توجه به ذائقه مخاطب در بیان مسائل دینی مهم است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین حسن طارمی‌ راد؛ معاون دانشنامه جهان اسلام، شامگاه 21 بهمن‌ماه در نشست علمی «مرزبانی علمای دین در گذر زمان» از مجموعه نشست‌های مرزبانی مکتب اهل بیت(ع) که از سوی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد، گفت: در حدیثی بر اساس کتاب احتجاج طبرسی از امام هادی(ع) وارد شده است که اگر در دوره غیبت علمایی نبودند که مردم را به سمت امام زمان(عج) هدایت کنند، مردم نمی‌توانستند از ایادی  و تورهای پلید شیطانی رهایی یابند و این علما هستند که زمام قلب مردم را نگه می‌دارند چنانچه سکاندار کشتی، کشتی را به مسیر درست هدایت می‌کند.

 

وی افزود: در کتاب العلم اصول کافی و کتاب العلم بحارالانوار عنوانی با نام ثواب و هدایت داریم که به این مسئله پرداخته است که چرا علم دین ارزشمند است؛ موضوع این روایات علم دینی است و این مسئله به خصوص در مواردی که انسان‌ها به راهنمای الهی دسترسی ندارند اهمیت دارد. 

 

طارمی راد با بیان اینکه موضوع دین هموار ساختن راه کمال انسان است، تصریح کرد: طی کردن مسیر کمال، نیازمند علم است و آگاهی سنگ‌بنای کمال برای انسان است؛ انسانی که به کمال می‌اندیشد دنبال آگاهی است وگرنه رفتار کورکورانه خواهد داشت.

 

وی افزود: علما همواره در طول تاریخ اسلام، دنبال امکان زیست مبتنی بر علم و آگاهی بوده‌اند؛ ابلیس هم از کارهای غیراخلاقی به عنوان وسیله استفاده می‌کند تا انسان‌ها از مدار تعالی و کمال فاصله بگیرند.

 

این پژوهشگر دینی اضافه کرد: رسالت اصلی علمای اسلام، تبیین است ولی ما نمی‌توانیم در هر فضایی هر امر دینی را مطرح کنیم؛ اگر ذائقه مردم خراب شده باشد که نتوانند مطالب دینی را هضم کنند و بپذیرند باید این ذائقه عوض شود. بنابراین روایت مورد بحث گویای آن است که ای علما تلاش کنید تا مردم به دام ابلیس نیفتند و دشمنان دین آنان را فریب ندهند.

 

طارمی راد به برخی نمونه‌های تاریخی مرزبانی از مکتب تشیع مبتنی بر علم، توسط عالمان شیعه پرداخت و گفت: ابن شهرآشوب از دانشمندان شیعه قرن ششم مطلبی را نقل کرده است که برخی شیعیان خدمت امام عسکری(ع) رسیدند و گفتند ما شیعه هستیم و امام فرمودند که شما چطور شیعه هستید و نمی‌دانید که کندی در مورد مکتب شما و قرآن در حال نوشتن مطالب منحرفانه است یعنی شما روحیه مرزبانی نداشته‌اید. کندی از علمای بزرگ عرب بود که کتابی در مورد تعارضات قرآن نوشت. این یک نمونه از حساسیت امام نسبت به مرزبانی از دین با محوریت قرآن است. 

 

معاون دانشنامه جهان اسلام با بیان اینکه رصدکردن یکی از وظایف شیعه حقیقی است، تصریح کرد: شیخ صدوق که از چند فقیه بزرگ شیعه است، سفر مفصلی به منطقه خراسان و حرم مطهر امام رضا(ع) داشته است و در نیشابور با شبهات شیعیان در مورد غیبت مواجه می‌شود لذا کتاب کمال‌الدین را می‌نویسد که غیبت امام چیست و چه معنایی دارد؟ او می‌نویسد که فردی از شهر بخارا بر من وارد شد که اهل فضل و علم بود و گفت من در بخارا فردی از شیعه را دیدم که دچار شک و تردید در مورد غیبت شده است؛ صدوق می‌گوید من مطالبی را فصل به فصل در مورد امام زمان و طول عمر  و ... بیان کردم و وقتی حقیقت بر او روشن شد آرام گرفت و شبهه از قلب او پاک شد. 

 

عضو دانشنامه جهان اسلام به ذکر نمونه دیگری از یکی از علمای قرن سیزدهم پرداخت و افزود: در هند، مذهب رایج عموم مسلمین مذهب حنفی است و با توجه به رفت و آمدشان به ایران عقیده شیعه در هند هم وارد شد؛ شاه عبدالعزیز دهلوی کتابی به نام تحفه اثنی عشری را نوشت و به رد مذهب تشیع پرداخت.

 

وی اضافه کرد: عالمان شیعه هند که مهاجرانی از سبزوار و نیشابور بودند از جمله صاحب عبقات الانوار یعنی علامه میرحامد حسین از علمای بزرگ آن دوره به دفاع از عقاید شیعه پرداختند و کتاب عبقات را نوشتند. این دورانی است که انگلیس‌ها بر هندوستان سلطه داشتند و ایشان باز مرزبانی را فراموش نکرد و کتاب ایشان بسیار ارزشمند است. 

 

طارمی راد با بیان اینکه مقاله‌ای در دانشنامه جهان اسلام در جلد 33 منتشر شده که به عبقات و صاحب آن و خاندان وی پرداخته است، گفت: این کتاب توسط آیت‌الله سیدعلی میلانی تلخیص و ترجمه شده و در عنوان نفحات الازهار چاپ کرده است؛ بزرگانی چون میرزای شیرازی هم بر این کتاب تعلیقه و حاشیه نوشته‌اند. 

 

وی به ذکر نمونه دفاع از دین توسط شیخ احمد شاهرودی پرداخت و افزود: او در محضر علمای نجف درس خوانده است و در اوایل قرن چهاردهم قمری به زادگاه خودش یعنی شاهرود برگشت و به عنوان مقام علمی برجسته در فقه و اصول اقداماتی داشت.

 

طارمی راد بیان کرد: در دوره وی بهائیت به شدت در حال فعالیت بود تا اعتقادت مردم را تخریب کند و در رده‌های بالای کشور هم وارد شدند؛ این عالم بزرگ قبل از مشروطه در نجف بود و کتاب مدنیه الاسلام را نوشت و تاکید کرد که بنیانگذار تمدن، نظام‌های مدنی اسلام است.

 

وی افزود: ایشان وقتی به شاهرود رفت در برابر بهائیت ایستاد و روشنگری کرد؛ ابتدا کتب بهایی را مطالعه کرد سپس کتاب راهنمای دین را نوشت و به رد ادعاهای معلمان بهایی پرداخت. این کتاب بارها به چاپ رسیده است؛ او به مناظره و گفت‌وگو با مبلغان بهایی پرداخت و مردم متوجه شدند که اینها چیزی در چنته ندارند لذا تبلیغاتشان باطل شد. 

 

طارمی اظهار کرد: در دوره اخیر یعنی صدسال اخیر با هجوم مختلفی مواجه بودیم که از جمله بهائیت بود؛ در دهه 1320 شمسی در قم یکی جریان مارکسیستی بروز و ظهور یافت که طرفداران زیادی در بین دانشجویان پیدا کردند و گروه دومی هم باورهای شیعه را تضعیف کردند و به آن تاختند. فردی در قم به نام حکمی‌زاده که پدرش از علمای بزرگ فقه و فلسفه بوده است کتابی به نام اسرار هزارساله نوشت؛ این کتاب میراث هزارساله علمای شیعه را رد و انکار کرد.

 

وی در ادامه تاکید کرد: مهمترین کسی که کتاب حکمی‌زاده را مورد نقد جدی قرار داد امام خمینی بود با اینکه ایشان جایگاه والایی در استادی حوزه داشتند و شاگرد مرحوم مؤسس حوزه بودند مدتی درس خود را تعطیل کردند و وقتشان را صرف نوشتن کتاب کشف الاسرار کردند. برخی فکر می‌کنند امام فقط از منظر سیاسی شهرت یافته‌اند ولی امام مدافع حریم دین و مرزبان دین بود و هر جا احساس تکلیف می‌کردند وارد می‌شدند.  

 

وی افزود: جریان دیگر هم مارکسیست‌ها بودند که علامه طباطبایی وقتی به قم آمدند به دو کار تفسیر و فلسفه پرداختند؛ در حوالی سال 1329 شمسی مارکسیست‌ها تکاپوی زیادی داشتند ایشان در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم به رد نظریات آنان پرداختند و ادله ضعیفشان را برملا کردند و شهید مطهری هم آن را شرح کردند و چاپ شد. 

 

این استاد حوزه و دانشگاه در پایان، در تشریح روش ایجابی مرزبانی از مکتب اهل بیت(ع)، گفت: مدارس نوپا در میان مسلمانان شئون فرهنگ جوامع اسلامی را رعایت نمی‌کردند لذا از جمله دو نفر از دانشمندان لبنانی، مدارس متناسب با شئون اسلامی برپا کردند؛ یکی آیت‌الله سید عبدالحسین شرف‌الدین موسوی که این جمله مهم از او نقل شده است: «لا تنتشر الهدی الا من حیث انتشرت الضلاله» هدایت انتشار نمی‌یابد مگر از جهتی که گمراهی پخش شده است، ایشان مدرسه‌ای به نام الجعفریه در صور تاسیس نمود. دوم مدرسه‌ای به نام العلویه در دمشق بود که توسط آیت‌الله سید محسن امین عاملی ایجاد شد که اسم آن مدرسه بعد وفات ایشان شد المحسنیه.