خدامحوری؛ رویکردی که محیط زیست را نجات می‌دهد + فیلم
چندین رویکرد در مواجهه با طبیعت وجود دارد، از رویکرد زیست محوری تا رویکرد انسان محوری و خدامحوری؛ اما رویکردی جهان را نجات خواهد داد که براساس آن به هیچ موجودی ظلم نمی‌شود.
پس از چندین دهه تقابل و سوء استفاده گسترده بشر از محیط زیست و برتری این تفکر در جهان که به هر نحو باید از محیط زیست در جهت توسعه استفاده کرد، بشر بالاخره متوجه عواقب بسیار خطرناک صدماتی که به محیط زیست وارده کرده، شده است.
تشکیل نهادهای بین‌المللی و سازمان‌های مردمی متعدد برای حفاظت از محیط زیست و امضای توافق‌نامه‌های بین‌المللی متعدد(اگرچه بسیاری از دولت‌ها به این تعهدات پایبند نیستند) نشان دهنده توجه جهانی به مراقبت از محیط زیست است؛ اما نگاه اسلام به محیط زیست چگونه است؟ آیا اسلام در قبال محیط زیست سکوت کرده یا آموزه‌هایی در این زمینه دارد که متأسفانه مورد غفلت قرار گرفته است؟
خبرگزاری ایکنا در راستای عمل به وظیفه اطلاع‌رسانی در حوزه دینی و برای دریافت پاسخ به این سؤالات درس‌گفتارهای «محیط زیست در اسلام» را با ارائه حجت‌الاسلام سلمان بهجتی‌اردکانی، پژوهشگر محیط زیست در اسلام طی ۱۳ قسمت تهیه کرده و در معرض مطالعه و آگاهی مخاطبان قرار می‌دهد.
چهارمین بخش از این درس گفتار در خصوص «انسان محوری یا خدامحوری» است که در ادامه با هم آن را می‌بینیم و می‌خوانیم.
در نوع مواجهه با طبیعت و محیط زیست چند نوع رویکرد وجود دارد. یک رویکرد، زیست محور است یعنی ما برای تمام موجودات زنده نه تنها احترام قائل باشیم بلکه برای حفظ آنها تلاش کنیم و حتی حق حیات را در هیچ شرایطی از یک حیوان نگیریم. این رویکرد می‌گوید که کشتن و حتی ذبح یک حیوان صحیح نیست.
افرادی که به این رویکرد معتقد هستند به حالت افراطی گرفتار و به گیاه‌خواری روی آورده‌اند و به گوشت حیوانات لب نمی‌زنند. این دیدگاه را ما نمی‌توانیم بپذیریم. رویکرد دوم، بوم محور یا زیست بوم محور است یعنی تمام تلاش ما این باشد که زیست بوم و چرخه حیاط محفوظ و اکوسیستم برقرار باشد ولو اینکه برخی از این جانداران از این چرخه حیات خارج شوند و حق حیات از آنها گرفته شود.
ما این رویکرد را هم نمی‌پذیریم چراکه اسلام با شکار تفریحی مخالف است اما رویکرد زیست بوم محور این مسئله را پذیرفته است که حتی برای تفریح و به عنوان سرگرمی حیوانات شکار شوند و برخی عناصر محیط زیست بازیچه انسان قرار گیرد.
دیدگاه دیگر، رویکرد انسان‌محور است. این رویکرد همان رویکردی است که آثار منفی آن در جهان جلوه‌گر است. بحران‌های محیط زیستی، گرمایش زمین، آلودگی‌های هوا، دریاها، اقیانوس‌ها و ... نتیجه چنین رویکرد خودخواهانه به اسم انسان‌محوری است؛ پس این رویکرد نیز قابل پذیرش نیست.
اما رویکرد صحیح رویکرد خدامحورانه است. همان که حضرت علی(ع) می‌فرماید: «اَللَّهِ لَوْ أُعْطِيتُ اَلْأَقَالِيمَ اَلسَّبْعَةَ بِمَا تَحْتَ أَفْلاَكِهَا عَلَى أَنْ أَعْصِيَ اَللَّهَ فِي نَمْلَةٍ أَسْلُبُهَا جُلْبَ شَعِيرَةٍ مَا فَعَلْتُهُ» اگر تمام افلاک، اقلایم هفتگانه عالم را به من بسپارند که من معصیت خدا کنم؛ تا یک پوست جو را از دهان مورچه‌ای بگیریم، مرتکب چنین عملی نمی‌شوم».
مثالی که حضرت در خصوص معصیت الهی می‌فرمایند یک مثال محیط زیستی است و از میان موجودات کوچک‌ترین و ظریف‌ترین موجود را که به چشم بسیاری از انسان‌‌ها نمی‌آید یعنی مورچه را انتخاب می‌کنند. ایشان نمی‌فرمایند دانه گندمی را به ظلم از دهان مورچه‌ای بستانم، یا دانه جو را، می‌فرمایند پوست جو. ممکن است مورچه وقتی پوست دانه جو را به لانه‌اش برد متوجه شود که نمی‌تواند از آن تغذیه کند و آن را دور بیندازد اما حضرت علی(ع) با دیدگاه خدامحورانه می‌فرماید این کار معصیت محسوب می‌شود و حاضر به انجام چنین کاری نیستم. امروزه باید در نوع مواجهه خود با محیط زیست و عناصر طبیعت از قبیل، آب، هوا، خاک، گیاهان و ... تجدید نظر کنیم و به تعلیمات الهی و دستورات اسلامی بازگردیم و به وجود نازنین حضرت علی(ع) تأسی کنیم تا بتوانیم پرچمدار حفاظت از محیط زیست و حمایت از محیط زیست سالم باشیم.
انتهای پیام
