الفاظ قرآن در معنای ظاهری خود حجت هستند

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، آیت‌الله سید علی شفیعی در بیست و هشتمین جلسه تفسیر خود که شامگاه گذشته اول شهریورماه برگزار شد، به بیان تفسیر سوره عصر پرداخت و گفت: سوره عصر سوره صدو سوم قرآن کریم است و براساس ترتیب نزول، سیزدهمین سوره‌ای  بود که در مکه بر پیغمبر خدا(ص) نازل شده است. این سوره مکیه است و به جز آیه «بسم‌الله الرحمن الرحیم» دارای سه آیه است.

وی گفت: سوره عصر دارای 14 کلمه و 68 حرف است. این سوره آخرین سوره‌ای است که در آن با قسم آغاز شده است. سوره‌های دارای قسم به ترتیب نزول عبارتند از: سوره قلم، لیل، والفجر، والضحی و عصر. پیش از آنکه معنای کلمه «عصر» را بیان کنیم، این سؤال مطرح می‌شود که چرا خداوند با اینکه راستگوترین راستگویان است و احتیاجی به قسم ندارد، قسم یاد می‌کند؟ گفته شده قسم‌هایی که خداوند متعال در قرآن یاد می‌کند برای اثبات حق خود خدا نیست؛ حق خدا نیاز به اثبات ندارد بلکه برای ملاحظه اهمیت مطلب است؛ یعنی خداوند می‌خواهد با این قسم بفرماید که که چه مطلب مهمی گفته می‌شود.

آیت الله شفیعی بیان کرد: اثبات راستگوبودن متکلم یکی از دلایل قسم یادکردن است؛ خداوند یقیناً اصدق الصادقین است و این عاملی نیست که خدا را به قسم خوردن وادار کند. عامل دوم در سوگند یادکردن اهمیت مطلب است. انسان فقط برای مطلب مهم باید قسم بخورد. از این رو از نظر فقهی تنها قسمی که در محضر حاکم شرع دادگاه ادا شود، قابل قبول است و ترتیب اثر داده می‌شود.

وی ادامه داد: خداوند در این سوره می‌فرماید: «والعصر» سوگند به عصر. «عصر» چیست؟ از نظر لغت عربی دو ساعت آخر روز را که متصل به غروب می‌شود، عصر می‌گویند. ظاهراً معنای والعصر در آیه، این نیست؛ معنای دیگر عصر، زمان است. به نظر می‌آید این معنا بر معانی دیگر رجحان دارد؛ یعنی خداوند در این سوره به زمان سوگند یاد می‌کند. همه چیز از خیر و شر و کم و زیاد در ظرف زمان انجام می‌گیرد. امروز هم فلاسفه درباره زمان کتاب‌های قطور علمی زیادی نوشته‌اند.

این عالم دینی گفت: روایتی وجود دارد که مقصود از عصر، عصر ظهور دولت حقه مهدی آل‌محمد(ص) است که دوره فرج مسلمین و گسترش عدل الهی است. گفته می‌شود این معنای سوم، جزئی از تفسیر قبلی و قسمی از زمان کلی است. این مسأله دلیل اهمیت عصر است که هنوز کسی نمی‌داند کلمه «عصر» در این سوره مبارکه به چه معناست.

وی بیان کرد: اوایل انقلاب اسلامی و پیش از انقلاب که کمونیست‌ها می‌خواستند مسلمانان را به نام دین، بی‌دین کنند، می‌گفتند «عصر» در این سوره به معنی فشار است؛ پس در این سوره به فشار قسم یاد شده است. چون کمونیست‌ها معتقد بودند همه چیز با فشار انجام می‌شود و تا فشاری نباشد حق و حریتی نیست. این تفسیر مقدمه‌ای بود برای اینکه به نام مذهب افراد را لامذهب کنند و این معنای خطرناکی بود.

آیت الله شفیعی اظهار کرد: ما در فقه اصول ثابت کرده‌ایم هر لفظی باید در معنای ظاهر خود باشد. به عبارتی الفاظ همیشه در معنای متعارف خود حجت هستند؛ شان خداوند برتر از آن است که این گونه با بندگان خود سخن بگوید. قرآن برای ارشاد و تفهیم و تفهم است. خداوند باید با زبانی سخن بگوید که همگان بفهمند. بنابراین «عصر» در این سوره به معنای زمان تفسیر می‌شود. قسم به زمان که به امر خدا همه چیز را در برمی‌گیرد.