نظام آموزش عالی نیازمحور و مبتنی بر مسئولیت اجتماعی باشد

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از جمله وزارتخانه‌های کلیدی در هر کشوری از جمله ایران است زیرا با دو قشر مهم دانشجو و استاد و با نهاد علم، پیشرفت، صنعت و تکنولوژی در ارتباط است؛ از سوی دیگر اهمیت علوم انسانی اسلامی و تولید این علوم بر اهمیت این وزارتخانه افزوده است.

 

اکنون که دولت چهاردهم فعالیت خود را شروع کرده است انتظارات بیشتری برای تحقق اهداف مهم پیش رو وجود دارد؛ خبرنگار ایکنا با هدف بررسی انتظارات و بایدها و نبایدهای دوره جدید وزارت علوم با احمدحسین شریفی، رئیس دانشگاه قم گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانیم؛

 

 

دکتر سیمایی صراف اولویت‌ها و برنامه‌های راهبردی خود را با شفافیت در هفت محور کلان به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد و به خاطر همین برنامه دقیق با اعتماد نمایندگان روبرو شد و توانست رای بالایی هم دریافت کند و این پشتوانه سبب خواهد شد تا با قوت و قدرت برنامه خود را در مجموعه آموزش عالی کشور اجرایی کند و بتواند فضای علمی و آموزش عالی کشور را یک گام به پیش ببرد.

 

با شناختی که از مجموعه فضای آموزش عالی و رؤسای دانشگاه‌ها دارم، این دغدغه‌ها و برنامه‌ها، دغدغه قریب به اتفاق رؤسای دانشگاه‌ها و مسئولان آموزش عالی کشور و مورد اعتقاد آنان است و وزیر محترم می‌تواند با تکیه بر نیروهای انقلابی، علمی، پژوهشی و دغدغه‌مندان پیشرفت و عظمت کشور برنامه‌های خود را اجرا کند. حرکت به سمت نظام آموزشی، پژوهشی، فناورانه و فرهنگی انسان‌ساز، اخلاق‌مدار و تمدن‌ساز یکی از مهمترین محورهای برنامه ایشان است که موجب می‌شود فضای آموزش عالی به اخلاق‌مداری و تمدن‌سازی بیشتر سوق داده شود.

 

الحمدلله نیروهای خدوم، خوب و اخلاق‌مدار در آموزش عالی کشور فراوان وجود دارد و ایشان قصد دارد با تمرکز بر این مسئله این حقیقت را در نظام آموزش عالی کشور پررنگ‌تر کند. لذا تحقق دانشگاه تمدن‌ساز از اهداف مهم پیش‌روست؛ رهبر معظم انقلاب، گام دوم انقلاب را گام دوم فردسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی بیان کردند و نام نهادند که شش سال در گام دوم انقلاب پیش رفته‌ایم و اقدامات خوبی انجام شده است، ولی باید اقدامات بهتری برای دستیابی به این اهداف صورت بگیرد.

 

وزیر محترم بر صیانت از ارزش‌های ایرانی و اسلامی تأکید کردند و جزء برنامه‌های قطعی و مسلم ایشان اعلام شده است؛ تقویت همبستگی و اعتماد به نفس ملی، ارتقای هویت ملی و روحیه مقاومت از برنامه‌های دکتر سیمایی است. ایجاد نشاط علمی و اجتماعی در دانشجویان و درگیر شدن تشکل‌های دانشجویی و کانون‌های فرهنگی و انحمن‌های علمی دانشجویی با مسائل جامعه و آرمان‌های انقلاب و مقاومت و دغدغه‌مندی آنان به این مسائل باعث تقویت نشاط علمی و پویایی بیشتر محیط‌های علمی خواهد شد. از برنامه‌های مهم ایشان که جزء سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری هم هست تقویت فرهنگ ایرانی اسلامی در سطوح اساتید، دانشجویان و یاوران علمی است و به درستی وزیر محترم بر لزوم تعمیق فرهنگ ملی اسلامی دست گذاشته است.

 

 

آزاداندیشی، نقد و بررسی منصفانه، عالمانه و اخلاق‌مدار و ترغیب به ایجاد خلاقیت علمی در برنامه‌های وزیر علوم وجود دارد و به صراحت آن را بیان کرده‌اند همچنین از جمله نکات برجسته در برنامه ایشان که نقطه عطف در تحولات نظام آموزش عالی است تأکید بر نظام آموزش عالی مبتنی بر مسئولیت اجتماعی دانشگاهیان است. اگر همین مسئله محور اقدامات و برنامه‌های وزیر باشد بسیاری از مسائل دیگر، آموزش عالی خود به خود حل خواهد شد.

 

همچنین، ارتباط نظام آموزش عالی با مسائل اجتماعی، صنعت و دغدغه‌های مردم با نگاه نخبگانی باید تقویت شود. اگر آیین‌نامه‌های ترفیع، ارتقا و حتی آیین‌نامه‌های مربوط به جذب اعضای هیئت علمی و تغییر و تحولات در سرفصل آموزشی با محوریت مسئولیت اجتماعی دانشگاه‌ها محقق شود بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. اعتماد به نفس ملی و احساس مفید بودن و ارزشمندی هم به خود دانشگاهیان دست خواهد داد و جامعه بیشتر احساس خواهد کرد که محیط علمی کشور محققانه و مدبرانه و دقیق مشکلات را رصد کرده و راه حل ارائه داده و مشکل‌گشایی می‌کند و اعتماد مردم و نظام حکمرانی کشور را به نظام علمی بیشتر می‌کند و در همه ابعاد حکمرانی، خردورزی، تحقیق و تدبیر عالمانه هم حکم‌فرما خواهد شد و مردم به آن احساس نیاز بیشتری خواهند کرد.

 

در مجموع برنامه وزیر جدید، برنامه جامعی است و همه ابعاد آموزشی، پژوهشی، فناورانه، اقتصادی، فرهنگی و بین‌المللی به خوبی در آن گنجانده شده است و امیدواریم ایشان با محوریت این برنامه تحول بیشتری در نظام آموزش عالی ایجاد کند و حرکت رو به رشد آموزش عالی که افتخارات فراوانی را در 46 سال قبل برای کشور داشته است با سرعت و دقت بیشتری پیش رود مخصوصا که در دو سه دهه اخیر با هدایت مقام معظم رهبری افتخارات بین‌المللی فراوانی ایجاد کرده است و امیدواریم در دوره جدید ارتقای تصاعدی انجام شود.

 

رئیس جمهور محترم چه در تبلیغات انتخاباتی و چه بعد از آن با صراحت بیان کردند که دولت نیاز به برنامه جدید ندارد و برنامه‌ها نوشته شده است و رئیس جمهور به عنوان رئیس قوه مجریه باید اسناد بالادستی را اجرا کند و منویات مقام معظم رهبری را به عنوان رهبر و سکاندار اصلی انقلاب محقق کند که این حرف، حرف کاملا درستی است.

 

قبل از شروع تبلیغات انتخاباتی مطلبی نوشتم با عنوان رئیس جمهور و اسناد بالادستی و تأکید کردم در تجربه 46 ساله، انقلاب توانسته است از خرد جمعی، تجربه خوبی بیاموزد و گام استوار و خردمندانه آحاد مردم را به تعبیر مقام معظم رهبری توانسته است به کار بگیرد؛ مقام معظم رهبری در پیامشان به مجلس خبرگان رهبری در اردیبهشت‌ماه و یک روز پس از شهادت آیت‌الله رئیسی تصریح فرمودند که در حکمرانی اسلامی بهره‌گیری از خرد و تجربه جمعی لازم است.

 

بنده آنجا نوشتم جمهوری اسلامی موفق شده است که به این مسئله عمل کند که نمونه آن تدوین و تهیه اسناد بالادستی در حاکمیت است که محصول طاقت‌فرسای خرد جمعی با توجه به افق پیش روی انقلاب است. سند دانشگاه اسلامی، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، سند آمایش سرزمینی، قوانین برنامه‌های 5 ساله که الان برنامه هفتم را داریم و سیاست‌های کلی کشور در محیط زیست، خانواده، جمعیت، منابع طبیعی، آب و کشاورزی، حمل و نقل، بهداشت و درمان و سلامت، علم و فناوری، مسکن و شهرسازی، پدافند غیرعامل، اصلاح الگوی مصرف، ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و جهاد، امنیت فضای تولید و ارتباطات، نظام اداری و ... تدوین شده است و صدها سند بالادستی دیگر داریم و براساس فرمایش رئیس دولت چهاردهم، رئیس جمهور در جمهوری اسلامی نمی‌تواند خودسرانه و فارغ از مجموعه گرانسنگ اسناد بالادستی نظام عمل کند.

 

دولت نه تنها نمی‌تواند این اسناد را قبول نداشته باشد بلکه باید خود را ملزم به رعایت و تحقق آن هم بداند. رئیس جمهور، رئیس قوه مجریه است نه نظریه‌پرداز اقتصادی، سیاسی و علمی و شعار آقای پزشکیان همین است و وزارت علوم باید بتواند اسناد بالادستی خود را محقق کند و اگر این کار انجام شود بسیار موفق خواهد بود و اگر چنین نکند به خرد جمعی و تجربه زیسته ما بی‌توجه بوده است و موفقیت چندانی نخواهد داشت.

 

در برنامه اعلامی دکتر سیمایی و در جای‌جای آن به این اسناد استناد داده شده و تلاش بر این است که در یک برنامه عملیاتی محقق شود؛ از نکات برجسته دولت چهاردهم توجه به همین اسناد بالادستی است که باید اجرای آنها از همه بخش‌های کشور مطالبه شود تا تجربه حکمرانی جدیدی را در قوه مجریه از جمله وزارت علوم داشته باشیم.

 

 

در این زمینه سخن بسیار است. نظام ما مانند همه نظامات بشری معصوم نیست و نقص دارد ولی حرکت رو به جلو و پیش رونده داشته است، اینکه ما در برخی رشته‌های علمی به رتبه 17 و 18 جهانی دست یافته‌ایم و حتی در برخی موارد رتبه‌های بهتری هم داریم، نشانه موفقیت فوق‌العاده و جهاد علمی و فناورانه است؛ البته ضعف‌های فراوانی هم داشته و داریم.

 

در حوزه آموزش، حقیقتی که نمی‌توان آن را نادیده گرفت این است که برخی از شیوه‌های آموزشی ما به‌روز نیست و نیازمند به‌روزسازی این شیوه‌ها هستیم. هنوز ما در استفاده از فناوری‌ها و روش‌های آموزشی دهه‌های گذشته آشنایی کافی نداریم چه رسد به روش‌های نوین. استادی 30 سال قبل جذب شده و هنوز هم همان روش آموزشی را دارد و نمی‌تواند از فناوری نوین بهره ببرد و کیفیت آموزش خود را بهینه کند. لذا نارضایتی بسیاری را در دانشجویان ایجاد می‌کند. بنابراین آشناسازی اساتید با روش‌های نوین آموزش الزام است.

 

ضعف دیگر اینکه آموزش عالی کشور، مهارت‌محور نیست. فرد حتی ممکن است کارشناسی ارشد و دکتری بگیرد ولی مهارت لازم را کسب نکند و حتی اندازه یک ماهر غیرمتخصص هم به کار نیاید و این خلأ باید پر شود. بسیاری از پژوهش‌های ما نیازمحور نیست و پژوهش می‌کنیم که پژوهش کرده باشیم و برای ارتقا و برای این که مقاله و کتابی داشته باشیم انجام می‌شود اما اینکه چه نیازی از نیازهای کشور را پاسخ می‌دهد، محور نبوده است؛ در دولت سیزدهم اقدامات خوبی از جمله تشویق‌ کسانی که تحقیق نیازمحور داشتند، انجام شد.
ادامه دارد...

 

گفت‌وگو از علی فرج‌زاده