ضرورت اصلاح نگاه امروز غرب به حضرت زهرا(س)

به گزارش ایکنا، ناهید طیبی، مدیر دانشنامه زن مسلمان، 30 دی ماه در نشست علمی «روش‌شناسی احتجاجات حضرت زهرا(س) در مرزبانی از مکتب اهل بیت(ع)» از مجموعه نشست‌های مرزبانی از مکتب اهل بیت(ع) که از سوی پژوهشکده قرآن و عترت نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد، با بیان اینکه حضرت زهرا(س) و یا هر انسان تأثیرگذار دیگری معمولاً افرادی فرازمانی و فرامکانی و حتی در مواردی فرااعتقادی وارد مباحث می‌شوند، گفت: خانم ارزینا لالایی به نقل از خانم ال وچا والیری، نویسنده مدخل فاطمه(س) در دایره المعارف ایرانیکا می‌گوید دانشجویان غربی مصمم شده‌اند که فاطمه واقعی را درک کنند و حقیقت او را از پرده ابهام خارج کنند؛ واقعیت آن است که نگاهی که امروزه به حضرت زهرا(س) در غرب می‌شود، درست نیست و وظیفه ما هست که این نگاه را اصلاح کنیم.

وی افزود: امام صادق(ع) بر اساس روایتی فرمودند علما و دانشمندان شیعه مرزداران و مرزبانان فرهنگی هستند زیرا مرزبان مرزهایی هستند که شیطان و جنود او از آن مرزها خارج می‌شوند. این مرزبانان مانع از این می‌شوند که افکار شیطانی بر شیعیان ضعیف از نظر اعتقادی مسلط شوند. 

طیبی با بیان اینکه حضرت زهرا(س) مرزبان واقعی مکتب اهل بیت(ع) بودند، افزود: دانشجو طلبه و استاد دانشگاه حوزه و دانشگاه و طالبان علم متفاوت از عموم مردم هستند زیرا وظیفه مرابطه و مرزبانی از مکتب اهل بیت(ع) را دارند و باید با روش خود اهل بیت(ع) این کار را بکنند؛ بنده کتابی با عنوان «منطق الرساله؛ حرکت‌های هوشمندانه حضرت زهرا(س) پس از رسالت» را نوشته و از منابع شیعه و اهل سنت بهره بردم؛ حضرت زهرا(س) در مورد مسئله فدک، احتجاج عقلانی کردند به گونه‌ای که ابوبکر در برابر برهان ایشان هیچ چیزی برای گفتن نداشت لذا یک جمله گفت و آن اینکه «یا بنت رسول الله انت منطق الرساله و عین الحجه». ممکن است این سؤال مطرح شود که حضرت نتوانست فدک و خلافت به حق علی(ع) را پس بگیرد لذا آیا به هدف خود رسیده است؟ بنده معتقدم بله رسیده است.

وی افزود: مارکس وبر کنش عقلانی را به عنوان نظریه ارائه می‌دهد و می‌گوید انسان‌ها کنش عقلانی معطوف به هدف و ارزش دارند یعنی اگر کنش معطوف به ارزش باشد هرچند به هدف هم نرسد باز او کنش عقلانی موفقی داشته است؛ حضرت زهرا(س) کنش عقلانی معطوف به ارزش داشت؛ اگر سکوت و یا گریه کردند و فریاد زدند و قبرشان مخفی است همه و همه برای حفظ این ارزش بود که حق با علی(ع) است. 

استاد جامعه الزهرا(س) با بیان اینکه براساس کتاب بلاغات النساء که از سوی نویسنده اهل سنت است، دومین زنی که خطبه‌های بلیغ دارد را حضرت زهرا(س) می‌داند، اظهار کرد: مهم‌ترین منابع شیعه الکافی کلینی هم احتجاجات حضرت زهرا(س) را آورده است، همچنین من لا یحضر الفقیه، علل الشرایع شیخ صدوق، الارشاد شیخ مفید، الطرائف سیدبن طاووس و الاحتجاج و مناقب ابن شهرآشوب منابعی است که خطبه‌ها و احتجاجات حضرت را آورده‌اند.

عضو دانشنامه زن مسلمان با بیان اینکه مهم‌ترین خطبه حضرت در مسجد مدینه ایراد شد و خلیفه اول حضور داشت، افزود: حضرت زهرا(س) هوشمندانه و گام به گام احتجاجات خود را مطرح کردند؛ از جمله وقتی از خروجی نشست سقیفه مطلع شدند در آستانه در ایستادند و خطاب به زنان انصار که از آنجا عبور می‌کردند آگاهی‌بخشی می‌کردند و از مردان آن‌ها به عنوان رجال ملون‌الفکر و ملون‌العمل یاد می‌کردند؛ کسانی که منظومه فکری و عملی مناسبی ندارند. ایشان شکاف داخلی و زمامداری حضرت علی(ع) را مطرح کردند و تأکید داشتند این سخنان به گوش مردانشان هم برسد؛ حضرت ابتدا از اینجا شروع کردند تا هزینه کمتر و اثرگذارتر هم باشد.

احتجاج در منزل ام‌سلمه

طیبی بیان کرد: از جمله موارد دیگری که ایشان احتجاج کردند در منزل ام سلمه بود؛ ام سلمه از زنان بزرگی بود که با وجود قطع بیت‌المال او باز از حضرت زهرا(س) دفاع کرد؛ اگر همه سخنان حضرت زهرا(س) را در یک ترازو بریزیم خواهیم دید بخش اصلی سخنان حضرت موضوع غصب خلافت است و نه فدک. حضرت در مخاطبه با ابن لبید فرمودند: خلافت علی بن ابیطالب(ع) حق سعادت مردم بود و شما مردم حق داشتید به سعادت برسید ولی با انتخاب نادرست حق خود را ضایع کردید. اگر این حق مسلمین به آنان رسیده بود، امروز شاهد این همه اختلاف بین مسلمین و مسائل غزه و لبنان و اسرائیل و ... نبودیم.

استاد حوزه خواهران با بیان اینکه موضع دیگری ملاقات دختر طلحه با حضرت است که ایشان باز به دفاع از ولایت پرداختند، تصریح کرد: وقتی دو خلیفه با وساطت امام علی(ع) به عیادت ایشان آمدند ایشان با آنان روبرو نشدند و نفرین کردند. گفت‌وگوی دیگر ایشان با صحابی و انصار بوده است که غدیر و بیعت با علی(ع) را به آنان یادآور شدند؛ گفت‌وگوی دیگر با عباس عموی پیامبر بود و حتی انتخاب عباس به خاطر جایگاهی که داشت، مهم است. 

طیبی با اشاره به ساحات مرزبانی، اضافه کرد: مرزبانی از اندیشه امامت در امتداد خط نبوت و هدایت که از خلقت حضرت آدم شروع شده است. اولین ساحت مرزبانی ایشان است و ولایت هم در امتداد این خلافت ترسیم شده است. حضرت زهرا در احتجاج خود اندیشه امامت را مطرح کردند و اینکه امام کسی است که خدا او را براساس نص، نصب کرده است تا سعادت بشر تأمین شود لذا امام علم و عصمت دارد. 

وی افزود: یکی از ساحات دیگر حمایت از شخص امیرمؤمنان(ع) به عنوان کسی است که مورد ظلم واقع شده است؛ ایشان وقتی از علی(ع) سخن می‌گویند مدام از پیامبر و آیات قرآن سخن به میان می‌آورند؛ اینکه شما تمدن و قانونی نداشتید و پیامبر برای شما مدنیت ایجاد کرد و شما شهروند این مدینه شدید و قانون برای شما آورد. ایشان تأکید کردند که آیا شما برادر پیامبر(ص) بودید یا علی(ع) بود؟ اینجا از ظرفیت نسبی و عاطفی رابطه پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) بهره بردند. در ماجرای گوساله سامری هم موسی(ع) با تندی هارون را مورد عتاب قرارداد ولی هارون از تعبیر یابن ام استفاده کرد تا بار عاطفی داشته باشد. این کار باعث تحریک احساسات و عواطف عمومی است، البته نه برای مقاصد شخصی و فدک بلکه برای احقاق حق ولایت و امامت.  

تحلیل مضحک مستشرقان

عضو هیئت علمی حوزه علمیه خواهران با بیان اینکه برخی مستشرقان تحلیل‌های مضحکی در این زمینه دارند که فاطمه برای آن که شاهزاده شود و فدک را به دست آورد از این عواطف استفاده می‌کرد، گفت: این نوع تحلیل‌ها واقعاً خنده‌دار است زیرا ایشان اصلاً به مال و منال فکر نمی‌کرد؛ ایشان به هنگام وفات پیامبر(ص) با اینکه گریان بودند ولی ناگهان بشارتی دریافت کردند که خنده بر لبان مبارکشان نشست و فهمیدند که به زودی به پدرشان ملحق خواهند شد. اگر ما فقط یکبار ترجمه فارسی خطبه‌های حضرت را بخوانیم به راحتی می‌توانیم تصویر ارائه شده حضرت از منافقان را در این سخنان به دست آوریم و اینکه آنان را رسوا کرده است. 

وی با اشاره به انواع روش‌ها در احتجاجات، افزود: ایشان هم از ادله عقلی و هم نقلی و هم تجربیات زیسته مردم استفاده کرده‌اند؛ ایشان خیلی به سخنان پیامبر(ص) و آیات قرآن استناد دارند؛ ما نمی‌توانیم از خطبه‌های ایشان یک آیه را برداریم و آیه دیگری بگذاریم ولی نیرو و توان لازم را به مطلب بدهد یعنی اینقدر حساب‌شده از آیات استفاده کرده‌اند؛ در موارد زیادی از عقل بهره بردند از جمله در بحث ارث انبیاء به «و ورث سلیمان داود» استناد کردند. ایشان از تجریبات زیسته مردم هم بهره بردند زیرا مردم سالیان متمادی با پیامبر(ص) حشر و نشر داشتند لذا دائماً به رفتار و سخنان ایشان ارجاع دادند. 

طیبی اضافه کرد: نقیب ابوجعفر که استاد ابن ابی الحدید است که نظرات وی در 20 جلد شرح نهج‌البلاغه آمده است؛ وی مقایسه بین حضرت زهرا(س) و زینب بنت رسول‌الله یعنی خواهر حضرت زینب(س) کرده و آورده است که وقتی شوهر زینب اسیر شد، گردنبند خود را به عنوان فدیه خدمت پیامبر(ص) فرستاد تا شوهرش آزاد شود زیرا این اسیر در حقیقت اسیر بیت‌المال بود و زینب خواست که به احترام حضرت خدیجه(س) شوهرش آزاد شود و این اتفاق رخ داد؛ نقیب ابوجعفر در اینجا می‌گوید به فرض که فدک برای فاطمه(س) نبود و برای بیت‌المال بود ولی آیا ابوبکر نمی‌توانست مانند پیامبر(ص) در قصه زینب عمل کند و از مردم بخواهد که فدک را اگر حتی بیت‌المال مسلمین است به فاطمه، دختر رسول خدا(ص) برگردانند؟