علم و احساس؛ معجون تلاوت اثرگذار + صوت

سیدعباس انجام، پیشکسوت قرآنی کشور در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به مؤلفه‌های تلاوت اثرگذار قرآن کریم بر مخاطب گفت: پیام، سه رکن اساسی فرستنده، گیرنده و خود پیام را دارد؛ فرستنده در اینجا قاری، گیرنده، مخاطب یا همان مستمع و پیام هم کتاب خداوند متعال است. هر کدام از این سه ضلع بایسته‌هایی دارند؛ لذا برای اینکه پیام بتواند مؤثر باشد باید در ابتدا خود فرستنده متأثر از پیام باشد، چراکه کلامی که از جان برآید بر جان هم می‌نشیند. نمی‌شود کسی متوجه نباشد چیزی که می‌خواند چیست بعد انتظار داشته باشد که آنچه می‌خواند اثرگذار باشد. پس نکته اول تأثیرپذیری خود شخص است که در فرمایش مقام معظم رهبری هم بار‌ها این نکات مورد تاکید بوده است، که می‌فرمایند تا شخص خود متاثر نشود، مؤثر نمی‌شود.

وی افزود: دومین مورد در اثرگذاری تلاوت، ارکان پیام است و پیام به دلیل اینکه آیات الهی است ما از آن می‌گذریم، چراکه در آن هچ رخنه‌ای وجود ندارد. در نهایت ضلع سوم مخاطب یا گیرنده، پیام است. پرسش این است که چه باید کرد تا مخاطب یا گیرنده به درستی اثرپذیر و اثرگذار باشد؟ در بسیاری از مباحث فنی که ارائه می‌شود، این موضوع به عهده قاریان است که فنی‌تر و تکنیکال‌تر بخوانند، اما شاید مخاطب این‌ها را نیاز نداشته باشد، لذا مشاهده می‌کنید که قاریانی مانند سید سعید یا سعید مسلم، که از نظر ما خیلی از لحاظ قرائت حرفه‌ای نیستند، اما توانسته‌اند در دل مخاطب خود اثر بگذارند و تلاوت آن‌ها بر دل و جان مخاطب بنشیند. یا عبدالباسط یا حتی مصطفی اسماعیل هم به همین شکل است شاید در تحریر‌ها تکنیکال نخوانند، اما کسی که در حوزه قرائت اثرگذار بوده عبدالباسط، منشاوی یا مصطفی اسماعیل بوده است.

داور مسابقات کشوری و بین‌المللی قرآن با تاکید بر اینکه باید به شکل دیگری در رابطه با تلاوت اثرگذار اندیشه کرد، گفت: اولین مورد در رابطه با اثرگذاری بر مخاطب تحریک احساس است. به این معنی که اگر کسی در مجلس روضه امام حسین(ع) اشک می‌ریزد به دلیل عوامل تحریک آن‌ها یعنی احساس و عواطف است؛ لذا قاریان باید بتوانند خارج از فضای تکنیکال فضای عواطف را در تلاوت ایجاد کنند.

انجام ادامه داد: به عنوان مثال امروز تلاوت‌های استاد وحید نظریان، که از مخاطبان و خاص و شیفتگان تلاوت قرآن، شنیده‌ایم تلاوت‌شان به گونه‌ای است که با استفاده از تار‌های صوتی و کارهای لحنی احساس خود را نشان می‌دهد تا تلاوتش بر مستمع اثر کند، حال ببینید این تلاوت چه اثری بر مخاطب و مستمع عام خواهد گذاشت.

داور مسابقات کشوری و بین‌المللی قرآن افزود: مسئله بعدی بحث شیوه و نظریه‌های تأثیرگذاری تلاوت است. امروز در جهان برای تأثیرگذاری در همه رشته‌ها از رسانه گرفته تا اقتصاد نظریه وجود دارد و یک کار علمی است. اینکه تجارب و اندوخته‌های خود از کلاس‌های درس قرآن مطرح کنیم، خوب است، اما کافی نیست. باید کار علمی کنیم تا در کنار کار احساسی اثرگذار باشد؛ لذا کار علمی به تنهایی اثرگذار نخواهد بود و کار احساسی هم به تنهایی کافی نیست. این دو باید با هم ممزوج شوند تا معجون آن بیشترین تأثیر را بر مخاطب داشته باشد.

پیشکسوت قرآنی کشورمان درباره نقش فضا و محیط در تلاوت اثرگذار گفت: اصل شیوه و نظریه‌های علمی این است که از ابعاد مختلفی تشکیل می‌شود تا به هدف برسد. یک بعد این نظریه مکان، یک بعد آن زمان و بعد دیگر حس، شرایط و مقتضیات است. به‌ عنوان مثال شما اگر در یک مدرسه برای تلاوت حضور پیدا می‌کنید باید به یک نحوی و باید در حوزه علمیه، دانشگاه و در جمع عوام به نحو دیگری تلاوت کنید؛ لذا هر مجلسی مقتضیات خودش را دارد. ارکانی مانند زمان، مکان، سن، مقتضیات و شرایط ازجمله این موارد است.

وی تصریح کرد: اگر بر اساس هشت پایه علمی کار کنیم و این موارد را در بومی‌سازی قرائت قرآن به کار ببندیم، قطعا می‌توانیم در این عرصه موفق باشیم. البته شاید سوال شود که این نظریات ویژه رسانه است، پس لازم است که بگوییم قرآن کریم هم بزرگترین رسانه بشریت است و قاری هم نقش پیام‌رسان را در این عرصه دارد.

انجام با اشاره به اینکه وقتی عبدالباسط به عنوان یک قاری قرآن در سرزمین آفریقا قرآن تلاوت کرد، تنها با تلاوت قرآن وی ۹۲ نفر مسلمان شدند یا در اروپا پنج نفر با همین تلاوت‌ها مسلمان شدند، گفت: سؤال این است که مگر این‌ها زبان قرآن یا خود قرآن را می‌فهمیدند که مسلمان شدند؟ لذا آن چیزی که این‌ها را به حرکت واداشت احساسی است که در درون آن‌ها ایجاد شده است؛ لذا ما باید یک کار علمی کنیم و نظریه‌ها و اصول موجود را براساس قرآن بومی‌سازی، شخصی‌سازی و کاستومایز کنیم.

وهاب خدابخشی