نگاه فقیهانه مشکل حجاب را حل نمی‌کند/ متکلمانه بنگریم
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: یکی از مشکلات جامعه ما نگاه‌های فقیهانه به مسائل اجتماعی است؛ مثلاً در موضوع حجاب و پوشش نیازمند ضرورت تبیین متکلمانه از حجاب هستیم زیرا نگاه فقیهانه صرف کافی نیست و جواب نمی‌دهد؛ نگاه فقیهانه فقط امر و نهی دارد و مخاطب ما به امر و نهی دل خوش نشان نمی‌دهد.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصفر جبرئیلی، استاد حوزه و دانشگاه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 20 مردادماه در نشست علم «سیر تطور علوم عقلی و آینده آن» از مجموعه نشست‌های صدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه با طرح این پرسش که چرا آثار شهید مطهری کهنه نمی‌شود، گفت: یکی از دلایل این مسئله آن است که ایشان به کف خیابان و متن و بطن جامعه رفت و اشکالات و سؤالات و شبهات را دید و مبتنی بر آن به تولید اثر علمی پرداخت نه اینکه صرفاً بخواهد معطوف به علاقه‌مندی خود کاری را انجام دهد که نمونه بارز آن کتاب عدل الهی شهید مطهری است.
وی با بیان اینکه حضور فعال و برخورد اثباتی حوزه‌ها و دانشگاه‌های کشور در عرصه علوم مختلف ضروری است، افزود: امروز که مخالفان ما همه رسانه‌ها را در اختیار دارند ما باید حضور فعال و برخورد اثباتی داشته باشیم و درک کنیم در کجای دنیا و در چه زمانی زیست می‌کنیم؛ صف‌بندی‌های مقابل ما چیست و با چه انگیزه‌هایی در برابر ما ایستاده‌اند و ما چه برنامه‌ای برای آن داریم.
استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران با بیان اینکه ما برای پیشرفت و پویایی بیشتر علم کلام به ساختار جدید نیاز داریم، اظهار کرد: در فقه چند ساختار رایج داریم که رایج‌ترین آن مربوط به جواهرالکلام است و قبل از آن شیخ مفید است و عروه هم بعد از آن است ولی در هر حال صاحب جواهر مطرح در عرصه فقه است؛ دانش کلام هم ساختارهایی دارد و در عین تجلیل از ساختارهایی چون گوهر مراد مرحوم لاهیجی و آثار شیهد مطهری که ساختاری جدید را ارائه کرده است، امروز هم نیازمند آثار جدید و ساختاری جدید هستیم تا متکلمان بتوانند یا این ساختار تحلیل کنند.
علم کلام را از انسان شروع کنیم
جبرئیلی اضافه کرد: با اظهار تأسف الان در دانش کلام مسیر را وارونه می‌رویم یعنی به جای اینکه از انسان شروع کنیم از خدا و توحید شروع می‌کنیم حال اینکه شهید مطهری از انسان و ایمان شروع کرده است و آیت‌الله خامنه‌ای هم در طرح اندیشه اسلامی در قرآن از توحید شروع نکرده است ولی ما چون برعکس کار می‌کنیم طلاب ارتباط خوبی برقرار نمی‌کنند و طبیعتاً مردم هم تأثیری نخواهند پذیرفت. ابتدا باید از انسان‌شناسی شروع کنیم و بعد به خداشناسی و راهنماشناسی و نبوت و امامت جلو برویم.
جبرئیلی اضافه کرد: کار دیگری که باید در عرصه کلامی انجام شود، ارائه متون کلامی متقن است؛ متون کلامی زیاد داریم هم از معاصرین و هم از قدما از جمله آثار آیت‌الله علامه مصباح یزدی آثار بسیار خوبی است و از جمله ایشان از بحث آموزش عقاید شروع کرده‌اند؛ بنده یک وقت خدمت ایشان رسیدم و عرض کردم توفیق داشتم، آموزش عقاید را چند بار خواندم و تدریس هم کردم و الان هم بر این باور هستم ولی این کتاب حذف و اضافاتی لازم دارد زیرا مطالبی نیاز آن زمان بوده است و الان نیست و مطالبی الان لازم است که آن زمان مورد توجه ایشان نبوده است لذا آموزش عقاید باید ویراست شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه در غرب ارائه ویراست‌های جدیدی از یک اثر کاری رایج است، تصریح کرد: ارائه کلام معرفت‌زا و اخلاق‌مدار هم از دیگر بایسته‌های مرتبط با دانش کلام است زیرا کلام علمی خشک است و زمختی‌هایی دارد و باید تلاش کنیم تا این زمختی را از آن بگیریم تا افراد علاقه‌مند شوند کما اینکه قرآن کریم چنین کاری کرده و در سیره ائمه(ع) می‌بینیم و مرحوم لاهیجی هم در کتاب گوهر مراد آن را انجام داده است؛ مرحوم لاهیجی کلام را با مباحث معرفتی آمیخت که خوب است حوزه سراغ این کتاب برود؛ ایشان صاحب کتاب شوارق هم هست که کتاب خوبی است ولی شرح است اما گوهر مراد کتاب تأسیسی و نوشتاری خود ایشان است.
جایگزینی نگاه کلامی به جای فقهی
وی افزود: الان یکی از مشکلات جامعه ما نگاه‌های فقیهانه به مسائل اجتماعی است؛ مثلاً در موضوع حجاب و پوشش نیازمند ضرورت تبیین متکلمانه از حجاب هستیم زیرا نگاه فقیهانه صرف کافی نیست و جواب نمی‌دهد؛ نگاه فقیهانه فقط امر و نهی دارد و مخاطب ما به امر و نهی دل خوش نشان نمی‌دهد ولی اگر کلام را با معرفت و اخلاق تبیین کنیم در این صورت اثر آن بیشتر خواهد شد؛ ما تبیین‌نکرده می‌گوییم حجابتان را درست کنید و تأثیر این مسئله کم است.
جبرئیلی با بیان اینکه بعد از انقلاب فقه بر مسائل اجتماعی حاکم شد و کلام به حاشیه رفت لذا آثار منفی آن را هم دیدیم لذا باید کلام معرفت‌زا و اخلاق‌مدار را عرضه کنیم. آیت‌الله خامنه‌ای در دیداری که با استادان معارف دانشگاه داشتند، تذکر دادند که دانشجو باید بداند دست استاد پر است؛ همچنین باید بتوانیم اطمینان مخاطب را جلب کنیم از این رو اگر بخواهیم عقاید و دانش کلام در حوزه و آموزش و پرورش و دانشگاه رونق بگیرد باید از منظر کلامی سراغ آن برویم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه امروز دانش‌آموزان و جوانان ما نسبت به درس بینش اسلامی و معارف در مدارس بی‌توجه هستند، افزود: این دروس تأثیر لازم را ندارد و به تبع در دانشگاه هم اثر خود را ندارد لذا باید آسیب‌شناسی لازم را داشته باشیم؛ بنده اوایل انقلاب در یکی از مدارس آئین نگارش تدریس می‌کردم ولی در همین مدرسه معلمی که معلم جغرافیا بود، بینش اسلامی تدریس می‌کردم؛ البته الان ما چنین چیزی نداریم که چنین کارهایی بشود ولی معلمان معارف و بینش باید قوی‌ترین معلمان و مدرسان توانمند باشند.
وی افزود: کلام هم این مشکلات را دارد؛ حوزه‌ای از من خواستند که کلام تدریس کنم و سه روز رفتم و طلبه‌ای نیامد تا اینکه روز سوم قبل از درس زنگ زدم و مدیر گفت که طلاب می‌گویند رشته کلام، استاد لازم ندارد به همین دلیل کسی نمی‌آمد؛ این نوع نگاه‌ها است که کلام را دچار افت و خیز کرده است لذا شخصیت‌های نامدار لازم داریم که کسانی مانند آیت‌الله العظمی سبحانی را الان داریم.
انتهای پیام
