محققان ناشناخته قرآنی/ ۴۷
دشواری اصطلاحات عربی؛ بزرگترین چالش در ترجمه قرآن و متون اسلامی به زبان ژاپنی
استاد دانشگاه کیئو توکیو می‌گوید: دشواری‌های اصطلاحات عربی و ترجمه آنها به زبان ژاپنی مهمترین چالشی است که هر روز در ترجمه قرآن و متون دینی و اسلامی با آن مواجه هستیم.
به گزارش ایکنا، دکتر احمد المنصور در آوریل سال 1989 میلادی پس از گرفتن بورسیه تحصیلی از دولت ژاپن، برای تحصیلات تکمیلی وارد ژاپن شد و در ابتدا زبان ژاپنی را در دانشگاه توهوکو فراگرفت. سپس مدرک کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه ایباراکی و دکترای خود را از دانشگاه هیروشیما اخذ کرد. پس از آن به عنوان استادیار در دانشگاه هیروشیما مشغول تدریس شد و پس از مدتی به دانشگاه توکیو رفت و در دوره فوق دکترا مشغول شد.
او اکنون استاد گروه زبان عربی دانشگاه کیئو در شهر توکیو است و همزمان به صورت پاره وقت در دانشکده اقتصاد دانشگاه سانچو مشغول تدریس است. وی همچنین مدرس دوره مطالعات اسلامی در دانشگاه سانچو و ناظر گروه مطالعات اسلامی در دانشگاه کیئو است.
المنصور در خصوص فعالیت‌های خود در میان مسلمانان ژاپن می‌گوید: از ابتدای حضورم در ژاپن تلاش کردم با جامعه مسلمان این کشور آشنا شوم و مشتاق به حضور در فعالیت‌های اسلامی بودم. لذا در همان سال اول حضورم در ژاپن، شروع به خواندن خطبه‌های نماز جمعه در دانشگاه ایباراکی کردم و این کار در طول مدت تحصیلم یعنی طی سال‌های 1990 تا 1992 میلادی ادامه داشت. در این دوران تلاش کردم میان اقلیت مسلمان اتحاد ایجاد کنم و به این منظور یک نمازخانه دائمی برای مسلمانان تأسیس کردم.
به گفته المنصور، وی در دانشگاه هیروشیما نیز از سال 1992 تا 1997 میلادی خطبه‌های نماز جمعه را ایراد می‌کرد و به سمت رئیس گروه دانشجویان مسلمان این دانشگاه منصوب شده بود. علاوه بر آن تلاش می‌کرد که یک مرکز اسلامی و مسجد در آن شهر تأسیس کند. درهمین زمینه نیز نخستین سخنرانی خود را به زبان ژاپنی با موضوع آشنایی با دین اسلام در دانشگاه هیروشیما ایراد کرد.
این مترجم مسلمان در سال‌های 1997 تا 1999 نیز به عنوان خطیب جمعه در دانشگاه توکیو مشغول بود و در فعالیت‌های اسلامی مختلف در این دانشگاه شرکت داشت. علاوه بر آن، اکنون در منطقه محل زندگی خود نیز خطیب جمعه است و از 9 سال گذشته تا کنون سخنرانی‌های بسیاری به زبان ژاپنی درباره دین اسلام به زبان ژاپنی ارائه کرده است.
از دیگر فعالیت‌های او می‌توان به عضویت در کمیته بررسی ترجمه قرآن کریم به زبان ژاپنی و مدیریت مؤسسه اسلامی مسجد جامع توکیو اشاره کرد.
ترجمه قرآن به زبان ژاپنی
یکی از مهمترین اقدامات المنصور ترجمه قرآن کریم به زبان ژاپنی است. وی این پروژه را بنا به درخواست اداره امور دینی ترکیه انجام داده است که متشکل از 7 نفر جهت تصحیح ترجمه قرآن کریم بود. این 7 نفر عبارت بودند از: خانم نیشیدا کیوکو (ژاپنی) (مترجم از زبان انگلیسی)، عادل هیروفومی آئوکی (ژاپنی)، احمد المنصور (سوری)، احمد نائوکی مائینو (ژاپنی)، خانم میگومی ماها کنجو (ژاپنی) و هانی عبدالهادی (ژاپنی): اعضای کمیته بررسی؛ عبدالکریم شیگرو شیمویاما (ناظر زبان مقصد).
المنصور در این باره گفت: ترجمه عمدتاً از زبان انگلیسی بود و وظیفه ما این بود که ترجمه را با متن عربی قرآن مقایسه و مورد بررسی قرار دهیم. کمیته به سختی کار می‌کرد و ما برای بحث درباره نظرات مختلف در زمینه ترجمه مفاهیم برخی آیات، بارها جلسه می‌گذاشتیم و توجه بسیاری نیز به آیات متشابه و عصمت پیامبران داشتیم.
وی با بیان اینکه چاپ نخست ترجمه قرآن در سال 2021 انجام شد، گفت: این نخستین بار است که چنین ترجمه‌ای به صورت گروهی انجام می‌شود. ترجمه‌های گذشته توسط یک یا دو فرد انجام شده بود که یکی از آنها مترجم و دیگری مصحح بود. اما انجام ترجمه به وسیله کمیته‌ای بزرگ، برای نخستین بار است که انجام می‌شود.
این مترجم سوری درباره چاپ نسخه ترجمه قرآن کریم به زبان ژاپنی گفت: این ترجمه به دو شکل به چاپ رسید، یک ترجمه ژاپنی بدون متن قرآن و یک ترجمه ژاپنی همراه با نص قرآن کریم. چاپ نخست این ترجمه‌ها در سال 2021 در آنکارا، پایتخت ترکیه با تیراژ 5000 نسخه انجام شد.
وی با اشاره به اینکه ترجمه قرآن کریم به زبان ژاپنی نخستین بار است که در کشور ترکیه به چاپ می‌رسد، گفت: بیشتر نسخه‌های این قرآن به ژاپن ارسال و بین مسلمانان و غیرمسلمانان دوستدار قرآن کریم توزیع شد.
المنصور در خصوص تاریخ ترجمه اسلامی در ژاپن نیز گفت: اینگونه ترجمه‌ها در ژاپن تاریخی کهن ندارد و گفته می‌شود که تقریباً از اواخر قرن 19 و اوایل قرن بیستم آغاز شده است. شاید بیشتر ترجمه‌های اولیه از زبان انگلیسی به ژاپنی بود و پس از آن دوران، ترجمه از زبان مادری یعنی عربی آغاز شد.
وی افزود: بسیاری از ژاپنی‌های مسلمان، زبان عربی را به خوبی می‌دانند و به صورت مستقیم از زبان عربی به ژاپنی ترجمه می‌کنند. با این وجود گروهی نیز وجود دارند که از زبان انگلیسی به ژاپنی ترجمه می‌کنند. برخی کارهای ترجمه به صورت فردی توسط کسانی که به زبان عربی مسلط هستند از عربی به ژاپنی ترجمه می‌شوند و سپس توسط مؤسسات چاپ و نشر، منتشر می‌شوند اما برخی دیگر از ترجمه‌ها از همان ابتدا بنا به درخواست بعضی نهادها انجام می‌شود.
این مترجم سوری درباره فعالیت‌های خود در حوزه ترجمه کتب مختلف بیان کرد: یکی از کارهای من، تألیف کتابی درباره حج و عمره به سه زبان عربی، ژاپنی و انگلیسی بوده است که در ایام حج گذشته به صورت الکترونیکی میان حجاج و عمره‌گزاران توزیع شد. همچنین تلاش می‌کنیم که آن را در مؤسسه مسجد جامع توکیو به چاپ برسانیم.
اما مهمترین پروژه ترجمه من، مشارکت در تصحیح ترجمه قرآن کریم به زبان ژاپنی بوده است که توسط اداره امور دینی ترکیه به چاپ رسیده است.
وی به ترجمه‌های دیگر خود نیز اشاره کرد و گفت: کتاب «لاتحزن» (اندوهگین مباش) اثر شیخ عائض القرنی را در دست ترجمه دارم که 75 درصد آن همراه با شرح‌ها و حواشی بسیار که برای فهم خواننده ژاپنی لازم است، انجام شده. این کتاب به همت دانشجوی من، دکتر مها میگومی کنجو انجام شده که هر دو با هم روی شرح و تصحیح ترجمه آن کار می‌کنیم و او در ترجمه نیز با من مشارکت دارد.
المنصور افزود: کتاب «العقیدة الاسلامیة» (عقاید اسلامی) چاپ دارالافتاء اردن نیز از ترجمه‌های من به زبان ژاپنی است که بنا به درخواست دارالافتاء انجام شده است. من در این کار با مها میگومی کنجو و هانی عبدالهادی که هر دو نفر مسلمان ژاپنی هستند و به زبان عربی تسلط داشته و از دانشجویان من هستند، همکاری می‌کنم.
وی همچنین كتاب «المُتَلازِمَاتُ اللَّفْظِيَّةُ الشَّائِعَةُ لِلنَّاطِقينَ بِغَيرِ العَرَبِيَّةِ مُرَتَّبَةٌ حَسْبَ المُسْتَوَيَاتِ» (نشانه‌های لفظی شایع برای غیر عرب‌زبانان، تنظیم شده بر اساس سطوح) تألیف عبدالقادر الخلف را نیز از جمله کارهای ترجمه خود برشمرد که این کتاب را با کمک دکتر مها میگومی کنجو و دکتر هانی عبدالهادی ترجمه می‌کند.
آثار شاخص ترجمه اسلامی در ژاپن
این مترجم سوری شاخص‌ترین دستاوردهای ترجمه از ابتدای نهضت ترجمه اسلامی در ژاپن تا کنون را 6 ترجمه قرآن کریم به زبان ژاپنی، ترجمه صحیح بخاری و صحیح مسلم به زبان ژاپنی، ترجمه کتاب‌های «ایها الولد» و «بدایة الهدایة» نوشته امام ابی حامد الغزالی به زبان ژاپنی عنوان کرد.
وی درباره 6 ترجمه قرآن کریم به زبان ژاپنی توضیح داد: ترجمه‌های قدیمی از اصطلاحات دشوار و قدیمی استفاده کرده‌اند، لذا ما در ترجمه‌های جدید سعی کرده‌ایم اصطلاحات ساده‌تری را انتخاب کنیم. کما اینکه ترجمه مفاهیم قرآن کریم تقریباً ترجمه تفاسیر است. از این رو من مانعی برای تعدد ترجمه‌ها نمی‌بینم زیرا با تعدد تفاسیر تناسب دارد.
المنصور در خصوص موانع و مشکلاتی که بر سر راه ترجمه قرآن وجود دارد نیز گفت: همانگونه که اشاره کردم، ترجمه‌های گذشته قرآن کریم از زبان ژاپنی دشوار استفاده کرده اما تلاش ما استفاده از زبان ساده ژاپنی است که برای همه قابل فهم باشد. لذا این ساده‌سازی از بیم تحریف قرآن دچار مناقشه‌های طولانی شده است. از این رو برای رسیدن به هدف، از تفاسیر مهم بهره بردیم و من شخصاً تفسیر علامه صابونی را ترجیح دادم زیرا دارای خلاصه‌ای ساده و روان است.
وی ادامه داد: دشواری اصطلاحات عربی و ترجمه آنها به زبان ژاپنی از مهمترین چالش‌هاست که ما هر روز در کارهای ترجمه با آن مواجه هستیم.
این مترجم سوری در پایان پیشنهاد داد که یک کمیته دائمی برای ترجمه اصطلاحات اسلامی و تأیید ترجمه آن تشکیل شود، چرا که در ترجمه از زبان ژاپنی و بالعکس اختلافات زیادی وجود دارد و تا کنون هماهنگی بین اصطلاحات ژاپنی و زبان‌های دیگر وجود ندارد.
ترجمه: فرشته صدیقی
انتهای پیاممطالب مرتبط
