حوزه با پرهیز از سطحی‌نگری به جهان جدید بنگرد

به گزارش ایکنا، متن پیام آیت‌الله العظمی نوری همدانی به همایش بین‌المللی یک‌صدمین سال‌گشت بازتأسیس حوزه علمیه قم به شرح زیر است:

 

 

 

وَ مَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنفِرُوا كَافَّةً فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ (التوبة: 122)

 

با سلام و تحیت به آن مجمع محترم که با حضور علما، فضلا و شخصیت‌های اثرگذار در حال برگزاری است.

 

مؤسس حوزه‌های علمیه، پروردگاری است که برای نخستین بار فرمان کوچ گروهی از مسلمانان بلاد مختلف به کانون علم را صادر و مقرر فرمود که پس از تحصیل علم از آن کانون فضیلت به سوی بلاد خود بازگردند و قوم خود را بیم دهند. رسول گرامی خدا(ص) را باید نخستین معمار یک حوزه اسلامی دانست که شهر مدینه را به کانونی برای دانش و فضیلت تبدیل کرد تا جویندگان معرفت از بلاد مختلف بدان سرزمین نور مشرف شده و پس از تعلم و تهذیب به هدایت قوم بازگردند.

 

امامان شیعه که از آن پس، بلادی چون کوفه و مدینه و بغداد را به چنین کانون‌هایی برای تعلیم و تهذیب عالمانی وارسته تبدیل کردند، دیگر مؤسسان حوزه‌های علمیه هستند. شاید به همین جهت بود که در عصر غیبت نیز حوزه‌های علمیه‌ امامیه در شهرهایی چون نجف، سامرا، مشهد و قم در گرداگرد مضاجع نورانی این خاندان نضج گرفت، بالید و به بار نشست.

 

یکی از این حوزه‌های علمیه، حوزه علمیه قم است که صدسال پیش در یکی از دشوارترین دوره‌های تاریخی سرزمین ایران، با درایت و تدبیر حضرت آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (ره)، و با نگرشی عمیق اما آرام و حزم‌اندیشانه به سیاست‌های ضددینی آن روز تأسیس شد. آن نگرش سیاسی که در عمق وجود شیخ مؤسس(ره)، ریشه داشت و به سرنوشت سیاسی اسلام و تشیع و جایگاه آن در جهان جدید دوخته شده بود، به تدریج با مجاهدت علمی و عملی عالمان بزرگواری چون آیت‌الله العظمی بروجردی و شاگردان مجاهدش به «شجره طیبه»‌ای تبدیل شد که «تُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا».

 

حاج‌شیخ (ره) با آینده‌نگری خود حوزه مبارکه را به گونه‌ای طراحی کرد که این حوزه عمل به فضیلت‌های علمی را در جهاد اکبر خلاصه نکند بلکه با ورود به‌هنگام به هنگامه‌ جهاد اصغر و تحمل رنج‌های بی‌شمار و نثار خون‌های پاک به مبارزات عدالت‌طلبانه مردم ایران معنا داده و آن را تا پیروزی انقلاب اسلامی و تأسیس نظام جمهوری اسلامی ایران پیش ببرد که در این میان نقش امام خمینی (ره) نقشی بی‌بدیل و ماندگار بود.

 

امروز که این شجره طیبه مسیر پرپیچ‌وخم و پرفرازوفرود خود را پیموده و به صدسالگی خویش رسیده، باید بزرگان دست فرزندان جوان این حوزه را بگیرند، با همدیگر بر قله‌ افتخارات صدساله بایستند، همه با هم به افق پیش رو چشم بدوزند و نکاتی را نصب العین خود قرار دهند:

 

نخست این‌که اصالت‌های ثابت و تغییرناپذیر حوزه را بازشناسی کنند و آن را از سنت‌های زمان‌مندی که با تغییر اقتضائات زمانی باید تغییر کند، تفکیک نمایند چندان‌که نه در حفظ اصالت‌های ثابت حوزوی سهل‌انگاری شود و نه برای دست برداشتن از سنت‌های متغیر حوزوی‌مان حسرت خورده شود.

 

و سپس آن‌که با تکیه بر اصالت‌های حوزوی‌، نگاهی نیز به معاصرت داشته و عمق اقتضائات جهان جدید را با پرهیز از سطحی‌نگری درک کنند تا خدای ناکرده، حوزه ناخواسته در مسیر انزوا قرار نگیرد که مسیر انزوا سرمنزلی جز محاق تدریجی ندارد. 

 

و نکته دیگر آن‌که علوم و معارف ثمین حوزه که گنج رنج بیش از هزاروچهارصدساله‌ تمدن اسلامی و شیعی است، فدای هیچ ثمنی نشود اما روزبه‌روز به نیازهای جهانی و نیازهای مسلمانان و شیعیان جهان و نیازهای نظام جمهوری اسلامی نیز نظارت داشته و معارف اسلامی به گونه‌ای بازتولید و بازتبیین شود که نیازهای روز را پاسخ دهد. 

 

و مطلب دارای اهمیت آن‌که لازم است تکیه‌گاه اصلی معارف حوزوی همان قرآن کریم و سنت پیامبر و اهل بیت عصمت(ع) باشد اما برای آن‌که معارف حوزوی در معرض افراط و تفریط قرار نگیرد، از حضور مجتهدپسندانه حجتِ الاهی عقل در کنار این دو منبع نورانی نباید غفلت شود.

 

بی‌گمان بستر ارزشمندی که این مجاهدت‌ها در آن بستر خواهد رویید و اگر این بستر نادیده گرفته شود، مجاهدت‌ها قطعا به ثمر نخواهد نشست، معنویت، اخلاص و توجه دائمی به حضور خداوند متعال و ولیّ اعظم او حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه است. امیدوارم که این عنصر ارزشمند در حرکت به سوی افق پیش‌ رو، روز‌به‌روز راسخ‌تر و اثربخش‌تر شود. 

 

و نکته پایانی آن است که امروز حوزه علمیه قم با پیشینه چندین قرن و باز تأسیس یکصد سالگی توسط یک فقیه بزرگ همانند آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (ره) صورت پذیرفت، باید طوری عمل نماید که آیندگان بدانند روحانیت اصیل همیشه در کنار مردم بوده است و درد و رنج مردم را درک کرده و برای رفع آن تلاش نموده‌ است که نمونه آن خدمات عام المنفعه در جامعه مشهود است، از جمله این خدمات در زمان خود مرحوم حاج شیخ در آن فضای خاص صورت گرفته‌ است و این خدمات ارزشمند تا به امروز توسط روحانیت و حوزه ادامه دارد.

 

این حوزه ثمره‌اش تربیت شاگردان بزرگی بوده و یکی از ثمرات آن درایت و سیاست و تدبیر و صبر حکیمانه مرحوم شیخ مؤسس، برقراری یک انقلاب بزرگ اسلامی توسط یکی از شاگردانش بود که بساط سلطنت 2500 ساله شاهنشاهی برای همیشه به زباله‌دان تاریخ سپرد و موجب عزّت و استقلال و آزادی مردم ایران گردیده و در عرصه بین‌الملل نیز اثرگذار بوده‌است و بارزترین آن عملی ساختن آیات قرآن کریم و روایات معصومین خصوصاً حضرت امیرالمؤمنین(ع) در مبارزه با ظالم و دفاع از مظلوم بدون در نظر گرفتن مرز جغرافیایی و تبدیل کردن جریان فلسطین به عنوان موضوع اول جهان اسلام، و با آگاهی بخشی و ارتباط با دانشگاه‌ها و میدان دادن به جوانان بسیار تأثیرگذار شده که در همه این‌ها حوزه پیشگام بوده‌ است.

 

بر این اساس حفظ این ثمره بزرگ و معرفی آثار و برکات و دستاوردهای آن و همچنین آسیب‌شناسی از آن بر عهده همین حوزه مبارکه است با توجه به منشور روحانیتی که امروز توسط رهبر حکیم انقلاب ارسال گردید، به این مجمع محترم که یادآور منشور روحانیت امام راحل است، می‌تواند نقشه راهی برای حوزه‌های علمیه و طلاب و اساتید و فضلای محترم باشد و این جلسه باعظمت را غنیمت می‌شمارم و به علمای بزرگ که در راه ترویج فرهنگ قرآن و اهلبیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) گام برداشتن، خصوصاً شخصیت‌های بزرگ عصر ما حضرات آیات عظام حائری و بروجردی و امام راحل عرض تکریم و تعظیم دارم.

 

و در پایان از همه برگزارکنندگان این جلسه با شکوه با عنوان باز تأسیس یکصدمین سال حوزه علمیه که مدتی طولانی با جمع‌آوری آثار ارزشمند مرحوم حاج شیخ که 20 جلد آن به چاپ رسید و همچنین آثار قلمی مرتبط با این موضوع از جمله 30 جلد جمع‌آوری مقالات زحمت فراوان کشیده‌اند، خصوصاً مدیریت محترم و دانشمند حوزه علمیه قم تشکر و تقدیر می‌نمایم.

 

توفیقات همگان را از خداوند متعال خواستارم.

 

و آخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمین