در صفت نمازگزاران ریایی

۳۶۵ روز در صحبت قرآن، نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین و منتشر شده است.

 

کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.

 

این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.

 

گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. دویست و شصت و هشتمین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «در صفت نمازگزاران ریایی» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

 

 

پس وای بر نمازگزاران(1) آنان که نماز را به بازیچه گرفته‌اند و دل از یاد خدا غافل دارند(2) و آنان که اگر طاعتی کنند به روی و ریا کنند(3)و زکات و احسان و هر خیر کوچک را از نیازمندان دریغ دارند(4) 

 

در آیات قطعه قبل خداوند نشان منکران دین را چنین داد که ایشان یتیم را از در می‌رانند و شوقی به اطعام فقیران نشان نمی‌دهند در حالی که ممکن است به ظاهر نماز و دیگر آداب شریعت را به جای آرند اما این ظواهر را بدون معنا شان و منزلتی نیست و راندن یتیم با این خواندن نماز در کمال ناهماهنگی است. بنابراین می‌فرماید وای بر چنین نمازگرارانی که نماز را چندان سهل انگاشته‌اند که گمان دارند به انجام حرکاتی در شمار نمازگزاران خواهند بود در حالی که آن نماز را از روی ریا می‌خوانند و در دلشان عشقی به پروردگارشان و بندگان خدا نیست و نشان آن ریا همین است که هیچ خیرشان به مردمان نمی‌رسد و آن دستور الهی را که فرموده است به نیازمندان انفاق کنید عمل نمی‌کنند. بنابراین نماز به پای داشتن و در کنار آن فرمان خدای را زیر پا نهادن نشان ریاست و ریا از مقوله کفر و شرک است. پس بار دیگر وای بر چنین نمازگزاران باد.

 

از این نماز ریایی چنان خجل شده‌ام

که در برابر رویت نظر نمی‌آرم (دیوان شمس) 

 

گفت پیغمبر به یک صاحب ریا

صل اِنّک لم تُصل یا فتی (مثنوی)

 

یعنی پیامبر به یک صاحب ریا که نماز خود را خوانده بود فرمود که نماز خود را نخوانده‌ای، برخیز و نماز به جای آور. 

 

می خور که صد گناه ز اغیار در حجاب

بهتر ز طاعتی که به روی و ریا کنند (حافظ) 

 

در حدیث آمده است: از ریا بپرهیزید که آن نوعی شرک به خداست و از این رو ریاکار را از مسلمانی خارج می‌کند در حالی که گناهانی چون شهوت، شراب و قمار شخص را از مسلمانی خارج نمی‌کند بلکه در شمار گناهکاران می‌آورد. 

 

گرچه بر واعظ شهر این سخن آسان نشود

تا ریا ورزد و سالوس مسلمان نشود (حافظ) 

 

ماعون: با کلمه مَعین به معنی جاری و گوارا هم‌ریشه است و به معنی هر نیاز کوچکی است از قرض و اثاث منزل و غیره که شخص به سادگی می‌تواند برآورده کند و این نمازگزاران مدعی یک نشان کذبشان این است که حاضر نیستند کمترین کاری به سود دیگری انجام دهند و وجودشان آکنده از خودپرستی است در حالی که نماز مظهر خضوع و خشوع و بندگی و بی‌خویشتنی است. 

 

کلید در دوزخ است آن نماز

که در چشم مردم گزاری دراز (سعدی) 

 

مولانا در غزل زیر حال خوش نماز و نیاز و نیایش حقیقی را با زیبایی تمام به نمایش آورده است: 

 

چو نماز شام هر کس بنهد چراغ و خوانی

منم و خیال یاری، غم و نوحه و فغانی 

چو وضو ز اشک سازم بود آتشین نمازم

در مسجدم بسوزد چو بدو رسد اذانی 

عجبا نماز مستان و مگر درست هست آن

که نداند او زمانی، نشناسد او مکانی 

عجبا دو رکعت است این عجبا که هشتمین است

عجبا چه سوره خواندم چو نداشتم زبانی 

به خدا خبر ندارم چو نماز می‌گزارم

که تمام شد رکوعی که امام شد فلانی