کراهت قطع درخت در پاسداشت محیط زیست + فیلم

پس از چندین دهه تقابل و سوء استفاده گسترده بشر از محیط زیست و برتری این تفکر در جهان که به هر نحو باید از محیط زیست در جهت توسعه استفاده کرد، بشر بالاخره متوجه عواقب بسیار خطرناک صدماتی که به محیط زیست وارده کرده، شده است. 

تشکیل نهادهای بین‌المللی و سازمان‌های مردمی متعدد برای حفاظت از محیط زیست و امضای توافق‌نامه‌های بین‌المللی متعدد(اگرچه بسیاری از دولت‌ها به این تعهدات پایبند نیستند) نشان دهنده توجه جهانی به مراقبت از محیط زیست است؛ اما نگاه اسلام به محیط زیست چگونه است؟ آیا اسلام در قبال محیط زیست سکوت کرده یا آموزه‌هایی در این زمینه دارد که متأسفانه مورد غفلت قرار گرفته است؟

خبرگزاری ایکنا در راستای عمل به وظیفه اطلاع‌رسانی در حوزه دینی و برای دریافت پاسخ‌ به این سؤالات درس‌گفتارهای «محیط زیست در اسلام» را با ارائه حجت‌الاسلام سلمان بهجتی‌اردکانی، پژوهشگر محیط زیست در اسلام طی ۱۳ قسمت تهیه کرده و در معرض مطالعه و آگاهی مخاطبان قرار می‌دهد.

پنجمین بخش از این درس گفتار در خصوص «صدقه درختکاری» است که در ادامه با هم آن را می‌بینیم و می‌خوانیم.

یک فعالیت و کنشگری بسیار مناسب و پراثر در عرصه محیط زیست کاشت درخت است. در فقه اسلام پیوسته بر کاشت، مراقبت و آبیاری درخت تأکید شده است و حتی آبیاری درختان در احادیث و فتاوای فقها به عنوان صدقه بیان شده است.

در عرصه کاشت درخت مباحث متعددی بیان شده و همه دوست‌داران طبیعت و آحاد مردم این نوع کنشگری و فعالیت را دوست دارند و به آن عشق ورزیده و افتخار می‌کنند که بتوانند درختی را بکارند و یا نهالی را غرس کنند؛ اما در مقابل با پدیده قطع درختان نیز مواجه هستیم. در روایتی آمده است که درختاران میوه را قطع نکنید که اگر چنین کاری را مرتکب شوید عذاب بر شما نازل می‌شود. قطع درختان کراهت شدیدی دارد و فقها بر کراهت شدید قطع درختان تأکید کرده‌اند. اخیراً برخی از محققان حوزه اجتهاد و فقاهت نیز مطرح کرده‌اند که قطع بدون دلیل یک درخت میوه گناه محسوب می‌شود و فردی که چنین کند مرتکب حرام شرعی شده است.

البته برخی مواقع ضرورت ایجاب می‌کند که یک درخت ولو یک درخت میوه قطع شود، در این صورت باید کرد؟

شخصی نزد امام رضا(ع) آمد و مطرح کرد که می‌خواهم یک درخت میوه را قطع کنم. حضرت فرمودند پدرم موسی بن جعفر(ع) درخت سدری را قطع کرد اما پس از آن درخت انگوری را کاشت و جایگزین آن درخت کرد. منظور امام رضا(ع) این است که اگر مجبور می‌شوید درختی را قطع کنید حتماً درخت دیگری را جایگرین آن کنید، در این صورت اشکالی بر ما نیست و ما دچار عقوبت این کار نخواهیم شد.

این حکم در خصوص درختان دارای میوه و مثمر است. در خصوص درختان غیرمثمر نیز مجاز نیستیم بدون دلیل درختی را قطع کنیم و تحقیقی نیز که در این زمینه انجام شده نشان می‌دهد از نظر اسلام اگر قطع درخت در جایی باشد که فضای سبز کم است و فضای سبز انبوه نیست، آنجا هم مجاز به قطع درخت نیستیم و صرفاً در شرایطی می‌توانیم درختی را قطع کنیم که در آن نقطه درختان انبوهی باشد البته به شرطی که با قطع یک درخت به سایر درختان آسیب نرسد و فضای سبز نیز تحت تأثیر قرار نگیرد.

قرآن کریم می‌فرماید: «هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا» (آیه 61 سوره هود) یعنی خداوند شما انسان‌ها را از این خاک و زمین آفرید و آبادانی آن را از شما خواست و چه فعالیتی بهتر، پرثمرتر و بافایده‌تر از کاشت درخت.

امیدواریم که بتوانیم در این عرصه خوش بدرخشیم و در زمینه کاشت و مراقبت از درختان و پیشگیری از قطع درختان توفیق داشته باشیم.