مدیریت مردمی بقاع متبرکه؛ از ساعت فعالیت تا بهینه‌سازی مصرف انرژی
مدیرکل بقاع متبرکه سازمان اوقاف و امور خیریه ضمن تشریح جزئیات تصمیم‌گیری درباره ساعات فعالیت آستان امامزادگان و نحوه پرداخت هزینه‌های جاری در این اماکن متبرکه تأکید کرد: مدیریت بقاع کاملاً مردمی است و بیش از ۵۰ هزار نفر از خدام و اعضای هیئت‌امنای بقاع متبرکه در سراسر کشور مسئول اداره و نظارت بر این اماکن مقدس هستند.
با توجه به گستردگی بقاع متبرکه در سراسر کشور و نقش پررنگ آن‌ها در زندگی دینی، فرهنگی و اجتماعی مردم، همواره موضوعاتی همچون ساعات فعالیت، نحوه مدیریت این اماکن و هزینه‌های جاری آن‌ها از پرسش‌های اصلی زائران و فعالان مذهبی بوده است. از سوی دیگر در شرایط کنونی که صرفه‌جویی در منابع آب و انرژی به یکی از ضرورت‌های ملی تبدیل شده، مسئله نحوه مصرف و مدیریت انرژی در اماکن مذهبی نیز اهمیت ویژه‌ای یافته است.
ایکنا در راستای بررسی جزئیات تصمیم‌گیری درباره ساعات فعالیت آستان امامزادگان و نحوه پرداخت هزینه‌های جاری در این اماکن متبرکه به گفت‌و‌گو با حجت‌الاسلام محمد نوروزپور، مدیرکل بقاع متبرکه سازمان اوقاف و امور خیریه پرداخته که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
ایکنا ـ یکی از پرسش‌هایی که همواره در میان زائران و هیئت‌های امنای بقاع متبرکه مطرح است، موضوع ساعت کاری این اماکن است. آیا در این زمینه دستورالعمل مشخص و واحدی وجود دارد؟ و چه عواملی در تعیین زمان تعطیلی یا باز بودن بقاع تأثیرگذار هستند؟
موضوع ساعات فعالیت بقاع متبرکه تابع شرایط و وضعیت خاص هر بقعه است. در واقع، هیچ دستورالعمل ثابت و یکسانی برای همه بقاع وجود ندارد، زیرا میزان حضور زائران، موقعیت مکانی، امکانات، شرایط امنیتی و وضعیت فرهنگی هر منطقه با دیگری متفاوت است. در بقاعی که میزان مراجعه و حضور زائران زیاد است، معمولاً هیئت امنا تصمیم می‌گیرد تا ساعات بیشتری از شب و روز درب‌های بقعه باز باشد تا مردم بتوانند در هر زمان برای زیارت حضور یابند. برای نمونه، در برخی امامزاده‌ها به‌ویژه در شهرهای بزرگ یا در شب‌های خاص همچون شب‌های جمعه و ایام مذهبی، بقعه به‌صورت شبانه‌روزی فعال می‌ماند. در مقابل، در مناطق روستایی یا بقاعی که معمولاً پس از اقامه نماز مغرب و عشا تردد زائران کاهش می‌یابد، درب‌ها زودتر بسته می‌شود؛ گاه حتی یک ساعت پس از نماز، هیئت‌امنا تصمیم به تعطیلی بقعه می‌گیرد.
به‌صورت کلی، هر بقعه متبرکه هیئت امنای خاص خود را دارد و تصمیم‌گیری درباره ساعت بازگشایی و تعطیلی در همان سطح انجام می‌شود. البته شورای تأمین شهرستان‌ها نیز ممکن است بنابر ملاحظات امنیتی و حفاظتی دستورالعمل‌هایی را برای اماکن مذهبی تدوین و به هیئت‌امنا ابلاغ کند تا از منظر حراست و مراقبت بهتر عمل شود. بنابراین، نمی‌توان برای تمام بقاع کشور یک نسخه واحد و الزام‌آور صادر کرد، بلکه لازم است هر مجموعه با در نظر گرفتن شرایط محلی و با هماهنگی مراجع انتظامی تصمیم‌گیری کند.
ایکنا ـ با توجه به شرایط فعلی کشور در حوزه مصرف آب و انرژی، هزینه‌های جاری بقاع متبرکه چگونه مدیریت می‌شود؟ آیا این اماکن از پرداخت هزینه‌ها معاف یا خودشان موظف به پرداخت هزینه‌های مصرفی هستند؟
موضوع هزینه‌های جاری بقاع متبرکه از جمله هزینه‌های آب، برق و سایر انرژی‌ها تابع یک الگوی مصرف مشخص است. براساس مقررات، تمامی اماکن مذهبی از جمله بقاع متبرکه، مساجد و حسینیه‌ها دارای یک الگوی مصرف تعیین شده هستند. چنانچه مصرف این اماکن از الگوی تعریف‌شده فراتر رود، موظف به پرداخت هزینه مازاد بر آن خواهند بود. سازمان اوقاف و امور خیریه نظارت دقیقی بر این موضوع دارد و در سال‌های اخیر نیز اقداماتی در جهت مدیریت مصرف انرژی و اصلاح الگوی مصرف در بقاع صورت گرفته است. از جمله این اقدامات می‌توان به تعویض لامپ‌های پرمصرف با لامپ‌های کم‌مصرف و استفاده از فناوری‌های نوین در سیستم روشنایی اشاره کرد. برای نمونه، در آستان امامزاده صالح(ع) تجریش با وجود آنکه میزان روشنایی کاهش نیافته است، اما به‌دلیل جایگزینی چراغ‌های کم‌مصرف و اصلاح شبکه برق‌رسانی، مصرف انرژی به‌صورت محسوسی کاهش یافته است. اداره برق نیز در همین زمینه با صدور نامه‌ای رسمی از مدیریت بقعه تقدیر و تشکر کرده است.
در بخش مصرف آب نیز اقدامات مشابهی در حال انجام است. هیئت امنای بقاع در بسیاری از نقاط کشور نسبت به تعویض شیرهای آب و استفاده از شیرهای برقی و چشمی اقدام کرده‌اند تا ضمن صرفه‌جویی در مصرف، خدمات‌رسانی به زائران قطع نشود. طبیعی است که این اماکن متعلق به مردم بوده و باید پاسخ‌گوی نیازهای آنان باشند؛ بنابراین، هدف ما محدودسازی خدمات نیست، بلکه استفاده بهینه از منابع است. سازمان اوقاف با اعزام بازرسان ویژه نحوه مصرف را در بقاع رصد می‌کند و در صورت مشاهده هرگونه بی‌توجهی به الگوی مصرف، تذکرات لازم به هیئت‌امنا داده می‌شود. تأکید ما این است که با بهره‌گیری از تجهیزات نوین همچون شیرهای خودکار، سیستم‌های کاهش‌دهنده مصرف و لامپ‌های کم‌مصرف بتوانیم مصرف را کنترل کرده و همزمان فضای نورانی و معنوی بقاع را نیز حفظ کنیم. خوشبختانه این هدف در بسیاری از اماکن شاخص کشور با موفقیت محقق شده است.
ایکنا ـ سؤال دیگری که در افکار عمومی مطرح است، به موضوع خاکسپاری اموات در بقاع متبرکه مربوط می‌شود. آیا چنین اقدامی از نظر قانونی و شرعی مجاز است و تحت نظارت خاصی انجام می‌شود؟
وظیفه دفن اموات براساس قانون برعهده شهرداری‌هاست و نه بقاع متبرکه. افزون بر این، بسیاری از آستان امامزاده‌ها و بقاع نیز فضای محدودی دارند و از نظر فیزیکی امکان توسعه برای دفن اموات در آن‌ها وجود ندارد. با این حال، در موارد خاص ممکن است خیران یا واقفانی که خدماتی به بقعه ارائه داده‌اند، از سوی هیئت‌امنا و با رعایت ضوابط مشخص، اجازه دفن در محل را به‌صورت موردی دریافت کنند. در این موارد معمولاً در ازای انجام خدمتی خاص یا کمک مالی به بقعه، قبری به‌صورت اهدایی یا توافقی اختصاص می‌یابد. تمامی این موارد تحت نظارت اداره کل اوقاف و کمیسیون امور سازمان بررسی و تصویب می‌شود. قیمت‌گذاری‌ها نیز به‌صورت منطقه‌ای و در سطح شهرستان یا استان انجام می‌گیرد.
لازم به ذکر است که مدیریت بقاع متبرکه بر عهده مردم و نخبگان محلی است و در حال حاضر حدود ۵۰ هزار نفر از خدام و اعضای هیئت‌های امنای بقاع در سراسر کشور در این عرصه فعالیت دارند و تصمیم‌گیری‌ها با مشارکت آنان انجام می‌شود. در برخی موارد خاص، علما، خانواده‌های شهدا، ایثارگران و جانبازان در بقاع متبرکه به خاک سپرده می‌شوند که این امر نیز با مجوز و نظر هیئت‌امنا و در چارچوب ضوابط شرعی و قانونی انجام می‌گیرد.
انتهای پیام
