جایگاه حیوانات در قرآن + فیلم

علی‌رضا آزاد، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد و نویسنده کتاب «تفسیر قرآن و هرمنوتیک کلاسیک» است. وی مقالات قرآنی متعددی نیز به رشته تحریر درآورده است که از بین آنها می‌توان به مقالات «دین در هرمنوتیک فلسفی»، «نگاهی به رویکرد هرمنوتیکی فضل الرحمان در تفسیر قرآن»، و «رد سید حیدر آملی بر آراء ابن عربی در باب ختم ولایت» اشاره کرد.

علی‌رضا آزاد در سلسله جلساتی به مناسبت ماه مبارک رمضان، با استفاده از آیات کلام الله، به بیان نکاتی درباره «محیط زیست و قرآن» پرداخته است.

جلسه هفتم این سلسله مباحث با عنوان «جایگاه حیوانات در قرآن» را در ادامه می‌توانید ببینید و بخوانید؛

هفت سوره از قرآن به نام حیوانات است که شامل سوره مبارکه بقره، انعام، نحل، نمل، عنکبوت، فیل و عادیات هستند و در 154 آیه از 52 سوره قرآن درباره حیوانات اهلی همانند گاو و گوسفند تا حیوانات وحشی همانند گرگ، پرندگانی مانند کلاغ و هدهد، حشراتی همانند پشه و زنبور و آبزیانی همانند انواع ماهی‌ها سخن گفته شده است. شاید در مدل زیست امروزی، تا حد زیادی از حیوانات در زندگی روزانه‌ خودمان دور شده‌ایم. ما حیوانات را به شکل گوشت‌هایی در قصابی‌ها می‌بینیم و نه آنچنان در متن زندگی خودمان، مانند آسمان که روزی با زندگی انسان پیوسته بود ولی شاید امروزه کمتر به دیده تأمل، دقایق و ساعاتی به آسمان نگاه کرده باشیم.

در گذشته، حیوانات، هم به عنوان غذا و هم به عنوان کمک و ابزار کار و هم به عنوان امری لذت‌بخش و زینت، محسوب می‌شدند. قرآن به چنین کارکردهایی اشاره می‌کند و در آیه 5 تا 7 سوره مباکره نحل می‌فرماید: «وَالْأَنْعَامَ خَلَقَهَا ۗ لَكُمْ فِيهَا دِفْءٌ وَمَنَافِعُ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ وَلَكُمْ فِيهَا جَمَالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَحِينَ تَسْرَحُونَ وَتَحْمِلُ أَثْقَالَكُمْ إِلَىٰ بَلَدٍ لَمْ تَكُونُوا بَالِغِيهِ إِلَّا بِشِقِّ الْأَنْفُسِ ۚ إِنَّ رَبَّكُمْ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ؛ و چهارپایان را خلقت کرد که به (موی و پشم) آنها گرم می‌شوید و از آنها فواید بسیار دیگر برده و از (شیر و گوشت) آنها غذای مأکول می‌سازید. و هنگامی که آنها را شبانگاه از چرا برمی‌گردانید یا صبحگاه به چرا بیرون می‌برید زیب و افتخار شما باشندو بارهای شما را (به آسانی) از شهری به شهر دیگر برند که خود شما (بدون بار) جز با مشقّت بسیار بدان جا نتوانید رسید (چه رسد با بار)؛ راستی که پروردگار شما رئوف و مهربان است » جالب است که در ادامه، خداوند اشاره می‌فرماید این کارکردی که حیوانات در زمینه حمل و نقل دارند در آینده با مخلوقاتی صورت خواهد گرفت که اکنون نمی‌دانید.

خداوند در آیه 8 این سوره می‌فرماید: «وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً ۚ وَيَخْلُقُ مَا لَا تَعْلَمُونَ؛ و اسبان و استران و خران را برای سواری و تجمّل شما آفرید و چیز دیگری هم که شما هنوز نمی‌دانید (برای سواری شما) خواهد آفرید» ما امروزه شاهد تفاوت این کارکرد و استفاده از انواع وسایل حمل و نقل هستیم و شاید در آینده هم وسایل دیگری را ببینیم و مصداق تفسیر این آیه باشند که اکنون نسبت به آن آگاهی نداریم. در جلسات آینده درباره حیوانات و تصویری که قرآن از آنها عرضه می‌کند بیشتر صحبت خواهیم کرد.