کرامت افراد در قرض‌الحسنه حفظ شود

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی، 9 اسنفد ماه در همایش ترویج فرهنگ قرض‌الحسنه با عنوان نذر قرض که در بنیاد علوم وحیانی اسراء برگزار شد با بیان اینکه قرض‌الحسنه در دو سطح قابل طرح است، گفت: سطح اول تخصصی به عنوان یک مسئله فقهی و اقتصادی و سطح دوم ترویج فرهنگ قرض‌الحسنه است.

وی با طرح این پرسش که قرض‌الحسنه مطرح در اسلام چگونه است، افزود: اصل مسئله قرض از ابداعات و تأسیس اسلام نیست و قرض یکی از قراردادهای رایج در زندگی بشر است که قبل از اسلام وجود داشته است و چنان چه بیع و اجاره هم شناخته شده بوده است و امروز هم درجوامع غیراسلامی قرض شناخته شده است. 

استاد حوزه علمیه بیان کرد: آنچه اسلام در مورد قرض انجام داد سه محور دارد؛ اول جنبه اخلاقی که به قرض بخشید؛ برای قرض در کنار کارهای خیر دیگر در قرآن، فرهنگ خاصی دارد زیرا قرضی مطلوب است که با کرامت انسان سازگار باشد وگرنه قرضی که گیرنده را تحقیر کند مطلوب اسلام نیست. در انفاق و سایر امور خیر هم این مسئله وجود دارد. 

سروش محلاتی با بیان اینکه عطای جنبه فقهی به قرض از دیگر کارهای اسلام است، تصریح کرد: اسلام قرض ربوی را تخطئه و از قرض الحسنه دفاع کرد و کار سوم اسلام هم این بود که قرض به عنوان یک فعل بشری به یک فعل الهی تبدیل شد. ما به یکدیگر قرض می‌دهیم اما در قرآن کریم سخن از قرض‌دادن به انسان‌ها نیست بلکه سخن از قرض به خداوند است. لذا فرموده است: یقرض الله. این تعبیر مکرراً در قرآن به کار رفته است. 

قرض منتسب به خداوند است

استاد درس خارج حوزه با بیان اینکه انتساب قرض در قرآن از انسان به خداوند متحول شده است، افزود: کسی که قرض می‌دهد و کسی که قرض می‌گیرد هر دو دستشان را دراز می‌کنند ولی دست معطی، بالاست و دست گیرنده پایین است؛ قرض گیرنده از کرامت خود صرف‌نظر می‌کند ولی دهنده مال آقایی می‌کند و این تعادل نیست؛ برای اینکه این رابطه معکوس شود و دست پایین بالا برود، تنها راه این است که خدا بگوید طرف قرض الحسنه من هستم، چون مبادا معطی توهم کند که بر دیگری آقایی کرده است بلکه او وظیفه خود را نسبت به خدا انجام داده است. 

سروش محلاتی با بیان اینکه گاهی افراد برای دریافت قرض‌الحسنه اشک می‌ریزند و قرآن خواسته است این فرهنگ ایجاد نشود، اظهار کرد: البته این مختص موضوع قرض هم نیست زیرا تعبیر قرض‌الحسنه در قرآن اعم از قرض‌الحسنه رایج در بین ماست؛ قرض در قرآن نه تنها شامل انفاق است بلکه شامل فداکاری و جانفشانی در راه خدا و همه امور عبادی است. 

وی افزود: آیت‌الله جوادی آملی در ذیل آیه 240 سوره بقره بین اصطلاح قرآنی قرض حسن و اصطلاح رایج تفکیک کرده است. بناست با قرض اتفاقی در جامعه رخ دهد و اول این اتفاق باید در درون انسانی رخ دهد که قرض می‌دهد سپس در زندگی کسی که قرض می‌گیرد. 

وی افزود: قرض یعنی بریدن و قطع‌کردن و قرض دادن یعنی قیچی کردن و بریدن مال از خود است؛ خیلی افراد هستند که مال زیادی دارند ولی نمی‌توانند از خود ببرند و هنر قرض‌دهنده آن است که مال را از خود می‌برد لذا قرض‌الحسنه برای انسان کمال به همراه دارد و همان خدایی که توبه را قبول می‌کند می‌فرماید قرض را من می‌گیرم با اینکه او محتاج و فقیر نیست. 

اسلام قرض را رکن زندگی قرار نداده است

سروش محلاتی با بیان اینکه اسلام قرض را ارتقاء بخشید، به جایگاه قرض اشاره کرده و افزود: آیا راه حل مسائل اقتصادی، گسترش قرض است؟ خیر قرض مکمل یک زندگی سالم است ولی رکن زندگی نیست و نباید باشد زیرا قرض حکایت از نیاز و احتیاج و درماندگی در اداره زندگی دارد و اسلام قصد دارد که الگویی از معیشت آبرومندانه را ارائه دهد. 

وی افزود: یکسری قرض‌ها، قرض خطرناک است مثلا اگر کسی 30 میلیون حقوق دارد ولی یک سوم و گاهی دوسوم حقوق خود را برای پراخت وام می‌دهد چه زندگی‌ای دارد؟ در صحیفه سجادیه بیان شده است که خدایا زندگی توأم با عافیت و کفاف و عفاف به من عطا کن که آبروی من در بین مردم نریزد و خدایا شرایط معیشت را طوری فراهم کن که گرفتار معیشت نباشم و درگیری ذهنی نداشته باشم و پریشانی ذهنی را از من برطرف کن و ممارست این دیون همه زندگی مرا در برنگیرد. 

سروش محلاتی با بیان اینکه باید با قرض‌دادن انسان‌ها را از زیر بار فشار خارج کنیم ولی این‌ها مسکن است، افزود: قرض جای تأمین زندگی سالم برای مردم را نمی‌گیرد؛ پیامبر(ص) و امیرمؤمنان(ع) و سایر ائمه(ع) در تعابیرشان دارند که هرقدر سطح قرض در جامعه زیاد شود سطح تشتت و ناآرامی در جامعه بیشتر خواهد شد؛ اگر 50 درصد جامعه زیر خط فقر هستند قطعاً این افراد همان کسانی هستند که ذهن و فکرشان درگیر و در حیرت هستند و خواب راحت ندارند. اسلام یک برنامه جامع دارد که قابل تجزیه نیست و تجربه آن زندگی انسان را تجزیه خواهد کرد.