ضعف نظارت باعث رواج کتابسازی در حوزه دین شده است
گروه ادب: عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: ضعف نظارت بر محتوای کتاب و نداشتن تعریف کامل برای تألیف دست به دست هم داده و پدیده کتابسازی را به وجود می‌آورد.
مجید معارف، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره کتابسازی در حوزه دین و قرآن گفت: در حوزه کتاب‌های دینی و قرآنی، کتاب‌ها در سطوح گوناگون قوی، متوسط و کوچه‌بازاری هستند که دسته آخر را نمی‌توان در گروه کتاب دسته‌بندی کرد.
وی افزود: در جامعه ما مؤلف لزوماً محقق نیست، به عنوان مثال، گروهی از مؤلفان اساتید دانشگاه هستند و محققان هم در گذشته با گذراندن تحصیلات در رشته‌ای، تخصص پیدا کرده‌اند و خلأها را تشخیص می‌دهند و با توجه به این خلأها برای رفع آنها کتاب تألیف می‌کنند.
معارف ادامه داد: ممکن است این کتاب درسی باشد تا نیازی را برطرف کند و یا کتابی براساس یک طرح پژوهشی باشد که قطعاً حرف جدیدی دارد؛ بنابراین در جامعه ما چنین کتاب‌ها و مؤلفانی وجود دارند و در مراسمی چون جایزه کتاب فصل، سال یا فارابی کتابشان حائز رتبه شده و برگزیده می‌شوند.
مصادیق کتابسازی
وی در ادامه اظهار کرد: در حوزه دین آثار خوبی هم تألیف شده است؛ هر چند در همین جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، عده‌ای بر پایه عِرق دینیِ صِرف، و اینکه مردم را هدایت کنند، دست به تألیف و انتشار کتاب‌هایی می‌زنند که عنوان کتابسازی بر آنها صدق می‌کند. به عنوان مثال، نویسنده‌ای هزار حدیث از کتاب‌های گوناگون را با صرف زمان اندک استخراج کرده و عنوان «هزار حدیث» را برای آن می‌گزیند و در مجموعه‌ای منتشر می‌کند که در حقیقت تألیف نبوده و تحقیق بدیعی هم نیست و می‌توان آن را مصداق کتابسازی به شمار آورد.
کتابسازی پدیده جدیدی در جامعه ما نیست
معارف با اشاره به نبود دستگاه نظارتی در حوزه تألیف و نشر کتاب تأکید کرد: این موارد کتابسازی بوده و اتفاق جدیدی در حوزه علم نیست، اما از یک سو ما دستگاه نظارتی نداریم که بخواهد این موارد را کنترل کند و از سوی دیگر تعریف حداقلی برای ضوابط تألیف و نشر کتاب در کشور وجود ندارد.
پدیده کتابسازی اختصاص به کتاب‌های مذهبی ندارد
وی تصریح کرد: باورم نیست که پدیده کتابسازی اختصاص به کتاب‌های مذهبی داشته باشد و ممکن است در زمینه کتاب‌های ادبیات، علوم طبیعی، ورزشی، دایرةالمعارف، تاریخ اسلام و ... نیز وجود داشته باشد.
نویسنده کتاب «ح‍ی‍ات س‍ی‍اس‍ی ام‍ام ع‍ل‍ی(ع)» آسیب‌های کتابسازی در حوزه کتاب‌های دینی را برشمرد و بیان کرد: این موارد ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد که از جمله آنها می‌توان به سودجویی برخی از کسانی که مؤلف واقعی نیستند، اما می‌خواهند اسمی به نام مؤلف داشته باشند و یا احساس مسئولیتی برای ارشاد جامعه می‌کنند، اشاره کرد و آسیب‌هایی که در این زمینه وارد می‌شود، نمی‌توان از آنها چشم‌پوشی کرد.
ضوابط نادرست نظارت بر نشر کتاب
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه مسائلی مانند نبود نظارت و تعریف کامل برای تألیف دست به دست هم داده و پدیده کتابسازی را به وجود می‌آورد، ادامه داد: تا وقتی که چارچوبی برای نشر و تألیف اثری بدیع وجود نداشته باشد و فقط نظارت‌ها بر این محور باشد که محتوا گمراه‌کننده است یا نه. وضع به همین منوال است؛ از این رو اگر تنها ضابطه ما این باشد، ما باید منتظر چنین اتفاقاتی باشیم.
