معاون فرهنگی جهاددانشگاهی مطرح کرد
غفلت از تربیت انسانی در برنامه‌های توسعه
نشست «تربیت و تعالی زیست فرهنگی، اجتماعی و مهارتی دانشجویان» عصر امروز، دهم آبان‌ماه، در حاشیه سومین نمایشگاه دستاوردهای علمی و فناورانه جهاددانشگاهی در سازمان برنامه و بودجه برگزار شد. در این نشست معاون فرهنگی جهاددانشگاهی ضمن تأکید بر نقش انسان در این نهاد فرهنگی، نسبت به غفلت برنامه‌های توسعه از تربیت انسانی هشدار داد.
به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «تربیت و تعالی زیست فرهنگی، اجتماعی و مهارتی دانشجویان» عصر امروز، ۱۰ آبان ماه در حاشیه سومین نمایشگاه دستاوردهای علمی و فناورانه جهاددانشگاهی در سازمان برنامه و بودجه کشور برگزار شد.در این نشست، محمود علیگو، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری درباره نقش جهاددانشگاهی در هدایت فرهنگی و فکری نسل جوان اظهار کرد: مقام معظم رهبری در دیدار با مدیران جهاددانشگاهی فرمودند این نهاد می‌تواند با فعالیت‌های فرهنگی و تحقیقاتی خود، قشر جوان و دانشجوی کشور را در محیط دانشگاه هدایت کند و آنان را به پختگی و کمال لازم برساند. به تعبیر ایشان، جهاددانشگاهی می‌تواند نهادی باشد که چون از زبان دانشجو سخن می‌گوید و با خود دانشجو کار می‌کند، از مؤثرترین نهادهای فرهنگی در دانشگاه‌ها ظاهر شود.
وی افزود: با این نگاه وارد موضوع اصلی نشست یعنی «تربیت و تعالی زیست فرهنگی، اجتماعی و مهارتی دانشجویان» می‌شویم. پرسش این است که چرا توجه به این حوزه ضروری است و در صورت غفلت از آن، چه پیامدهایی خواهد داشت؟
علیگو تصریح کرد: کشور ما از قبل از انقلاب تاکنون چندین برنامه توسعه داشته، اما خروجی این برنامه‌ها به‌روشنی در زندگی مردم دیده نمی‌شود. نتیجه اجرای این برنامه‌ها کجاست؟ آیا به کاهش مهاجرت، توانمندسازی نیروی انسانی و توسعه واقعی منجر شده است؟ در حالی که براساس بررسی‌ها، تنها حدود ۳۰ درصد از برنامه‌های توسعه اجرایی شده‌اند. این واقعیت نشان می‌دهد که ساختار برنامه‌ریزی کشور نیازمند بازنگری جدی است، چرا که توسعه بدون توجه به انسان توسعه‌یاب ممکن نیست.
ضعف برنامه‌های توسعه
وی گفت: در اسناد توسعه، بیشتر بر بخش‌های کالبدی مانند ساخت جاده، کارخانه و بیمارستان تأکید شده است، در حالی که توسعه واقعی در انسان‌ها تحقق می‌یابد. توسعه نه در سنگ و فولاد، بلکه در تربیت و پرورش انسان‌های توانمند رقم می‌خورد.
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی ادامه داد: مرور برنامه‌های توسعه نشان می‌دهد توجه به مقوله تربیت و توانمندسازی انسانی بسیار اندک بوده است. در برنامه هفتم توسعه تنها در ماده ۹۴ به موضوع دانشجویان اشاره شده و آن هم به صورت گذرا؛ این ضعف، بیانگر غفلت از عنصر اصلی توسعه یعنی نیروی انسانی است.
وی تأکید کرد: در جهاددانشگاهی ما به این باور رسیده‌ایم که فناوری اصلی جهاد؛ فناوری تولید انسان است. دانشگاه‌ها در کنار آموزش علمی، باید توانمندی‌های فرهنگی، اجتماعی و مهارتی دانشجویان را ارتقا دهند، اما در عمل چنین اتفاقی نمی‌افتد.
علیگو با اشاره به دغدغه رهبر معظم انقلاب درباره وضعیت فرهنگی دانشگاه‌ها اظهار کرد: ایشان فرموده‌اند دانشجویان با ایمان وارد دانشگاه می‌شوند اما گاهی بدون ایمان از آن خارج می‌شوند. این جمله هشدار می‌دهد که ما در نظام آموزش عالی، به بعد تربیتی دانشجو بی‌توجه بوده‌ایم.
وی گفت: در نظام آموزش عالی ما به تفاوت‌های فردی دانشجویان توجه نمی‌شود و همه در یک قالب یکسان آموزش می‌بینند، در حالی که هر دانشجو استعداد و ظرفیت خاص خود را دارد. نتیجه این وضعیت، شکاف میان آموزش دانشگاهی و نیازهای واقعی جامعه است.
اغلب دانشجویان توانایی لازم برای حل مسائل روزمره را ندارند
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی ادامه داد: براساس پیمایش مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، بسیاری از دانشجویان توانایی لازم برای حل مسائل روزمره زندگی خود را ندارند و از حقوق و مسئولیت‌های شهروندی‌شان نیز آگاهی کافی ندارند. این ضعف‌ها نشان‌دهنده ضرورت ایجاد نظامی جامع برای تربیت فرهنگی، اجتماعی و مهارتی دانشجویان است.
وی گفت: امروز در محیط دانشگاه، توانایی ارتباط مؤثر در میان دانشجویان پایین است؛ یعنی روابط انسانی در دانشگاه به‌جای رشد و بلوغ، به نوعی به سردرگمی منجر می‌شود.
علیگو با بیان اینکه جهاددانشگاهی در سه حوزه فرهنگی، آموزشی و اشتغال در حال پرکردن این خلأ است، گفت: ما در این نهاد نظام جامعی از مهارت‌ها و سوادهای مورد نیاز دانشجویان طراحی کرده‌ایم؛ از جمله سواد محیط زیستی، سواد رسانه‌ای، سواد حقوقی و سواد کسب‌وکار.
وی با اشاره به الگوی طراحی‌شده در جهاددانشگاهی اظهار کرد: این مدل براساس نظام شایستگی جهانی شکل گرفته و شامل صلاحیت‌های شخصیتی، انگیزشی، اخلاقی، مهارت‌های فنی و فناورانه، توانایی‌های ادراکی و شناختی، مهارت‌های فرهنگی، ارتباطی و مدیریتی است.
علیگو افزود: در جهاددانشگاهی بیش از ۲۵۰۰ دوره آموزشی تدوین شده که هر دوره می‌تواند مهارتی به مهارت‌های دانشجویان بیفزاید. این نظام جامع مهارتی در کنار فعالیت ۱۱ سازمان و مرکز تخصصی جهاددانشگاهی، مجموعه‌ای از توانمندی‌ها را به دانشجویان ارائه می‌دهد که در هیچ نهاد دیگری به این صورت یکپارچه وجود ندارد.
وی ادامه داد: برای مثال، در حوزه محیط زیست از سال ۱۳۸۳ مجموعه‌ای فعال از دانشجویان محیط زیستی در جهاددانشگاهی شکل گرفته است. در حوزه اشتغال و مهارت‌آموزی، سازمان اشتغال جهاددانشگاهی از اوایل دهه ۸۰ آغاز به کار کرده و در حوزه رسانه، خبرگزاری‌های جهاددانشگاهی از سال ۱۳۷۸ فعالیت دارند. همه این نهادها در کنار هم شبکه‌ای کامل برای پرورش زیست فرهنگی، اجتماعی و مهارتی دانشجویان تشکیل داده‌اند.
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با اشاره به سازوکارهای حمایتی این نهاد گفت: دانشجویانی که در پلتفرم آموزشی جهاددانشگاهی فعالیت می‌کنند، از تخفیف‌های ویژه بهره‌مند می‌شوند؛ دانشجویان ترم اول تا ۸۰ درصد و دیگر دانشجویان تا ۲۵ درصد تخفیف دارند. این تسهیلات برای گسترش مهارت‌آموزی و توانمندسازی نسل جوان پیش‌بینی شده است.
بهره‌وری دانشگاه‌ها تنها در تولید مقاله خلاصه نمی‌شود
وی ادامه داد: ماده ۹۴ برنامه هفتم توسعه به موضوع «نظام ارتقا و بهره‌وری دانشگاه‌ها» اشاره کرده است. بهره‌وری دانشگاه‌ها تنها در تولید مقاله خلاصه نمی‌شود، بلکه در میزان اثرگذاری دانشگاه بر توانمندی و ارتباط انسان‌ها با جامعه باید سنجیده شود. از این منظر، جهاددانشگاهی با سه محور فرهنگی، آموزشی و اشتغال، ظرفیت تحقق این هدف را دارد.
علیگو با اشاره به مسئله اشتغال فارغ‌التحصیلان گفت: یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های دانش‌آموختگان دانشگاهی، اشتغال است. در جلسه‌ای که با دکتر آقامحمدی در منطقه غرب استان تهران داشتیم، مشخص شد کارخانه‌های آن منطقه به ۷۴ هزار نیروی کار نیاز دارند، اما بخش زیادی از فارغ‌التحصیلان تمایلی به حضور در این مشاغل ندارند یا مهارت لازم را ندارند. این موضوع نشان دهنده آن است که نظام آموزش عالی ما نتوانسته میان آموزش دانشگاهی و نیاز بازار کار پیوند برقرار کند.
وی اظهار کرد: اگر بخواهیم مسیر توسعه در کشور پایدار و واقعی باشد، باید نگاهمان را از توسعه کالبدی به توسعه انسانی تغییر دهیم. توسعه زمانی معنا دارد که انسانِ توسعه‌یافته در مرکز آن قرار گیرد. جهاددانشگاهی خود را متولی و پیشرو در این مسیر می‌داند و تلاش می‌کند با پیوند میان فرهنگ، آموزش و اشتغال، الگوی تربیت نسل آینده کشور را شکل دهد.
علیگو با اشاره به مسئله اشتغال فارغ‌التحصیلان گفت: یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های دانش‌آموختگان دانشگاهی، اشتغال است. در جلسه‌ای که با دکتر آقامحمدی در منطقه غرب استان تهران داشتیم، مشخص شد کارخانه‌های آن منطقه به ۷۴ هزار نیروی کار نیاز دارند، اما بخش زیادی از فارغ‌التحصیلان تمایلی به حضور در این مشاغل ندارند یا مهارت لازم را ندارند. این موضوع نشان دهنده آن است که نظام آموزش عالی ما نتوانسته میان آموزش دانشگاهی و نیاز بازار کار پیوند برقرار کند.
وی اظهار کرد: اگر بخواهیم مسیر توسعه در کشور پایدار و واقعی باشد، باید نگاهمان را از توسعه کالبدی به توسعه انسانی تغییر دهیم. توسعه زمانی معنا دارد که انسانِ توسعه‌یافته در مرکز آن قرار گیرد. جهاددانشگاهی خود را متولی و پیشرو در این مسیر می‌داند و تلاش می‌کند با پیوند میان فرهنگ، آموزش و اشتغال، الگوی تربیت نسل آینده کشور را شکل دهد.
اشتغال فرآیندی برنامه‌ریزی‌شده و مهارت‌محور است
در ادامه این نشست، مهری سادات موسوی، معاون توسعه، اشتغال و کارآفرینی ستفا به عنوان سخنران دوم با تأکید بر لزوم بازنگری در زنجیره تربیت تا اشتغال گفت: تصور عمومی این است که اشتغال به‌صورت طبیعی و خودبه‌خودی شکل می‌گیرد، در حالی که اشتغال فرآیندی برنامه‌ریزی‌شده و مهارت‌محور است که باید از دوران آموزش و تربیت فرهنگی آغاز شود.
وی افزود: متأسفانه در کشور ما تمرکز بیش از حد بر مدرک تحصیلی، موجب شده است که فارغ‌التحصیلان حتی پس از دریافت مدرک دکترا، در نقطه‌ای از سردرگمی بایستند و بپرسند: «حال باید چه کنیم؟» در حالی که فردی در مقطع دکترا باید به‌قدری مجهز به مهارت‌ها و توانایی‌های هدایت دیگران باشد که بتواند خود منشأ اشتغال و هدایت شود، نه آنکه در موقعیتی مشابه یک دیپلمه قرار گیرد.
موسوی ادامه داد: زنجیره تربیت نیروی انسانی و ورود به بازار کار، بسیار گسترده‌تر از آن است که فقط در نظام دانشگاهی جست‌وجو شود. بخشی از این فرآیند به آموزش و پرورش و بخش مهم‌تری به جامعه‌پذیری فرهنگی و اجتماعی افراد بازمی‌گردد؛ جایی که ما معمولاً در آن غفلت می‌کنیم.
وی با اشاره به یک مطالعه در کشور ژاپن گفت: ژاپنی‌ها در پژوهشی متوجه شدند که سنین ۹ تا ۱۵ سالگی، دوره شکل‌گیری حس تعلق ملی در کودکان است. خانواده‌هایی که در این بازه، فرزندانشان را در خارج از کشور تربیت کرده بودند، پس از بازگشت، مشاهده کردند که فرزندانشان تعلق فرهنگی ضعیف‌تری به ژاپن دارند. نتیجه این بود که در آن سن حساس، اگر هویت فرهنگی درونی‌سازی نشود، در سال‌های بعد نیز به‌سختی تقویت می‌شود.
وی افزود: امروز در کشور ما، این چالش به شکلی جدید و پیچیده‌تر بروز کرده است. کودکان از سنین پایین با گوشی‌های هوشمند در فضای مجازی قرار می‌گیرند و فرهنگ و هویت‌شان نه در بستر خانواده و جامعه، بلکه در فضای بی‌مرز مجازی شکل می‌گیرد. در چنین شرایطی، نظام دانشگاهی بدون توجه به ریشه‌های فرهنگی و تربیتی، دانشجویانی را تربیت می‌کند که نگاهشان به اشتغال و زندگی واقعی ناقص است.
اهمیت ارتقای «هوش فرهنگی و اجتماعی» دانشجویان
معاون توسعه، اشتغال و کارآفرینی ستفا با تأکید بر اهمیت ارتقای «هوش فرهنگی و اجتماعی» دانشجویان اظهار کرد: ما در پایان زنجیره اشتغال باید نگاهی به ابتدای آن داشته باشیم؛ یعنی اگر دانشجوی ما از دوران کودکی در مهارت‌های ارتباطی و فرهنگی تقویت نشده باشد، نمی‌تواند در محیط کاری تعامل مؤثر داشته باشد. امروزه تعاملات واقعی دانشجویان به‌شدت کاهش یافته و زندگی در فضای مجازی جایگزین تجربه‌های واقعی شده است.
وی با ذکر مثالی گفت: یکی از اساتید دانشگاه تعریف می‌کرد در روزگاری نه چندان دور، در فاصله ناهار و نماز، جلسات کتاب‌خوانی با حضور دانشجویان برگزار می‌کردند و این امر با استقبال خوب دانشجویان روبرو می‌شد، اما امروز همان ساعات، دانشجویان همگی مشغول تلفن همراه خود هستند. این یعنی تعامل انسانی و اجتماعی در حال از بین رفتن است.
موسوی تصریح کرد: در چنین فضایی، حتی نخبه‌ترین دانشجویان هم وقتی وارد محیط‌های کاری می‌شوند، ممکن است رفتارهایی از خود بروز دهند که با شأن علمی و موقعیت حرفه‌ای آنان همخوانی ندارد، زیرا فرصت تمرین تعامل واقعی را در دوران دانشجویی نداشته‌اند.
وی گفت: ما در ستفا مفهوم «پرونده مهارتی و شغلی» را مطرح کرده‌ایم که صرفاً محدود به مهارت‌های فنی یا کسب‌وکار نیست، بلکه شامل مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و فردی نیز می‌شود. این پرونده باید از دوران دانشجویی شکل گیرد تا فرد در زمان فارغ‌التحصیلی، هم تخصص و هم توانایی‌های لازم برای ورود به بازار کار را داشته باشد.
معاون توسعه، اشتغال و کارآفرینی ستفا با انتقاد از ضعف فرهنگ مسئولیت‌پذیری در میان برخی جوانان گفت: امروز مشاهده می‌کنیم که بسیاری از دانشجویان صرفاً برای فرار از سربازی، تحصیل خود را طول می‌دهند و چهار سال کارشناسی را شش ساله تمام می‌کنند، بی‌آنکه به ارزش عمر و زمان خود بیندیشند. این نمونه کوچکی از ضعف مهارت‌های زندگی و خودمدیریتی است که باید در کنار آموزش تخصصی تقویت شود.
نظام دانشگاهی با نیازهای واقعی بازار کار فاصله دارد
وی افزود: در حال حاضر، نظام دانشگاهی ما با نیازهای واقعی بازار کار فاصله دارد و این مسئله محدود به رشته خاصی نیست؛ چه در علوم انسانی و چه در رشته‌های فنی و مهندسی، شکاف میان آموزش نظری و مهارت عملی وجود دارد. بخش مهمی از این وضعیت ناشی از حرکت دانشگاه‌ها به‌سمت «مقاله‌محوری» است که ارتباط آموزش عالی با جامعه و نیازهای واقعی را کاهش داده است.
موسوی با تأکید بر اهمیت آشنایی دانشجویان با بازار کار گفت: دانشجویان باید از همان ابتدای تحصیل با فضای واقعی شغل آینده خود آشنا شوند؛ بدانند چه مهارت‌هایی نیاز دارند و چه نرم‌افزارهایی باید بیاموزند. متأسفانه برخی فارغ‌التحصیلان حتی مهارت‌های ساده نرم‌افزاری رشته خود را نمی‌دانند و این مسئله ضعف جدی نظام مهارت‌آموزی است.
وی با اشاره به چالش‌های ساختاری و اقتصادی حوزه اشتغال گفت: از یک سو با انبوهی از نیروی کار بیکار مواجهیم و از سوی دیگر بسیاری از کارفرمایان و واحدهای صنعتی از کمبود نیروی ماهر رنج می‌برند. این وضعیت نتیجه نبود یک سامانه ملی یکپارچه برای اتصال دانشگاه و بازار کار است.
موسوی تأکید کرد: امروز کشور ما با وجود پیشرفت در فناوری اطلاعات، هنوز فاقد بستری ملی است که بتواند همه فارغ‌التحصیلان و کارفرمایان را در یک شبکه منسجم به هم متصل کند. این در حالی است که در بسیاری از کشورها، چنین سامانه‌هایی مبتنی بر هوش مصنوعی ایجاد شده و فرآیند جذب و هدایت نیروی انسانی را به‌صورت هوشمند انجام می‌دهند.
وی گفت: ما با پدیده‌ای به نام «جزایر منفصل در بازار کار» مواجهیم؛ یعنی هم نیروی کار بیکار داریم و هم فرصت‌های شغلی خالی، اما این دو به‌هم متصل نیستند. رفع این گسست، یکی از نیازهای فوری کشور است و باید با همکاری دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت علوم، وزارت کار و جهاددانشگاهی به‌سرعت اجرایی شود.
ضرورت پرورش «مسئولیت شخصی» در دانشجویان
معاون توسعه، اشتغال و کارآفرینی ستفا با اشاره به ضرورت پرورش «مسئولیت شخصی» در دانشجویان افزود: یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید در نظام آموزشی تقویت شود، آموزش حس مسئولیت شخصی در قبال مهارت‌آموزی و آینده شغلی است. اگر دانشجو منتظر بماند تا صرفاً سیستم آموزشی برایش تصمیم بگیرد، هیچ تغییری رخ نخواهد داد. باید این درک در او نهادینه شود که مهارت‌آموزی بخشی از مسئولیت فردی او در مسیر زندگی است.
وی در جمع‌بندی سخنان خود گفت: پیشنهاد ما این است که «پرونده مهارتی» برای همه دانشجویان کشور از همان ترم‌های ابتدایی ایجاد شود و در کنار آن، سامانه‌ای ملی برای اتصال فارغ‌التحصیلان به بازار کار شکل گیرد. اگر این دو اتفاق بیفتد، بسیاری از کارفرمایانی که امروز به دلیل کمبود نیروی ماهر تعطیل می‌کنند و بسیاری از جوانانی که با وجود توانمندی بیکارند، می‌توانند به‌هم متصل شوند. این اقدام می‌تواند گامی جدی در رفع یکی از مهم‌ترین چالش‌های اشتغال در کشور باشد.
احمدی با اشاره به ظرفیت گسترده پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌های جهاددانشگاهی اظهار کرد: این نهاد در طول ۴۵ سال فعالیت خود مجموعه‌ای از تولیدات علمی و دانشی را شکل داده که باید از حالت انباشته و غیرقابل استفاده خارج و به دانشی عمومی و قابل بهره‌برداری تبدیل شود.
وی ادامه داد: یکی از بخش‌های مهم در این چرخه، تولید محتوای علمی و آموزشی است که توسط پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌های جهاددانشگاهی انجام می‌شود. به‌طور خاص، پژوهشکده‌های فعال در حوزه سلامت مانند پژوهشکده علوم بهداشتی یا پژوهشکده‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، توانسته‌اند داده‌های ارزشمندی تولید کنند که می‌تواند بازوی علمی این نظام باشد.
احمدی افزود: در کنار حوزه سلامت، موضوعاتی چون سواد حقوقی، سواد رسانه‌ای و مهارت‌های اجتماعی نیز در این مدل دیده شده‌اند تا دانشجویان بتوانند با رویکردی چندبعدی، مسیر رشد فردی و اجتماعی خود را طی کنند.
طراحی چرخه‌ای از نیازسنجی تا بازآفرینی دانش
مدیرکل دفتر مطالعات فرهنگی جهاددانشگاهی تصریح کرد: این نظام به‌صورت یک چرخه طراحی شده است؛ یعنی فرآیند از نیازسنجی آغاز می‌شود، سپس دانشجویان در مراحل مختلف در این چرخه مشارکت دارند، آموزش می‌بینند، سنجیده می‌شوند و در نهایت خود به عنوان تولیدکنندگان محتوا به چرخه بازمی‌گردند.
وی ادامه داد: یکی از ویژگی‌های مهم این نظام، طراحی مرحله اثربخشی در پایان چرخه است تا بتوانیم میزان تحقق اهداف را به‌طور مداوم ارزیابی و بازآفرینی کنیم. بر این اساس، شاخص‌هایی در چهار حوزه «رابطه‌ساز، راهبردی، تأثیرگذار و اثربخش» تدوین شده تا میزان موفقیت برنامه‌ها سنجیده شود.
احمدی افزود: در این طرح، از مدل‌های نوین آموزشی برای سنجش شایستگی‌ها استفاده می‌شود تا نسل جدید بتواند با روش‌های تعاملی ارتباط برقرار کند. در این مسیر، اعضای هیئت علمی نیز در کنار دانشجویان درگیر خواهند شد و محتواها را با شیوه‌های نوین آموزشی مانند پروژه‌محور (PBL) یا یادگیری مسئله‌محور عرضه می‌کنند.
ثریا احمدی، مدیرکل دفتر مطالعات فرهنگی جهاددانشگاهی به عنوان سومین سخنران نشست گفت: ما با هدف دستیابی به یک مدل بومی برای تعالی وارد این عرصه شدیم. در این مسیر، ایجاد شبکه‌ای منسجم ضروری است تا مهارت‌های متنوع فرهنگی، اجتماعی و مهارتی در کنار هم قرار گیرند و ظرفیت‌های پراکنده به مجموعه‌ای هماهنگ و هدفمند تبدیل شوند.
وی افزود: هدف ما این است که دانشجویی که وارد دانشگاه می‌شود، هنگام خروج از آن، تمام مهارت‌های لازم در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، مهارتی و کسب‌وکار را کسب کرده باشد. ساختار طراحی‌شده بر مبنای توانمندی‌ها و ظرفیت‌های موجود در جهاددانشگاهی است و معاونت فرهنگی این نهاد با بهره‌گیری از سازمان‌هایی نظیر ایسپا، خبرگزاری ایسنا و ایکنا و دیگر بخش‌های تخصصی، در این مسیر نقش پشتیبان دارد.
بهره‌گیری از ظرفیت پژوهشکده‌ها برای تولید محتوای علمی و مهارتی
احمدی با اشاره به ظرفیت گسترده پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌های جهاددانشگاهی اظهار کرد: این نهاد در طول ۴۵ سال فعالیت خود مجموعه‌ای از تولیدات علمی و دانشی را شکل داده که باید از حالت انباشته و غیرقابل استفاده خارج و به دانشی عمومی و قابل بهره‌برداری تبدیل شود.
وی ادامه داد: یکی از بخش‌های مهم در این چرخه، تولید محتوای علمی و آموزشی است که توسط پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌های جهاددانشگاهی انجام می‌شود. به‌طور خاص، پژوهشکده‌های فعال در حوزه سلامت مانند پژوهشکده علوم بهداشتی یا پژوهشکده‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، توانسته‌اند داده‌های ارزشمندی تولید کنند که می‌تواند بازوی علمی این نظام باشد.
احمدی افزود: در کنار حوزه سلامت، موضوعاتی چون سواد حقوقی، سواد رسانه‌ای و مهارت‌های اجتماعی نیز در این مدل دیده شده‌اند تا دانشجویان بتوانند با رویکردی چندبعدی، مسیر رشد فردی و اجتماعی خود را طی کنند.
طراحی چرخه‌ای از نیازسنجی تا بازآفرینی دانش
مدیرکل دفتر مطالعات فرهنگی جهاددانشگاهی تصریح کرد: این نظام به‌صورت یک چرخه طراحی شده است؛ یعنی فرآیند از نیازسنجی آغاز می‌شود، سپس دانشجویان در مراحل مختلف در این چرخه مشارکت دارند، آموزش می‌بینند، سنجیده می‌شوند و در نهایت خود به عنوان تولیدکنندگان محتوا به چرخه بازمی‌گردند.
وی ادامه داد: یکی از ویژگی‌های مهم این نظام، طراحی مرحله اثربخشی در پایان چرخه است تا بتوانیم میزان تحقق اهداف را به‌طور مداوم ارزیابی و بازآفرینی کنیم. بر این اساس، شاخص‌هایی در چهار حوزه «رابطه‌ساز، راهبردی، تأثیرگذار و اثربخش» تدوین شده تا میزان موفقیت برنامه‌ها سنجیده شود.
احمدی افزود: در این طرح، از مدل‌های نوین آموزشی برای سنجش شایستگی‌ها استفاده می‌شود تا نسل جدید بتواند با روش‌های تعاملی ارتباط برقرار کند. در این مسیر، اعضای هیئت علمی نیز در کنار دانشجویان درگیر خواهند شد و محتواها را با شیوه‌های نوین آموزشی مانند پروژه‌محور (PBL) یا یادگیری مسئله‌محور عرضه می‌کنند.
از آموزش‌های نوین تا طراحی پلتفرم ملی برای دسترسی همه دانشجویان
وی با اشاره به طراحی ساختار آموزشی جدید گفت: توسعه مهارت‌ها در این نظام، به‌صورت مسئله‌محور انجام می‌شود؛ به این معنا که دانشجویان بر اساس رشته تحصیلی خود با یک مسئله واقعی روبه‌رو می‌شوند و موظف‌اند در قالب پروژه، راه‌حل ارائه دهند.
احمدی ادامه داد: خروجی این فعالیت‌ها می‌تواند در قالب سخنرانی، پادکست یا دیگر شیوه‌های نوین ارائه شود. همچنین برخی آموزش‌های موردنیاز دانشجویان به‌صورت هدفمند و در قالب پروژه‌های سازمان دانشجویان طراحی خواهد شد تا پراکندگی برنامه‌ها از بین برود و همه در یک فرآیند منسجم از نقطه آغاز تا پایان دنبال شوند.
وی اظهار کرد: در مرحله بعد، هدف ما طراحی یک پلتفرم ملی آموزشی است که به دانشجویان سراسر کشور اجازه دهد از هر نقطه‌ای به این نظام دسترسی داشته باشند و در حوزه‌های سه‌گانه فرهنگی، اجتماعی و مهارتی آموزش ببینند و ارزیابی شوند.
احمدی در پایان سخنان خود تأکید کرد: در حال حاضر در نقطه صفر مدل بومی تعالی قرار داریم و لازم است تمام توانمندی‌ها و ظرفیت‌های واحدهای مختلف جهاددانشگاهی شناسایی و هم‌افزا شوند تا بتوانیم یک مدل ایرانی، علمی و روزآمد برای رشد فرهنگی و مهارتی نسل دانشگاهی ارائه دهیم.
در ادامه این نشست، عبدالرحیم سعیدی‌راد، سرپرست امور فرهنگ، ورزش و گردشگری سازمان برنامه و بودجه، با بیان خاطراتی از دوران زندگی و فعالیت‌های خود گفت: از دوران کودکی با مفهوم کار و تلاش آشنا شدم. یکی از خاطراتی که از شش‌سالگی در ذهنم مانده، داستانی بود که درباره حضرت خضر شنیدم؛ گفته می‌شد روزی حضرت خضر در مسیر خود از کنار مزرعه‌ای عبور می‌کرد و از کشاورزان درخواست غذا کرد. آنان گفتند نیازی نیست کار کنی، غذا را بدون زحمت می‌دهیم، اما حضرت خضر پاسخ دادند که «من باید برای غذایم کار کنم، چون پولی ندارم»، همین روحیه کار در قبال مزد، از همان کودکی در ذهنم نقش بست.
وی افزود: پدرم من را از نوجوانی به کار و یادگیری مهارت تشویق کرد. ابتدا پنج سال در خیاطی شاگردی کردم، اما پس از مدتی به دلیل مشکلی از آن کار بیرون آمدم. یکی از دایی‌هایم که تعمیرکار رادیو و تلویزیون بود، گفت بیا و کمکم کن. من هم با علاقه وارد آن کار شدم و حتی مدرک تعمیر رادیو را به‌صورت مکاتبه‌ای از تهران گرفتم.
سعیدی‌راد ادامه داد: با شروع جنگ تحمیلی، شرایط تغییر کرد و بسیاری از مغازه‌ها از جمله مغازه ما تعطیل شد. در آن دوران همراه پدرم به کشاورزی روی آوردم و حدود پنج سال در مزارع کار کردم. همزمان با فعالیت در کشاورزی، نهضت سوادآموزی اعلام کرد که با مدرک سیکل می‌توان به روستاها رفت و تدریس کرد. من هم وارد آن طرح شدم و به روستاها می‌رفتم تا درس بدهم؛ از همان زمان علاقه‌ام به تدریس شکل گرفت.
وی یادآور شد: در خلال جنگ و پس از آن، به توصیه یکی از دوستان شهیدم دوباره به درس بازگشتم و با جدیت تحصیل را از سر گرفتم تا دیپلم گرفتم و در دانشگاه پذیرفته شدم. چون باید خرج زندگی را درمی‌آوردم، همزمان در مدارس روستایی به عنوان معلم حق‌التدریس مشغول شدم و بعد به دبیرستان‌های شهر منتقل شدم. در همان دوران یکی از دوستانم از صدا و سیما پیشنهاد داد تا درباره خاطرات دفاع مقدس بنویسم. ابتدا قرار بود فقط نویسنده باشم اما بعدها در نقش تهیه‌کننده و گزارشگر فعالیت کردم. پس از مدتی به عنوان تهیه‌کننده رسمی چند برنامه در صدا و سیما فعالیت کردم و عملاً مسیر شغلی‌ام به سمت رسانه و تولید محتوا تغییر کرد.
سعیدی‌راد در ادامه بیان کرد: در دانشگاه شهید چمران اهواز، جلسات شعر و داستان‌خوانی را راه‌اندازی کردم که با استقبال گسترده دانشجویان روبه‌رو شد؛ حدود ۲۵۰ نفر در آن جلسات شرکت می‌کردند. بعدها این فعالیت‌ها به گسترش انجمن‌های فرهنگی و ادبی در دانشگاه منجر شد. بسیاری از دانشجویان در همان جلسات استعداد خود را کشف کردند و امروز نویسنده و شاعر شناخته‌شده‌ای هستند.
وی افزود: تجربه من در جهاددانشگاهی هم نشان داد که این نهاد می‌تواند بستری برای کشف استعدادها باشد. جهاد می‌تواند شرایطی را فراهم کند تا هر فرد توانایی‌های واقعی خود را در حوزه‌های مختلف فرهنگی، هنری و علمی بشناسد و شکوفا کند.
سعیدی‌راد با تأکید بر اهمیت روحیه کار و صداقت در زندگی گفت: در طول عمرم هیچ‌گاه دنبال کار نرفتم، بلکه کارها خودشان به سراغم آمدند. همان‌طور که در داستان حضرت خضر گفتم، همیشه تلاش کردم با صداقت و پشتکار کار کنم.
وی در پایان اظهار کرد: دو ویژگی همیشه همراه من بوده است؛ اول صداقت، که بزرگ‌ترین سرمایه انسان است و دوم پرکاری. هیچ‌گاه در برابر کار کوتاهی نکردم و معتقدم وقتی مسئولیتی برعهده داریم، باید تا پایان آن را انجام دهیم. همیشه به همکارانم توصیه می‌کنم: «تا نامه‌ای روی میز دارید، خانه نروید؛ کار را تمام کنید، بعد بروید سراغ زندگی».
یادآوری می‌شود؛ نمایشگاه «گزیده‌ای از دستاوردهای علمی و فناورانه جهاددانشگاهی» با هدف تبیین توانمندی‌ها و ظرفیت‌های این نهاد در توسعه کشور، از صبح امروز، شنبه ۱۰ آبان در سازمان برنامه و بودجه آغاز شد و تا دوشنبه 12 آبان ماه نیز در این محل منعقد خواهد بود.
مطالب مرتبط
