گناه‌‌های محیط زیستی از منظر قرآن + فیلم
هر موجود زنده و غیر زنده‌ای از منظر قرآن وظیفه‌ای در خلقت برعهده دارد و دارای شعور است، لذا مجاز نیستیم به گونهای در طبیعت دخالت کنیم که یک پدیده زیستی نابود شود؛ این کار گناه است.
پس از چندین دهه تقابل و سوء استفاده گسترده بشر از محیط زیست و برتری این تفکر در جهان که به هر نحو باید از محیط زیست در جهت توسعه استفاده کرد، بشر بالاخره متوجه عواقب بسیار خطرناک صدماتی که به محیط زیست وارده کرده، شده است.
تشکیل نهادهای بین‌المللی و سازمان‌های مردمی متعدد برای حفاظت از محیط زیست و امضای توافق‌نامه‌های بین‌المللی متعدد(اگرچه بسیاری از دولت‌ها به این تعهدات پایبند نیستند) نشان دهنده توجه جهانی به مراقبت از محیط زیست است؛ اما نگاه اسلام به محیط زیست چگونه است؟ آیا اسلام در قبال محیط زیست سکوت کرده یا آموزه‌هایی در این زمینه دارد که متأسفانه مورد غفلت قرار گرفته است؟
خبرگزاری ایکنا در راستای عمل به وظیفه اطلاع‌رسانی در حوزه دینی و برای دریافت پاسخ به این سؤالات درس‌گفتارهای «محیط زیست در اسلام» را با ارائه حجت‌الاسلام سلمان بهجتی‌اردکانی، پژوهشگر محیط زیست در اسلام طی ۱۳ قسمت تهیه کرده و در معرض مطالعه و آگاهی مخاطبان قرار می‌دهد.
دوازدهمین قسمت از این مجموعه را با موضوع «گناه‌‌های محیط زیستی» با هم می‌بینیم و می‌خوانیم.
قرآن کریم در وصف خردمندان و عاقلان می‌فرماید: «الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ؛ همانان كه خدا را [در همه احوال] ايستاده و نشسته و به پهلو آرميده ياد مى‌كنند و در آفرينش آسمان‌ها و زمين مى‌انديشند [كه] پروردگارا اينها را بيهوده نيافريده‌اى، منزهى تو پس ما را از عذاب آتش دوزخ در امان بدار»(آیه 191 سوره آل عمران).
یعنی خداوند هیچ چیز را بیهوده و فاقد هدف نیافریده است. بنابراین تمام موجودات زنده و جمادات نقشی بر عهده دارند و در طبیعت و محیط زیست به وظیفه خود عمل می‌کنند.
خداوند در آیه 41 سوره اسراء نیز می‌فرماید: «تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا؛ آسمان‌هاى هفتگانه و زمين و هر كس كه در آنهاست او را تسبيح مى‌گويند و هيچ چيز نيست مگر اينكه در حال ستايش تسبيح او مى‌گويد ولى شما تسبيح آنها را درنمى‌يابيد به راستى كه او همواره بردبار [و] آمرزنده است».
پس تمام عناصر محیط زیستی و موجودات، اعم از زنده و غیر زنده حظ و بهره‌ای از شعور و درک دارند، لذا مجاز نیستیم به گونهای در طبیعت و محیط زیست دخالت کنیم که یک پدیده زیستی را نابود کنیم.
عملکرد ما نباید به گونهای باشد که یک حیوان منقرض شود، یک گونه گیاهی نابود شود، یک کوه برداشته و صاف شود و دخالت‌های اینگونه‌ای در طبیعت را انجام دهیم چراکه هر موجودی نقشی بر عهده دارد و در حال انجام وظیفه‌ای است که به گردن او از حیث تکوینی و وجودی نهاده شده است.
لذا در اسلام در رابطه با برخورد با حیوانات مطرح شده است که نه تنها ما نمی‌توانیم حق حیات را بی‌دلیل از آنها بگیریم بلکه آزار رساندن به حیوانات و موجودات زنده و حتی حشرات بدون دلیل حرام حساب شده و گناه محسوب می‌شود.
اذیت کردن حیوانات، حیواناتی که به نحوی از شعور و فهم بهره‌‌مند هستند و همه آنها دعا می‌کنند گناه است. آیا اگر شخص شکارچی بداند که حیوان و هدف تیر او دعاگوی خانواده و همسر و فرزندان او هستند، به خود اجازه می‌دهد که به سمت آن شکار شلیک کند؟
در حدیث شریف وارد شده است که عالم در میان غیر عالم‌ها همچون زنده‌ای است در میان مردگان و در ادامه می‌فرماید: تمام آبزیان، موجوداتی که در دریاها زندگی می‌کنند برای چنین عالمی دعا و استغفار می‌کنند. نه تنها آبزیان و ماهیان بلکه موجودات دیگری که در خشکی‌ها زندگی می‌کنند و حتی موجودات وحشی برای چنین عالم و دانشمندی دعا می‌کنند. عالم و دانشمندی که تعلیمات او و نشست و برخاست با او سبب اتصال بندگان با خدا شود.
هر کسی می‌تواند خود را به چنین مقامی برساند و چنین انسانی شود که حتی حیوانات هم دعاگوی او شوند. عده‌ای همراه امام صادق(ع) بودند. صدای گنجشکی می‌آمد حضرت فرمودند آیا می‌دانید این گنجشک چه می‌گوید؟ اطرافیان گفتند خیر، حضرت فرمود این گنجشک در حال تسبیح خدا و دعاست.
اگر نگاه ما به موجودات زنده و نه تنها حیوانات بلکه گیاهان اینگونه باشد که آنها در حال دعا و تسبیح‌گویی هستند و بیهوده خلق نشده‌اند، رفتار ما با آنها چگونه خواهد بود؟ امیدواریم رفتار و سلوک ما و نوع تعامل ما با طبیعت و محیط زیست تعاملی حکیمانه، خردمندانه و الهی باشد.
انتهای پیام
