ایمان؛ تنها ملاک دوستی و دشمنی در اسلام

به گزارش ایکنا، کتاب «تفسیر سوره ممتحنه» از مجموعه بیان قرآن اثر آیت‌الله العظمی سیدعلی خامنه‌ای توسط انتشارات انقلاب اسلامی وابسته به دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری با شمارگان ۲۰۰۰ نسخه منتشر شده است.

کتاب در قالب ۴ گفتار تنظیم شده است که از جمله عناوین آن می‌توان به این موارد اشاره کرد؛ سوره ممتحنه سوره‌ای برای امروز انقلاب، تفاوت کفار معاند و غیر معاند، بیزاری جستن حضرت ابراهیم از کافران، علت استغفار حضرت ابراهیم برای عمویش، مجاز بودن دوستی با کافران بی‌آزار، ماجرای صلح حدیبیه، شروط بیعت زنان نومسلمان، ضرورت استقبال از توبه‌کنندگان.

در بخشی از کتاب با عنوان «عقلانیت؛ منشا محبّت در اسلام» می‌خوانیم: «قرآن می‌خواهد که عوامل محبّت را از امور احساسی خارج کند و داخل در امور استدلالی و منطقی و عقلانی بکند. می‌خواهد که محبّت‌های ما نسبت به هر‌کسی که محبّت داریم، صرفا تابع احساسات ما نباشد. فلانی چون خوش‌اخلاق است، چون دارای صدای خوش است، چون دارای جمال است، چون دارای فِرزی در حرکات است، چون به من اظهار محبت می‌کند، من به او محبت پیدا کنم؛ نه، بلکه می‌خواهد این محبت تابع یک عامل عقلانی معنوی خارج از احساس باشد و آن چیست؟ آن، ایمان است.

می‌گوید که امروز که کفار در مکه هستند و شما در مدینه، آنها کافرند و شما مومن، محبتتان را قطع بکنید؛ که آیات اول این سوره این را بیان کرده: «لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ»؛ مودت با آنها نداشته باشید؛ چرا؟ چون که آنها کافرند، شما مومن. حالا، این کسی که شما می‌خواهید محبتتان را با او قطع کنید، او کیست؟ ممکن است پدر باشد، ممکن است پسر باشد، فرزند باشد، ممکن است همسر باشد، ممکن است برادر باشد.

لذا در یک آیه‌ دیگر می‌فرماید که «لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ»؛ کسانی که مومن به خدا و به روز قیامت هستند، ممکن نیست که با دشمنان خدا و دشمنان ایمان و دشمنان اسلام رابطه‌ محبت‌آمیز داشته باشند. لذا اینجایی که شما مومنید و او کافر است، رابطه و علقه‌ محبت قطع می‌شود؛ هرکاره‌ شما که می‌خواهید باشد باشد؛ پسر شما است، پدر شما است، برادر شما است، خواهر شما است، فرق نمی‌کند؛ همسر شما است، فرق نمی‌کند؛ دوست قدیمی نزدیک صمیمی شما است فرق نمی‌کند؛ رابطه و علقه‌ محبت، به خاطر ایمان شما و کفر او قطع شده؛ این قطع علقه‌ محبت، تا آنجا می‌رود که گاهی شما و او مقابل هم نیز قرار می‌گیرید؛ که من حدیث پسر عبدالله ‌بن ابی را نقل کردم که چون عبدالله ‌بن ابی منافق، قلباً کافر بود، پسر او به رسول‌الله عرض کرد که یا رسول‌الله! اگر قرار است عبدالله ‌بن ابی کشته بشود، اجازه بده من خودم بکشم او را؛ اجازه قتل پدرش را از پیغمبر می‌گرفت؛ چرا؟ چون او مومن بود و پدر کافر بود.

در آن خطبه‌ امیرالمومنین که بارها من این خطبه را برایتان خوانده‌ام می‌فرماید که «و لقد کنا مع رسول الله»؛ ما با پیغمبر بودیم در جنگ‌ها، «نقتل اباءنا و ابناءنا و اخواننا و اعمامنا» ما در جنگ‌هایی که با پیغمبر بودیم، فرزندان خودمان را، پدران خودمان را، عموهای خودمان را، برادران خودمان را می‌کشتیم؛ یعنی اگر با ما روبرو می‌شدند، می‌کشتیم. یعنی این قطع علقه‌ محبت، به خاطر اینکه یک طرف مومن است و یک طرف کافر است، تا اینجا می‌رسد که اینها با هم حتی می‌ستیزند و می‌جنگند و یکدیگر را می‌کشند و مومن، آن کافر را که فرزند خودش است، می‌کشد و خم به ابرو نمی‌آورد.  

حالا آمدیم و همان کافر مومن شد؛ به مجردی که آن کافر مومن شد، مطلب به عکس می‌شود؛ یعنی باز ایجاد رابطه‌ محبت و مودت بین این مومن و آن مومن دیگر می‌شود، همان کسی که تا دیروز کافر بود و شما با او مخالف بودید، با او دشمن بودید، اگر دم تیغ شما می‌آمد می‌زدید، او هم همین طور؛ تا مومن شد، با هم برادر می‌شوید؛ «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ» این آیه آن را می‌گوید.

لذا می‌فرماید که «عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ الَّذِينَ عَادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً» ای بسا که خدا بین شما و آنها محبت ایجاد کند؛ محبت را کی ایجاد می‌کند؟ آن وقتی که او ایمان بیاورد. لذا همان کسی که شما حالا با او دشمنید و در دارالکفر است، اگر هجرت کرد به دارالایمان و مومن شد، می‌شود برادر شما و باید به او محبت داشته باشید و همان طور که باز این حدیث را هم بارها نقل کرده‌ام از حضرت امام محمد‌تقی یا امام علی النقی(ع) یا دیگران است؛ یادم نیست که می‌فرماید: «المومن اخ المومن لابیه و‌امه» یعنی مومن، برادر پدر و مادری مومن است؛ یعنی من و شما، اگر ان‌شاء الله مومن باشیم، به همدیگر نزدیک‌تریم تا آن برادری که از پدر و مادر ما باشد و خدای نکرده مومن نباشد؛ ما به هم نزدیک‌تریم، ما با هم هم خون‌تر هستیم. توجه کردید؟ پس بنابراین، محبت، مودت، علقه‌ عاطفی عشق، میان دو انسان از تابعیت احساس خارج شد و تابع یک امر عقلانی شد، تابع یک امر معنوی و حقیقی شد و آن چیست؟ آن، ایمان به خدا است. این آیه هم آن را می‌گوید.»

در توضیحات پشت جلد این مجموعه آمده است: «فهم و تبیین قرآن، در هدایت عمومی جامعه و همچنین در هدایت فردی و کمال فردی هر شخصی دارای تاثیر بسزایی است؛ یعنی در جامعه‌ی اسلامی اگر مردم با قرآن آشنا باشند، با قرآن انس بگیرند و از راهنمایی‌های قرآن استفاده بکنند، هم به حرکت عمومی جامعه به سمت اهداف اسلامی کمک خواهد شد و هم هر فردی به خودی خود، در درون خود در ذهن و روح و قلب خود به آن کمالی که اسلام برای شخص مسلمان معین کرده نزدیک‌تر خواهد شد.»

در پایان یادآور می‌شود تفسیر سوره ممتحنه اثر مقام معظم رهبری در 111 صفحه توسط انتشارات انقلاب اسلامی وابسته به دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای با قیمت ۵۰ هزار تومان روانه بازار نشر شده است.