5 عملی که پیامبر(ص) تا آخر عمر بر آن مداومت کرد

به گزارش ایکنا، مجید معارف؛ استاد دانشگاه تهران، شامگاه 23 اسفندماه در نشست علمی «پیامبر(ص)؛ اسوه جاودان انسان» از سلسله نشست‌های «سی شب سی آیه» که از سوی انجمن علوم قرآن وحدیث دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد به جایگاه اسوه و الگو در قرآن کریم پرداخت و گفت: قرآن کریم از دو پیامبر(ص) به عنوان اسوه حسنه نام برده است؛ یکی پیامبر اسلام در سوره مبارکه احزاب و دیگری حضرت ابراهیم(ع) در سوره ممتحنه؛ قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ.

 

وی افزود: واژگان دیگری هم هستند که معنای مترادف با اسوه دارند؛ مثلا واژه اقتدا که در سوره انعام خداوند بعد از آن که نام چند پیامبر(ص) مانند حضرت ابراهیم(ع) و ذریه ایشان را برد در مورد همه ایشان می‌فرماید: أُولَٰئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ ۖ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ. اینان کسانی هستند که مورد هدایت الهی هستند و به هدایت آنان اقتدا کنید. 

 

معارف با اشاره به آیه: وَ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ ۚ كُلًّا هَدَيْنَا ۚ وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ ۖ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَىٰ وَهَارُونَ ۚ وَكَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ، افزود: سومین واژه اسوه کلمه مثل در برخی آیات است؛ مثل به معنای نمونه؛ در آیه 10 سوره تحریم فرموده است: ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ ۖ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ؛ دو زن نوح و لوط نمونه‌های الگویی بد هستند که به آرمان‌های این دو نبی خیانت کردند و اهل جهنم شدند.

 

معارف اضافه کرد: در آیه 11 خدا از حضرت مریم(س) و آسیه به عنوان الگوهای خوب نام برد؛ آسیه بانوی اول مصر و علیا حضرت دوره خود بود ولی از آئین همسرش رو برگرداند و در برابر او ایستاد و الگو برای نیکان عالم شد و حضرت مریم(س) هم الگوی پاکدامنی و عفت برای همه مؤمنین است. 

 

استاد داشگاه تهران با بیان اینکه قرآن این دو بزرگوار را الگو برای بانوان معرفی نکرده است بلکه الگو برای همه بشریت بیان فرموده است، اظهار کرد: واژه دیگر قرآن در مفهوم الگو و اسوه، واژه شهید و شاهد است؛ در آیه 103 بقره فرموده است: وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا. ما شما را امت میانه و معتدل قرار دادیم تا نمونه و شاهد برای جهانیان باشید و مقام الگویی پیامبر در دنیا و  آخرت است.

معارف با تاکید بر اینکه انسان‌ها لزوما نیازمند الگو هستند مانند کودک که خود را در قالب پدر و مادر می‌بیند و بعد که بزرگ شد عالمان دینی و دوستان و مسئولان می‌توانند الگوی او باشند بنابراین الگو ناچارا وجود دارد، افزود: در سوره فرقان فرموده است: وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا.  قرآن در مورد فرعون دارد که او پیشاپیش قومش در روز قیامت راه خواهد رفت و همه را وارد جهنم می‌کند. 

 

معارف با بیان اینکه پیامبر(ص) در قرآن برای مؤمنان به عنوان اسوه معرفی شده است، گفت: سه شرط برای این مسئله بیان شده است؛ اول مؤمنانی که به خود خدا امید و اعتقاد دارند؛ مؤمنانی که به روز قیامت هم اعتقاد دارند و آنچه این امید را دائما زنده نگه می‌دارد ذکر و یاد خداوند است. در اینجا این سؤال مطرح است که چه چیزی باعث الگوبودن پیامبر(ص) برای ما شده است.

 

استاد دانشگاه تهران  با بیان اینکه دو دسته آیه در مورد پیامبر(ص) و ابعاد الگویی او وجود دارد، اضافه کرد: از جمله این آیات، آیه شریفه است که فرموده است: انک لعلی خلق عظیم؛ تو دارای خلق عظیم هستی و آیه دیگر «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُ». اگر تو واجد غلظت قلب بودی مردم از دور تو پراکنده می‌شدند. 

وی افزود: دسته دیگر آیات در مورد شناخت ابعاد الگویی پیامبر(ص)، آیات انشایی یا تجویزی است یعنی آیاتی که امری را به پیامبر(ص) فرموده است و ما هم باید تبعیت کنیم، گفت: مثلا خداوند فرموده است: وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَىٰ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا. قسمتی از شب را به تهجد برخیز و امید است خدا تو را به مقام محمود برساند. در سوره مزمل هم فرموده است: أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا؛ در انتهای سوره هم خدا شهادت می‌دهد: إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَىٰ مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ؛ یعنی پیامبر(ص) اهل این کار بوده است یا خدا فرموده است: خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ؛ و پیامبر(ص) هم این کارها را انجام داده است. 

 

معارف با بیان اینکه روایات منبع دیگری برای شناخت ابعاد اسوگی پیامبر(ص) است، تصریح کرد: برخی روایات از خود پیامبر(ص) است؛ از جمله این روایت این است که من تا زنده هستم از 5 چیز در روی زمین دست برنمی‌دارم؛ با بردگان و فقرا غذا خوردن؛ الاغ بی پالان سوار شدن؛ بز را با دست خود دوشیدن، لباس پشمینه پوشیدن و به کودکان سلام کردن تا اینکه بعد از من به سنت تبدیل شود. روایت دیگر اینکه به پیامبر(ص) خبر دادند جماعتی از صحابه شما تارک دنیا شده‌اند و ایشان به منبر رفتند و فرمودند من که پیامبر(ص) شما هستم ازدواج می‌کنم و استراحت دارم و روزه می‌گیرم و نماز می‌خوانم و غذا می‌خورم و اینها سنت من است و اگر کسی از سنت من رو برگرداند از من نیست. 

 

استاد دانشگاه تهران اظهار کرد: بعد دیگر اسوه بودن پیامبر(ص) خاطرات صحابه از رفتارهای پیامبر(ص) است؛ علامه طباطبایی در سنن النبی 410 حدیث در 21 باب آورده است و  شهید مطهری در یکی از آثارش به سیره نبوی پرداخته است و حضرت علی(ع) از برجسته‌ترین صحابه نبی اعظم(ص) است که سیره پیامبر را تشریح فرموده است؛ به تعبیر ابن ابی الحدید بهتر از علی کسی وجود ندارد که ابعاد خلقی و اخلاقی و رفتاری پیامبر(ص) را شناخته باشد چون ایشان در هفت سالگی در کنف حمایت پیامبر(ص) به سر برد. خود ایشان فرموده است من مانند بچه شتری که مادرش را رها نمی‌کند از کودکی همه جا با پیامبر(ص) بودم و خداوند یکی از بزرگترین ملائکه خود را سرگرم تربیت پیامبر(ص) کرد و پیامبر(ص) این خلق عظیم خود را به من منتقل کرد.  

 

معارف با بیان اینکه علی(ع) در خطبه 160 بعد از سخنانی که در مورد موسی و عیسی دارد به رسول الله بازگشت کرده است، گفت: در این خطبه ایشان فرموده است: محبوب‌ترین انسان‌ها نزد خدا مسلمینی هستند که پیامبر را الگو و اسوه قرار داده‌اند و پا جای پای ایشان می‌گذارند؛ پیامبر کسی بود که از بین مردم جهان و در مقایسه با محورمت‌ترین افراد، گرسنه‌ترین و دو پهلویش فرو رفته‌ترین بود؛ برخی دستشان به نعمت نمی‌رسد و لی علی(ع) می‌گوید تمام دنیا را به کمال به پیامبر(ص) عرضه کردند ولی او نیک از آن دست کشید و دنیا را خوار شمرد.