معجزات پیامبران خرق عادت بود، نه خرق طبیعت + فیلم

علی‌رضا آزاد، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد و نویسنده کتاب «تفسیر قرآن و هرمنوتیک کلاسیک» است. وی مقالات قرآنی متعددی نیز به رشته تحریر درآورده است که از بین آنها می‌توان به مقالات «دین در هرمنوتیک فلسفی»، «نگاهی به رویکرد هرمنوتیکی فضل الرحمان در تفسیر قرآن»، و «رد سید حیدر آملی بر آراء ابن عربی در باب ختم ولایت» اشاره کرد.

علی‌رضا آزاد در سلسله جلساتی به مناسبت ماه مبارک رمضان، با استفاده از آیات کلام الله، به بیان نکاتی درباره «محیط زیست و قرآن» پرداخته است.

جلسه اول این سلسله مباحث با عنوان «طبیعت از منظر قرآن» را در ادامه می‌توانید ببینید و ومتن آن را بخوانید؛

با سلسله مباحث درباره «محیط زیست و قرآن» در خدمت شما هستیم. در این جلسه درباره طبیعت از منظر قرآن سخن می‌گوییم. قرآن تمام طبیعت را دارای شعور می‌داند. خداوند در آیه 38 سوره انعام می‌فرماید: «وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ؛ و هيچ جنبنده‏‌اى در زمين نيست و نه هيچ پرنده‏‌اى كه با دو بال خود پرواز مى‌‏كند مگر آنكه آنها [نيز] گروه‌هايى مانند شما هستند ما هيچ چيزى را در كتاب [لوح محفوظ] فروگذار نكرده‌ايم سپس [همه] به سوى پروردگارشان محشور خواهند گرديد».

همچنین در آیه 21 سوره حشر می‌خوانیم: «لَوْ أَنْزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ عَلَى جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خَاشِعًا مُتَصَدِّعًا مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ؛ اگر اين قرآن را بر كوهى فرومى‌فرستاديم يقينا آن [كوه] را از بيم خدا فروتن [و] از هم ‏پاشيده مى‌ديدى و اين مثلها را براى مردم مى‌زنيم باشد كه آنان بينديشند».

در سوره‌های متعددی از قرآن که مسبحات مشهورند خداوند با «سبّح» و «یسبّح»، افعالی ماضی و مضارع تسبیح و حمد الهی از زبان طبیعت را بیان می‌کند. «سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ»، «يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ».

همچنین قرآن حرکت طبیعت را به سوی هدف متعالی به ما گوشزد می‌کند و اینکه این طبیعت صاحب و هدفی دارد. در آیه 38 سوره دخان می‌خوانیم: «وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِبِينَ؛ و آسمان‌ها و زمين و آنچه را كه ميان آن دو است به بازى نيافريده‏‌ايم».

طبیعت مطیع امر الهی است. برخی مفسران قائلند معجزات بر اساس قوانین طبیعی است که انسان هنوز آنها را نشناخته است. معجزات به صورت غیر طبیعی اتفاق نمی‌افتد، ولی قوانین طبیعی ناشناخته است لذا خرق عادت است نه خرق طبیعت. از همین رو بادها و پرندگان برای حضرت سلیمان مطیع می‌شوند. در آیه 12 سبأ می‌خوانیم: «وَلِسُلَيْمَانَ الرِّيحَ غُدُوُّهَا شَهْرٌ وَرَوَاحُهَا شَهْرٌ وَأَسَلْنَا لَهُ عَيْنَ الْقِطْرِ وَمِنَ الْجِنِّ مَنْ يَعْمَلُ بَيْنَ يَدَيْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَمَنْ يَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ أَمْرِنَا نُذِقْهُ مِنْ عَذَابِ السَّعِيرِ؛ و باد را براى سليمان [رام كرديم] كه رفتن آن بامداد يك ماه و آمدنش شبانگاه يك ماه [راه] بود و معدن مس را براى او ذوب [و روان] گردانيديم و برخى از جن به فرمان پروردگارشان پيش او كار می‌کردند و هر كس از آنها از دستور ما سر برمى‏ تافت از عذاب سوزان به او مى‏‌چشانيديم».

وقتی خدا بخواهد قوانین طبیعت را رام انسان قرار می‌دهد و از همین رو است که سلیمان منطق الطیر یعنی آداب سخن با پرندگان را می‌آموزد: «وَقَالَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنَا مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَأُوتِينَا مِنْ كُلِّ شَيْء». خداوند اینگونه در قرآن طبیعت را دارای شعور، دارای هدف و مطیع امر الهی معرفی می‌کند.