Quranda qadın məsələlərinin şərhinə iki baxış
"İQNA", xəbər verir ki, Dinlər və Məzhəblər Universitetinin ustadı Fatimə Təvfiqi "Qurani-Kərimdə qadının məqamının təfsiri: Elmi dəqiqlik və mənəvi məsuliyyət arasında" adlı iclasda çıxış edib. Onun bir hissəsi belədir:
Müzakirəmizin mövzusu təfsirçilərin nəyi etməli və nəyi etməməli olduğunu müəyyən edən bir növ normativ etika mənasında təfsir etikasıdır.
İki ekspert qrupu arasında münaqişə var. Birinci qrup Quranın müasir və ictimai təfsirlərini yazan təfsirçilərdir. Bu qrup cəmiyyətdə bəzi ehtiyacların olduğunu hiss edən və Quranın ictimai həyatda daha fəal iştirakını istəyənlər idi. Cəmiyyətdəki fəsad və ya siyasi istibdad problemi cəmiyyətdə onların həlli üçün Quranın cavab verdiyi problemlərdən biri idi.
demokratiya və istibdad müzakirəsi gündəmə gələndə bu qrup qərb demokratiyasının kökünün nə olduğunu, Şura ayəsinin əsasının nə olduğunu bilmədən "Şura ayəsindən" istifadə edirdi. " O kəslər üçün ki, Rəbbinin dəvətini qəbul edər (iman gətirər), namaz qılar, işlərini öz aralarında məsləhət-məşvərətlə görər, onlara verdiyimiz ruzidən (Allah yolunda) sərf edərlər" (Şura, 38). Demokratiyadan danışmaq Qurana bir məna yükləmək deyilmi?
Bu qrup xüsusilə Quranda qadın məsələsi və gender ədalətinin müzakirəsi ilə qarşılaşdıqda Quranın qadın hüquqları sahəsində problemli olmadığını bildiriblər. Quran qadınlar üçün ədalətə zəmanət verir. Ancaq problem bizdədir ki, Quranın ədalətli mesajını anlaya bilməmişik. Çoxlu təfsirlər Qurana bu ictimai baxışın nəticəsidir.
Digər tərəfdən, birinci qrup təfsirçilərin əleyhinə açıq danışmayan başqa bir qrup da var idi. Lakin onların şərhlərini tədqiq etməklə aydın olur ki, onların təfsir etikası dedikdə elmi dəqiqliyə və tədqiqat etikasına riayət etmək nəzərdə tutulur. Yəni danışanın mesajının düzgün çatdırılmamasından narahatdırlar. Adətən, bu narahatlıq üçün meyarlar sadalanır və mətni daha yaxşı başa düşmək üçün nə etmək lazım olduğunu söyləyirlər.
Onların fikrincə, əgər insanlar Quran kimi bir mətndən demokratiya və ya gender ədaləti kimi məsələləri anlamaq istəyirlərsə ki, bu mətn o məsələlər barədə bəhs etməyib, o zaman tədqiqat etikasına əməl olunmayıb. Bu iki qrup arasında konstruktiv dialoqun ümumiyyətlə baş tutmaması diqqət çəkir.
Dini islahat və sosial islahatlar arasında əlaqə
Birinci qrupun müddəaları budur ki, əgər biz dini islahat aparsaq və dini mətnləri yenidən başa düşsək, ictimai və siyasi islahatlar baş verəcək. Onların fikrincə, bizim problemimiz ondan ibarətdir ki, biz islamın sosial islahatlara yol verməyən versiyasına əməl edirik. Məsələn, gender bərabərliyinə və demokratiyaya icazə vermir. Bu səbəbdən də bəzən bu qrup mətnə şeylər yükləyiblər. Çünki bərabərlikdən, hətta bərabərsizlikdən bəhs edilməyən mətndən bərabərliklə bağlı nəsə çıxarmaq istəyirdilər. Həm də siyasi sistemin formasından bəhs etməyən mətndən seçkiləri və demokratiyanı çıxartmaq istəyirlər.
Mən bu fikirlə razı deyiləm, yəni siyasi-ictimai islahatların baş tutması üçün dini islahatın olması şərt deyil. Ola bilsin ki, bu ikisi arasında əlaqə var, amma ümumi olaraq deyə bilmərik ki, sosial islahat olması üçün dini islahat aparılmalıdır.
Mən problemə daha çox mənfi tərəfdən baxıram, yəni demirəm ki, bizdə ədalətli şərait yaratmaq üçün dini mətnlərin ədalət yönümlü şərhləri olmalıdır. Daha doğrusu, deyirəm ki, ədalətə fikir verməsək, insanlar əziyyət çəkəcək. Bu o deməkdir ki, bu mətn bəzi insanlar tərəfindən başqalarına zülm etmək üçün istifadə edilə bilər. Elmi dəqiqlik və mənəvi məsuliyyətdən danışarkən mən təfsirin yarada biləcəyi mənfi nəticələrdən xəbərdar olmağı nəzərdə tuturam.
4070204
