معرفی علامه بهابادی به محافل حوزوی و دانشگاهی محدود نشود

به گزارش ایکنا به نقل از روابط‌عمومی کنگره بین‌المللی علامه بهابادی، حسن عبدی‌پور، دبیر علمی کنگره علامه ملاعبدالله بهابادی یزدی با اشاره به اینکه در کنگره ملاعبدالله دو هدف اصلی پیگیری می‌شود، گفت: اول اینکه بهاباد را که خاستگاه و محل ولادت ملاعبدالله یزدی است معرفی کنیم، شهری که از قدیم الایام ظرفیت علمی و فرهنگی بسیار مهمی داشته و نشان می‌دهد که شخصیت‌های بزرگی در این منطقه پرورش یافته‌اند که یکی از آنها علامه بهابادی یزدی است.

وی ادامه داد: دوم اینکه شخصیت ملاعبدالله را به جامعه معرفی کنیم، شخصیتی که متأسفانه هنوز گمنام است و ابعاد فکری و معرفتی او هنوز ناشناخته است. گرچه ایشان کتابی به نام حاشیه دارند که درباره علم منطق است و بیش از چهارصد سال در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شده است، اما این شخصیت به درستی معرفی نشده است، امیدواریم بتوانیم ضمن اینکه ظرفیت علمی و فرهنگی بهاباد را معرفی می‌کنیم، این شخصیت و نقش سازنده‌ای که در قرن دهم داشته را برای نسل امروز تبیین کنیم تا ان‌شاءالله بتوانند از او الگوبردای کنند.

عبدی‌پور با اشاره به شخصیت این عالم وارسته اظهار کرد: متأسفانه تاریخ ولادت علامه بهابادی هنوز مشخص نیست، وفات ایشان در سال 981هـ.ق. بوده است، یعنی قرن دهم و این را هم می‌دانیم که ایشان بیست سال هم در نجف زندگی کرده‌اند و تولیت حرم امیرالمومنین(ع) را به عهده داشته‌اند، ما از تاریخ‌نگاران و همچنین کسانی که تخصص در تاریخ محلی دارند، دعوت می‌کنیم اگر اطلاعات جدیدی در این زمینه دارند، به دبیرخانه کنگره ارسال کنند.

شخصیتی متعلق به جهان تشیع

وی ادامه داد: با توجه به اینکه اعتبار و شخصیت ملاعبدالله فراتر از ایران است و به تعبیری متعلق به جهان تشیع است و به جهت اینکه علامه ملاعبدالله تولیت حرم امیرالمؤمنین(ع) بوده است، چند ماه پیش مذاکراتی با تولیت فعلی حرم داشتیم و قول مساعد دادند که کنگره‌ای جداگانه نیز در نجف برگزار کنیم، بنابراین به اعتبار اینکه ایشان هم ایرانی و هم یزدی است کنگره در ایران برگزار خواهد شد و به لحاظ اینکه اعتبار بین المللی دارد، در نجف نیز برگزار خواهد شد. ان‌شاءالله کنگره نجف را در سال جاری برگزار خواهیم کرد و سال آینده نیز سعی می‌کنیم کنگره ایران را برگزار کنیم.

عبدی‌پور افزود: از مجموع 100 عنوان اثر تألیفی علامه ملاعبدالله برخی را در کتابخانه سلیمانیه استانبول، برخی را در عراق و برخی را نیز در کتابخانه ایران پیدا کردیم؛ همچنین برخی از آثار را تاکنون در همین کنگره احیا کرده‌ایم. برخی از آثاری که در کنگره به نتیجه رسیده یا در دست اقدام است می‌توان به مجموعه مقالات در سه جلد، شناخت‌نامه، کتابی در معرفی شخصیت علمی ایشان، مجموعه مصاحبه‌ها، اندیشه‌های فقهی در دو جلد، کتابی راجع به فلسفه به نام تشکیک، یک کتاب در حوزه کلام اشاره کرد، همچنین بیست اثر دیگر هم در دستور کار داریم که باید مورد تحقیق قرار گیرند و ان‌شاءالله چاپ و منتشر خواهیم کرد.

دبیر علمی کنگره علامه ملاعبدالله بهابادی یزدی در پاسخ به این سؤال که تکریم و بزرگداشت این شخصیت چه تأثیری می‌تواند در جامعه معاصر داشته باشد گفت: ما یک کشور تمدنی هستیم و وظیفه ما در قبال این تمدن این است که گذشته خود را بشناسیم؛ مقام معظم رهبری اخیراً فرمودند: «احساس هویت ایرانی اسلامی را در نسل جوان و حتی کودکان باید زنده نگه داریم»؛ این شدنی نیست مگر اینکه ما تاریخ بلند و کهن خود را بشناسیم؛ کشور ما در حوزه‌های مختلف بسیار غنی است؛ علامه بهابادی که حکیم زمانه‌اش بوده، یکی از صدها اندیشمندی است که تکریم ایشان قطعاً در رشد و شکوفایی امروز ما تأثیرگذار است؛ این تکریم‌ها برای احیا و شناخت میراث گذشته است. متأسفانه ما در حوزه احیای میراث توفیق زیادی نداشته‌ایم؛ همین ملاعبدالله بهابادی یزدی بیش از سی حاشیه بر کتب مختلف نوشته و در حوزه‌های مختلفی صاحبنظر بوده است، ملاعبدالله، شاگردان زیادی تربیت کرد که یکی از آنها شیخ بهایی است که یک شخصیت تمدن‌ساز است.

تولیت حرم امیرالمؤمنین(ع)

وی ادامه داد: ملاعبدالله در زمان شاه طهماسب مأموریت پیدا می‌کنند که به نجف اشرف برود و تولیت حرم امیرالمومنین(ع) را عهده‌دار شود و به تعبیر مقام معظم رهبری: تولیت آن زمان یعنی استاندار و حاکم و همه‌کاره نجف بودن؛ در آن زمان هم کربلا و هم بعضی مناطق دیگر جزء قلمرو نجف بود، بنابراین ایشان در دستگاه و مرکز حکومت صفوی نبودند، ضمن اینکه شرایط نجف و سبک زندگی نجف هم اینگونه بود که علما به دنبال تراجم‌نگاری و زندگینامه نویسی نبودند، حتی خود ملاعبدالله که تولیت امیرالمؤمنین(ع) را داشتند، مزارشان دقیقاً مشخص نیست، فقط گفته شده محل دفن ایشان در یکی از رواق‌های حرم است، در نتیجه ما امروز چاره‌ای جز این نداریم که از طریق آثار و خدمات ملاعبدالله، شخصیت او را بشناسیم.

عبدی‌پور با اشاره به تدوین کتابی در زمینه این شخصیت برجسته بیان کرد: به دلیل اینکه پیرامون زندگی ملاعبدالله اطلاعاتمان کم بود، لازم بود ابتدا کتابی را تدوین کنیم که دست محققان و پژوهشگران را باز کند و کدها و سرفصل‌هایی را بیاوریم که دیگران بتوانند این موضوع را به صورت تخصصی‌تر دنبال کنند، در سیره عملی ملاعبدالله نقاط بسیار برجسته‌ای وجود دارد، ایشان حقیقتاً یک استاد بزرگ و معلمی نمونه بودند، استادی که دغدغه شاگردپروری داشتند و نسبت به شاگرد احساس مسئولیت می‌کردند، استادی که از شاگردانش می‌خواهد که توانمند باشند و سعی می‌کند که متخصص پرورش دهد، ایشان سعی کرده‌اند که هر کدام از شاگردان را در یک حوزه خاص تربیت کنند، به عنوان مثال یکی از نتایج زحمات ایشان شیخ بهایی است و دیگری صاحب معالم است که ایشان هم شخصیت بزرگی بودند و یکی دیگر از آنها صاحب مدارک هستند که فقیه بزرگ و بلند آوازه‌ای بودند. حکیم بودن در زمان ملاعبدالله به معنای علامه بودن است.

تلاش برای تعمیق باورهای مردم

وی ادامه داد: شیخ بهایی در حاشیه تفسیر قاضی، ملاعبدالله را به صفت علامه توصیف کرده است، جالب اینکه شاه طهماسب زمانی به قدرت می‌رسد که یک نوجوان 11 یا 12 ساله بودند و مقارن با این زمان ملاعبدالله کرسی تدریس داشتند و مدرس بودند، ملاعبدالله از مدرسه شیراز به مدرسه اصفهان می‌آیند، در آن زمان مدارس فقهی وجود نداشت، فقط مدرسه قم بود که آنجا هم علوم عقلی بیشتر رواج داشت، دولت صفوی نیازمند تثبیت موقعیت خودش بود و جناب شاه طهماسب که نوجوانی بیش نبود، نسبت به امرایی که او را احاطه کرده بودند، احساس خطر می‌کرد، در نتیجه خودش را به فقها نزدیک‌تر کرد، زیرا بر این باور بود که جامعه آن زمان به تحکیم باورها نیاز دارد، لذا مرحوم کرکی و محقق ثانی را دعوت به همکاری کرد، مرحوم کرکی نیز بسیاری از فقها و قضات را از جبل عامل به ایران آورد، بی‌شک هر حکومتی نیاز به دستگاه قضایی و دستگاه قانون‌گذاری دارد، حکومت صفویه هم باید همانند رقیب خود یعنی دولت عثمانی می‌بود، زیرا آنها دارای منصب‌هایی همچون شیخ الاسلام و همچنین دستگاه قضایی بودند. یکی از کسانی که در این خط فکری قرار دارد، ملاعبدالله بهابادی یزدی است، با این تفاوت که کاری که علامه بهابادی انجام می‌دهد در حوزه کلام و الهیات است، مستحضر هستید که رابطه‌ای بین کلام و اجتماع وجود دارد، مثلاً یوزف فن اس - نویسنده و اسلام‌شناس مشهور آلمانی - می‌گوید: اصلاً خاستگاه دانشِ کلام، اجتماع است؛ اما برخی دیگر نظریه‌ای معتدل و میانه داشتند و گفته‌اند: مسائل را متکلم از جامعه می‌گیرد؛ برخی نیز گفته‌اند: متکلم مسائل را از جامعه نمی‌گیرد، اما سعی می‌کند که به نیاز جامعه و پرسش جامعه پاسخ دهد؛ متکلم کسی است که نسبت به جامعه حساس است و زمانه خودش را می‌شناسد؛ ملاعبدالله زمانه خودش را که عصر صفوی است و همچنین نیاز جامعة ایرانی که مذهب جدیدی را پذیرفته، به درستی زبانشناسی می‌کند و تمام تمرکز خودش برای این مطلب می‌گذارد که باورهای مردم باید تعمیق پیدا کند.

دبیر علمی کنگره علامه ملاعبدالله بهابادی یزدی با تأکید بر اینکه باید مفاخری مانند ملاعبدالله بهابادی یزدی به جامعه معرفی شوند؛ چون جامعه ما درباره او شناخت ندارد گفت: ایران مملو از شخصیت‌هایی است که شناخته نشده‌اند؛ یکی از مطالب مهم و جذاب راجع به ایشان این است که نه تنها بیست سال تولیت حرم امیرالمومنین(ع) را عهده‌دار بودند، بلکه اولاد و نوادگان ایشان هم که سیزده نفر بودند، بیش از دویست سال این مسئولیت را به عهده گرفتند؛ این مطلب، هم برای مردم، هم برای حوزوی‌ها و هم برای دانشگاهی‌ها ناشناخته است؛ ما تلاش کردیم که در دور دوم فعالیت‌های کنگره، نشست‌های تخصصی برگزار شود، در همین راستا از ظرفیت‌های دانشگاهی و حوزوی جهت تدوین پایان‌نامه فراخوان داده‌ایم تا یک جریان و دغدغه ذهنی ایجاد کنیم و این شخصیت را در محافل آکادمیک داخل کشور و بعد در سطح بین‌المللی مطرح کنیم.

وی ادامه داد: مناسب است معرفی شخصیت‌هایی مانند ملاعبدالله مطالبی در کتب درسی مدارس هم گنجانده شود و با توجه به اینکه نوجوانان به شناخت ایشان بیشتر نیاز دارند، تنها به معرفی در محافل حوزوی و دانشگاهی بسنده نشود. کتاب حاشیه ایشان، چهارصد سال کتاب درسی حوزه‌های علمیه بوده است. ما سعی کردیم که در قالب‌های مختلف این شخصیت را معرفی کنیم؛ در این راستا انیمیشنی برای کودکان آماده می‌شود، همچنین یک کتاب رمان را برای مخاطبانی که علاقه‌مند به کتاب‌های داستانی و رمان هستند، آماده کرده‌ایم و یا زندگی‌نامه ملاعبدالله در قالب شعر سروده شده است. در نتیجه از همه ظرفیت‌ها استفاده کرده‌ایم تا این میراث به نسل‌هایی که احساس کم‌هویتی می‌کنند، معرفی شوند. البته یک نقیصه‌ای در حوزه ادبیات وجود دارد و نسل ما و دانش‌آموزان باید بیشتر ادبیات بخوانند؛ یکی از ویژگی‌های علامه بهابادی این بود که ادیب بودند، حتی تمام فرزندان ایشان ادیب و شاعر بودند، برخی از آنها متکلم بودند، خود ایشان نیز جامع منقول و معقول بود، این جامعیت واقعاً سخت در یک نفر پیدا می‌شود؛ اما حتما این شخصیت‌ها می‌توانند برای نسل امروز ما الگو باشند و سرگذشتشان چراغ هدایتی برای تلاش بیشتر و پرورش ادیبان و شاعران و متکلمان و فیلسوفان باشد؛ زیرا جامعه ما به حکما بیشتر از گذشته نیاز دارد.

شخصیتی در تراز انقلاب اسلامی و تمدن شیعی 

دبیر علمی کنگره علامه ملاعبدالله بهابادی یزدی گفت: ملاعبدالله متکلم، ادیب، فیلسوف، فقیه و شاعر بودند، کتاب حاشیه ایشان بر حاشیه خُطایی، حاوی سه هزار بیت شعر به زبان عربی است که نشان دهنده قدرت فکری این شخصیت است؛ اما شخصیت علامه فقط منحصر در این حوزه نبوده است، به عقیده بنده علامه بهابادی در تراز انقلاب اسلامی و تمدن شیعی است، مدیریت ایشان در نجف الگویی مناسبی برای جامعه امروز ما است؛ زیرا در نجفِ آن روز، هم یهودی و هم اهل سنت و هم تشیع زندگی می‌کردند، اما ایشان سعی می‌کند با مدیریت خودش حقوق همه را رعایت کند و تمام طبقات جامعه را توصیه می‌کند که به یکدیگر احترام بگذارند.

وی ادامه داد: در امور عتبه تحولاتی را ایجاد کردند و زمانی هم که قدرت داشتند سعی می‌کردند که سفیر علمی و فرهنگی شیعه باشند؛ زمانی که جنوب عراق و عتبات مقدسه بین دولت صفوی و عثمانی رد و بدل شد و زمانی که عثمانی‌ها قدرت گرفتند، باز ملاعبدالله و اولاد ایشان را تأیید کردند، به دلیل اینکه مدیریت صحیح و تعامل سازنده‌ای داشتند. البته اکثر حکمای اسلامی ما شیعه بودند، شیعه این ظرفیت بزرگ را دارد، آستانه تحمل علمای ما بسیار بالاست و همواره سعی کرده‌ند از راه گفت‌وگو و راه‌های منطقی مسائل را حل کنند.

دبیر علمی کنگره علامه ملاعبدالله بهابادی یزدی افزود: مباحث منطقی فقط برای خواندن در کلاس نیست، بلکه باید این‌ها را در زندگی اجتماعی و حکمرانی‌مان به اجرا بگذاریم و این همان بخش‌های ناشناخته‌ای است که به ما کمک می‌کند تا بتوانیم ایران اسلامی را از بحران‌های مختلف عبور دهیم، و این قدرت نرم می‌تواند جمهوری اسلامی را به جلو ببرد، به همان نحو که علامه بهابادی در قرن دهم این کار را کردند و مکتب اهل بیت(ع) را به درستی معرفی کردند و حوزه نجف را در حمایت از حکومت شیعی تقویت کردند، با اینکه اختلافاتی وجود داشت و کار دشواری بود؛ چون برخی به حکومت اعتماد نداشتند، اما ایشان با روشنفکری و زمان‌شناسی، علما را قانع کردند که حکومت امروز بستری برای معرفی ظرفیت و مکتب اهل بیت(ع) و اجرای شریعت بر اساس مذهب شیعی است، البته همه رفتارهای حکومت صفوی را تأیید نمی‌کردند و در مواردی که موافقت با شریعت داشت تأیید کردند و آنجا که اشکالاتی بود مخالفت می‌کردند.

شخصیتی که امتداد اجتماعی پیدا کرد

عبد‌ی‌پور افزود: وظیفه علما شناخت نیازهای جامعه و نظارت بر حکومت است، علامه بهابادی شخصیتی است که امتداد اجتماعی دارد، یعنی فقیهی است که در صحنه حضور دارد، ایشان کشاورزی و از دسترنج خودشان استفاده می‌کردند، با توده مردم تعامل داشتند، همه این‌ها نمودهای عینی آن علومی است که ایشان داشته‌اند، علمی که به عمل نیاید به درد نمی‌خورد، سخن زیبا خوب است، اما عمل زیبا بهتر است و این چیزی است که ما امروز به آن نیاز داریم و این منظومه فکری ایشان از حوزه نظری در بخش‌های مختلف زندگی ایشان تجلی پیدا کرده است.

دبیر علمی کنگره علامه ملاعبدالله بهابادی یزدی بیان کرد: وقتی نسل امروز این شخصیت‌ها را بشناسد و بداند که چقدر انسان‌های جامعی بودند و چه خدماتی را داشتند، اینها را الگو قرار می‌دهند. الگوها معمولاً کسانی هستند که موفقیت‌هایی در حوزه نظر و عمل داشته‌اند، ما الگویی که فقط در نظر موفق بوده را نمی‌توانیم معرفی کنیم، شخصیت بزرگ پیامبر اسلام(ص) قبل از اینکه چیزی را به جامعه بگویند یا توصیه‌ای داشته باشند، خودشان نخست عامل به آن بودند؛ اهل بیت ما هم همین گونه بودند، سیره عملی آنها جلوتر از سیره نظری‌شان بوده است، ما در جامعه امروز چنین چیزی نیاز داریم.

وی با اشاره به میزان شناخت زادگاه ملاعبدالله گفت: فرهنگ بهاباد هنوز متأثر از عصر ملاعبدالله‌ها است و این دیار فرهنگ بسیار غنی و مردمان ادیبی دارد و در زمینه‌های مختلف هنری و علمی استعدادهای بالایی وجود دارد، اما من به دوستان فرهیخته آنجا توصیه کرده‌ام که یک محفل نخبگانی داشته باشند تا سطح فرهنگی بهاباد را افزایش دهند، یعنی اگر یک گردشگر به بهاباد سفر کرد احساس کند که این شهر، دارای این عقبه فکری و بزرگانی در حوزه ادبیات است. اگر ما در میدان نباشیم، هیچ اتفاقی در جامعه نمی‌افتد؛ معلم نباید به کلاس درس و محیط آموزشی بسنده کند، تمام مردم شهر وظایفی دارند و باید این سطح فرهنگی افزایش یابد و نقایص جبران شود، آنها باید ملاعبدالله را اسوه قرار دهند و تجدید میثاق کنند که علامه‌های بهابادی را زنده نگه دارند، ما باید سبک زندگی ایشان را در زندگی خودمان جاری و ساری کنیم؛ به نظر بنده بهاباد با اینکه شهر کوچکی است اما از جهت فرهیختگی سطح نسبتاً قابل قبولی دارد و امیدواریم با معرفی این شهر، گردشگران، دانشگاهیان، حوزویان بیشتری به این شهر مسافرت کنند. یکی از پیشنهادات این است که یک مجموعه فرهنگی تأسیس شود تا بتواند در معرفی فرهنگ و تاریخ بهاباد مؤثر باشد.