سبک زندگی خانوادگی حضرت فاطمه(س) و تقسیم کارها توسط پیامبر(ص)

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سید کاظم طباطبایی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث در سلسله درس‌گفتار «میراث مکتوب و شفاهی حضرت زهرا(س)» که به همت مؤسسه پرسمان برگزار شده است؛ به بیان فضائل حضرت زهرا(س) پرداخته است که بخش اول و دوم آن  قبلا با عناوین «فضیلت حضرت فاطمه(س)؛ از آیه تطهیر تا مباهله» و «پیشامدها و حوادث آینده در مصحف فاطمه(س)» منتشر شده است.

 

اکنون بخش سوم این درس‌گفتار را با موضوع سیره خانوادگی حضرت زهرا(س) می‌خوانیم؛

 

خانواده نمونه ویژه در طول تاریخ بشر، خانواده امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) به همراه فرزندنشان بوده‌اند و گرچه پیامبر(ص) شخصیتی والاتر و برتر هستند ولی هیچ خانواده‌ای به پای این خانواه نمی‌رسد لذا پیامبر فرمودند اگر علی(ع) نبود همسر و کفوی برای حضرت زهرا(س) یافت نمی‌شد. این خانه کوچک از بزرگی و عظمت آنقدر عظیم بود که سر به عرش می‌سایید؛ حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) 9 سال با هم زندگی مشترک داشتند و در طول این مدت حضرت علی(ع) سه سال در ماموریت و نبرد و ... بودند. حضرت فقط دو سفر به یمن داشتند و در برخی نبردها مجروح هم شده بودند و باید دوره جراحت را هم به دوره کوتاه زندگی مشترک اضافه کنیم؛ این خانواده صاحب چهار فرزند شدند که از این بین حضرت محسن سقط شد. 

 

این خانواده از ابتدا انسان‌های ویژه بودند، در مناقب ابن شهرآشوب آمده است وقتی ازدواج این دو بزرگوار سر گرفت پیامبر(ص) از علی(ع) پرسیدند همسرت را چگونه یافتی و ایشان پاسخ داد او یاور خوبی برای من در اطاعت از خداست و از فاطمه(س) پرسیدند که همسرت را چگونه یافتی و ایشان جواب داد بهترین شوهر. پیامبر(ص) دعا فرمودند خدایا جمع این‌ها را پراکنده نکن و در ذریه آنان برکت قرار ده و فرزندان زیادی به آنان بده و این برکت روشن است زیرا با وجود این همه کشتار سادات باز این همه سادات در سراسر جهان داریم.

 

نگاه به فاطمه(س) غم‌های علی(ع) را می‌زدود

 

در کشف‌الغمه این روایت نقل شده است که حضرت علی(ع) وقتی خواستند رفتار حضرت زهرا(س) را توصیف کنند فرمودند من هیچ وقت فاطمه را در دوره زندگی مشترک خشمگین نکردم و هیچ وقت او را به کاری مجبور نکردم و فاطمه(س) هم هیچگاه مرا عصبانی نکرد و هیچگاه نافرمانی مرا نکرد. طبیعتا اگر زن و شوهری اینگونه باشند زندگی خوب و خوشی خواهند داشت.

 

در ادامه هم علی(ع) نکته عجیبی فرمودند: فرمودند من وقتی به فاطمه(س) نگاه می‌کردم همه غم و اندوه و ناراحتی‌ام برطرف می‌شد؛ زندگی این دو بزرگوار دشواری زیادی داشت و از جهت مالی و شرایط خانه و ... سخت بود و اصلا قابل مقایسه با زندگی امروزی ما نیست و به ویژه بعد از وفات پیامبر(ص) این مشکلات بیشتر شد ولی باز علی(ع) می‌فرماید من وقتی به او نگاه می‌کردم غم و غصه‌ام زائل می‌شد. 

 

تقسیم کار بین زن و شوهر

روایت دیگری در کتاب خصال آمده است که وقتی حضرت فاطمه(س) از دنیا رفتند امیرالمؤمنین(ع) درباره ایشان فرمودند: خدایا من از دختر پیامبرت راضی هستم و بار خدایا او تنها شد و تو همدمش باش. او توسط مردم مهجور شد تو به او پیوند بزن، به او ستم شد و خدایا تو بهترین داور و قاضی هستی. این زندگی شاد و زیبا و دلخواه امیرمؤمنان و فاطمه(س) در برخی موارد هم متجلی شده است مثلا در ابتدای زندگی با توجه به اینکه امیرالمؤمنین(ع) رزمنده و فرمانده لشکر بود و به ماموریت می‌رفت براساس آنچه امام باقر(ع) فرموده است نزد پیامبر رفتند تا کارهای خانه را تقسیم کنند و پیامبر(ص) فرمودند کارهای داخل خانه با حضرت فاطمه و کارهای بیرون خانه با علی. حضرت فاطمه(س) آنقدر خوشحال شدند که فقط خدا می‌داند چون مسئولیت مردانه نداشتند. 

 

در تفسیر عیاشی و کتاب کافی هم روایات مشابهی وجود دارد؛ در کافی این روایت آمده است که امام صادق(ع) فرمودند که امیرمؤمنان(ع) از بیرون هیزم و آب می‌آورد و جارو می‌زد و حضرت فاطمه(س) گندم آسیاب می‌کرد و نان می‌پخت؛ امروز کارهای داخل خانه خیلی زیاد نیست چون خیلی از کارها با ماشین انجام می‌شود ولی آن وقت اینطور نبود. البته امیرمؤمنان(ع) هم کمک حضرت زهرا(س) می‌کردند.

 

روایت جالبی در تنبیه الخواطر وجود دارد که پیامبر(ص) به منزل حضرت رفتند و دیدند که علی(ع) و فاطمه(س) در حال آسیاب کردن گندم بودند؛ پیامبر(ص) فرمود من به کمک کدام یک از شما بیایم و علی(ع) فرمودند به فاطمه(س) کمک کنید و پیامبر(ص) همراه امیرمؤمنان(ع) بالای سنگ آسیاب نشستند و آرد درست کردند. 

 

روایت دیگری هم نقل کرده است که پیامبر(ص) به دیدار حضرت فاطمه(س) رفتند و ایشان در کنار دیگ غذا بودند و امیرالمؤمنین(ع) هم عدس پاک می‌کردند و پیامبر(ص) از این کار لذت بردند و به امیرمؤمنان(ع) فرمودند که اگر کسی در کارهای منزل به همسرش کمک کند به ازای هر مویی که در بدن دارد برای او ثواب می‌نویسند و ثواب عبادتی برای او می‌نویسند که یک سال روزها را روزه بوده و شب‌ها را به عبادت و نماز مشغول بوده است.

 

اینکه حضرت فاطمه(س) اینگونه زندگی می‌کردند نباید سبب شود تا ما فکر کنیم این شخصیت‌ها در دسترس ما نیستند بلکه ایشان قله‌های خوبی و نیکی هستند و اگر آنان را دقیق ببینیم می‌توانیم به سمت قله حرکت کنیم؛ آنان بندگی خاص خدا هستند و مسیر را برای ما روشن می‌کنند.  

 

نکته دیگری که باید ذکر کنیم اینکه حضرت علی(ع) سه سال در طول زندگی مشترک در ماموریت بودند و یک دختر 14 تا 15 ساله با چند فرزند مجبور بودند که کارهای فرزندداری و بیرون از خانه را انجام دهند لذا علی(ع) از مادرشان فاطمه بنت اسد درخواست کردند تا کارهای بیرون از خانه را در زمان غیبت علی(ع)، انجام دهند تا حضرت فاطمه(س) بیرون از خانه نروند زیرا از صحبت و برخورد با مردان کراهت دارد. فاطمه بنت اسد هم که سنی از او گذشته بود در این امور به حضرت زهرا(س) کمک می‌کرد.

 

روایت بلندی در امالی شیخ طوسی وجود دارد که مقداری از آن این است: امیرمؤمنان(ع) به منزل آمدند و گرسنه بودند و فرمودند که غذایی در خانه هست و حضرت فاطمه(س) فرمودند دو روز است در خانه چیزی برای خوردن نداریم و حضرت علی(ع) فرمودند پس چرا به من خبر ندادی و ایشان فرمودند یا ابالحسن ترسیدم کاری از شما بخواهم که در توان شما نباشد. حضرت زهرا(س) وقتی امام علی(ع) را با کنیه ابالحسن صدا می‌زدند برای تکریم نزد اعضای خانواده بود. حضرت فرمود من می‌دانم وضعیت معیشت و اقتصادی مردم مدینه بد است و گاهی حضرت مجبور بودند که کارگر دیگران شوند تا بتوانند مخارج زندگی خود را تامین کنند. حضرت علی(ع) قبل از شهادت حضرت زهرا(س) وضعیت اقتصادی خیلی بدی داشتند زیرا عمدتا درگیر جنگ و ... بودند ولی در دوره 25 سال خانه‌نشینی، خودشان به کشاورزی مشغول شدند و توانستند وضعیت اقتصادی بهتری ایجاد کنند گرچه زندگی‌شان همیشه زاهدانه بود.

 

البته در دوره حضرت زهرا(س) کلا وضع مدینه خراب بود و پیامبر(ص) هم اجازه نمی‌دادند که خانواده ایشان تافته جدابافته از سایر مردم باشد. برای یک خانم 14 _ 15 ساله خیلی سخت است که با چند فرزند زندگی را به تنهایی مدیریت کنند لذا علی(ع) خودشان به حضرت زهرا(س) پیشنهاد دادند که از پیامبر(ص) کنیزی درخواست کنند ولی پیامبر(ص) موافقت نفرمود البته در اواخر عمر شریفشان از بین اسرای جنگی، فضه را به عنوان اسیر به ایشان بخشیدند و البته حضرت با وجود اینکه فضه، خدمتکار بود کارهای خانه را با او تقسیم می‌کردند لذا یک روز نوبت حضرت زهرا(س) بود و روز بعد نوبت فضه و البته همکاری بین آنان وجود داشت.

 

در مجمع‌البیان حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده است که پیامبر(ص) یک روز به منزل فاطمه(س) رفتند و دیدند که ایشان یک جامه از جنس پشم شتر بر تن دارد که زبر است و در حال آسیاب است و به فرزندش هم شیر می‌دهد و این دشواری آنقدر زیاد بود که اشک از دیدگان پیامبر(ص) جاری شد و فرمود که خدا در آخرت به تو حلاوت و شیرینی خواهد داد و به تو را راضی می‌کند. بنابراین گرچه زندگی ایشان سخت بود ولی باید آرامش زندگی آنان را هم در نظر بگیریم.

 

در روایت دیگری بیان شده است که مسلمین در مسجد مدینه منتظر بودند تا بلال اذان بگوید ولی او مقداری دیر کرد و وقتی حضرت علی(ع) از او پرسید چرا دیر کردی؛ بلال جواب داد که وقتی قصد آمدن به مسجد را داشتم یکی از فرزندان شما گریه می‌کرد و من برای اینکه فاطمه بتواند بچه‌داری کند گندم آسیاب کردم؛ اینجا پیامبر(ص) دست به دعا برداشتند و بلال را دعا کردند. 

 

نتیجه آن که هرچه در مورد زندگانی حضرت زهرا(س) وجود دارد تصویری از سختی‌هایی است که ایشان متحمل شدند و در عین حال زندگی را مدیریت کردند، به هر حال زندگی بسیار آرام و توام با محبت داشتند که تحمل این سختی‌ها را برای آنان آسان می‌کرد.