رابطه بلایای طبیعی و اعمال انسان در قرآن + فیلم
وقتی عملی ریشه الهی و انسانی و اخلاقی ندارد مانند خاکستری است که با هر بادی پراکنده خواهد شد و اصلی از آن باقی نخواهد ماند و از سوی دیگر تشبیه‌های زیبای دیگری همانند تشبیه اعمال نیکوکاران به شجره طیبه از دیگر تشبیهات قرآنی است.
علی‌رضا آزاد، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد و نویسنده کتاب «تفسیر قرآن و هرمنوتیک کلاسیک» است. وی مقالات قرآنی متعددی نیز به رشته تحریر درآورده است که از بین آنها می‌توان به مقالات «دین در هرمنوتیک فلسفی»، «نگاهی به رویکرد هرمنوتیکی فضل الرحمان در تفسیر قرآن»، و «رد سید حیدر آملی بر آراء ابن عربی در باب ختم ولایت» اشاره کرد.
علی‌رضا آزاد در سلسله جلساتی به مناسبت ماه مبارک رمضان، با استفاده از آیات کلام الله، به بیان نکاتی درباره «محیط زیست و قرآن» پرداخته است.
جلسه پنجم این سلسله مباحث با عنوان «رابطه بلایای طبیعی و اعمال انسان در قرآن» را در ادامه می‌توانید ببینید و بخوانید؛
در این جلسه درباره تمثیل‌های قرآن و استفاده از طبیعت در تشبیهات قرآنی صحبت می‌‌کنیم. طبیعت نزدیک‌ترین امر به چشم و گوش و حواس ماست و این حواس، راه فهم و اندیشه هستند. به همین دلیل برای نزدیک کردن مسائل به ادراک انسانی، قرآن کریم از تمثیل‌ها و تشبیهاتی مبتنی بر تجربه‌های زیستیِ طبیعی انسان استفاده می‌کند. به عنوان مثال در آیه 39 سوره مبارکه نور، خداوند اعمال کافران را به سراب‌هایی تشبیه می‌کند که هرگز تشنه را سیر نمی‌کند و می‌فرماید: «وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمَالُهُمْ كَسَرَابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ مَاءً حَتَّىٰ إِذَا جَاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئًا وَوَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسَابَهُ ۗ وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ؛ و آنان که کافرند اعمالشان در مثل به سرابی ماند در بیابان هموار بی‌آب که شخص تشنه آن را آب پندارد (و به جانب آن شتابد) چون بدانجا رسید هیچ آب نیابد، و (آن کافر) خدا را حاضر و ناظر اعمال خویش بیند که به حساب کارش تمام و کامل برسد و خدا به یک لحظه حساب تمام خلایق می‌کند»
در ادامه همین سوره و در آیه 40، اعمال این کافران در تشبیه دیگری قرار می‌گیرد و تشبیه از فضای صحرا به فضای دریا منتقل می‌شود. خداوند می‌فرماید: «أَوْ كَظُلُمَاتٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ يَغْشَاهُ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ سَحَابٌ ۚ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَرَاهَا ۗ وَمَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِنْ نُورٍ؛ یا (مثل اعمال کافران) به ظلمات دریای موّاج عمیقی ماند که امواج آن (که شک و جهل و اعمال زشت است) بعضی بالای بعضی دیگر دریا را بپوشاند و ابر تیره (کفر) نیز فراز آن برآید تا ظلمت‌ها چنان متراکم فوق یکدیگر قرار گیرد که چون دست بیرون آرد آن را نتواند دید، و هر که را خدا نور (علم و معرفت و ایمان) نبخشید هرگز (جان) روشنی نخواهد یافت» توجه به تجربه‌های متفاوت انسان‌ها، تجربه‌ای در صحرا و تجربه‌ای دریا و استفاده از این ترکیب بدیع در این تمثیل‌ها و تشبیه‌ها جای تأمل تفسیری فراوانی دارد.
کسانی‌که هیچکدام از آن دو مورد را تجربه نکرده باشند حتما تجربه وزیدن باد و پراکندن ذرات را داشته‌اند. در آیه 18 سوره ابراهیم می‌خوانیم: «مَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ ۖ أَعْمَالُهُمْ كَرَمَادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّيحُ فِي يَوْمٍ عَاصِفٍ ۖ لَا يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُوا عَلَىٰ شَيْءٍ ۚ ذَٰلِكَ هُوَ الضَّلَالُ الْبَعِيدُ؛ مثل اعمال کسانی که به خدا کافر شدند به خاکستری می‌ماند که در روز تند باد شدید همه به باد فنا رود، که از همه کوشش خود هیچ نتیجه نبرند. این همان ضلالت (و حسرت) دور (از طریق نجات) است» وقتی عملی ریشه الهی و انسانی و اخلاقی ندارد مانند خاکستری است که با هر بادی پراکنده خواهد شد و اصلی از آن باقی نخواهد ماند و از سوی دیگر تشبیه‌های زیبای دیگری همانند تشبیه اعمال نیکوکاران به شجره طیبه از دیگر تشبیهات قرآنی است.
در قرآن کریم آمده است: «الَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ؛ (ای رسول) آیا ندیدی که چگونه خدا کلمه پاکیزه را به درخت پاک و زیبایی مثل زده که اصل ساقه آن برقرار باشد و شاخه آن به آسمان (رفعت و سعادت) بر شود؟» (ابراهیم/24) اعمال نیکو، ریشه در فطرت انسان و خوی توحیدی دارد. به همین دلیل است که خداوند می‌فرماید آیا ندانستید که خداوند چگونه مثال می‌زند؟
انتهای پیام
