نگاه مشکل‌آفرین در محیط زیست، اصالت قدرت است/ تأکید قرآن بر اصالت حکمت

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، غلامرضا اعوانی، رئیس انجمن حکمت و فلسفه ایران عصر دیروز سه‌شنبه 14 مردادماه در نشست نقد و بررسی کتاب الهیات محیط زیست اثر آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد به بیان نکاتی درباره این کتاب و محیط زیست از نگاه ادیان و اسلام پرداخت.
بنا بر این گزارش، اعوانی ضمن تبریک به خاطر نگارش چنین کتابی، گفت: این‌که آیت‌الله محقق داماد مبانی فلسفی و الهیاتی و شرعی بحث محیط زیست را از منابع استخراج کرده و گفته است که چگونه می‌شود یک فقه محیط زیست را که ما تا حالا نداشته‌ایم، تدوین کرد، بسیار مهم و ارزشمند است و امیدواریم که این کار ادامه پیدا کند.
وی با اشاره به تعبیر قرآن که می‌فرماید به دلیل آن چه انسان‌ها کردند، فساد در دریا و و بر روی زمین ظاهر شده است، گفت: خدا در قرآن 1400 سال پیش خود را مبرا کرده است. این مسئله بسیار مهمی است و ما بسیار دیر متوجه آن شده‌ایم.
اعوانی با بیان این‌که طبیعت از زمان خلقت تا به امروز خود را حفظ کرده است، اظهار کرد: در این دو، سه قرن اما محیط زیست آسیب دیده است و بنابراین اتفاقی افتاده که این چنین شده است. این اتفاق که با شتاب پیش رونده در حال افزایش است، نتیجه تغییر در نگاه انسان است.
وی با بیان این‌که بزرگترین معجزه هستی بر روی زمین اتفاق افتاده است، این معجزه را تجسد و جسمیت یافتن روح دانست و بیان کرد: ما و همه موجودات بر روی زمین روح متجسد هستیم و سؤال این است که چگونه روح متجسد شده است؛ واقعه‌ای که تنها بر روی زمین اتفاق افتاده است.
وی با اشاره به توصیف قرآن از این واقعه، گفت: قرآن می‌گوید که «فأذا سویته» یعنی وقتی این اتفاق افتاد که همه عناصر هستی به درجه استوا و اعتدال رسید. این هم که وجود انسان در مرحله آخر قرار دارد به خاطر این است که استوایی که اقتضای وجود انسان بوده، در آخر پدید آمده است. بعد از این که عناصر به حد استوا و اعتدال وجودی رسید، استعداد قبول روح را پیدا کرده است.
وی با بیان این‌که این تسویه الان به شدت مورد تهاجم قرار گرفته است، اظهار کرد: این تهاجم با تکنولوژی و علم اتفاق افتاده است. همچنین آن چه در این جا علت است، تزیین شیطان است. شیطان مزیّن است و کار او این است که کارهایی را که در نهایت بدی است، زینت می‌دهد و همه را با اسم‌های پرآب و تاب به دنبال آن می‌اندازد. این روند اگر ادامه پیدا کند، چیزی نیست جز مرگ و نابودی انسان؛ چون امکان حیات را غیرممکن می‌کند.
اعوانی این پدیده را حاکی از وجود یک مریضی دانست و با اشاره به لزوم چاره‌سازی آن گفت: این مرض توسط خود علوم ایجاد شده است و آن‌ها نمی‌توانند آن را برطرف کنند. حل این مشکل کار حکیم الهی است.  بنابراین اگر دینی هم باعث آسیب به محیط زیست بشود، آن دین مبتنی بر رأی حکیم نبوده و تفسیری خاص از دین آن را موجب شده است. اما هر دینی در باطن خود حکمت است و دین باید حکمی فهمیده شود.
وی با اشاره به خدامحوری در ادیان و به ویژه در قرآن، گفت: قرآن می‌خواهد بگوید که وجود اصلی دارد و خدا اصل وجود است. قرآن از رحمت خدا سخن می‌گوید و از اول و آخر بودن خدا و از ظاهر و باطن بودن خدا و عالم بودن و حکیم بودن خدا سخن می‌گوید. قرآن بر اصالت حکمت تأکید دارد و همه چیز را، چه کتاب تکوین را و چه کتاب تدوین را نازل شده از سوی خدای حکیم می‌داند.
این استاد فلسفه ادامه داد: این مسئله گوئی امروزه فراموش شده است و حرف‌های بچه‌گانه‌ای گفته می‌شود که جهان خود به خود پدید آمده است. نتیجه این نگاه اصالت قدرت است که در مسئله محیط زیست مشکل‌ساز شده است. در دوره جدید خدا به حاشیه رانده شده است و به واسطه مرکزیت یافتن انسان، علم از حکمت جدا شده و قدرت و تکنولوژی اهمیت یافته است.
اعوانی با اشاره به تقابل اصالت حکمت و اصالت قدرت، گفت: امروز اصالت با قدرت و تکنولوژی است که نتیجه جدا شدن علم از حکمت است؛ اما در قدیم اصالت حکمت و علم مطرح بوده و علم با حکمت و این دو با دین همراه و همسو بوده است. علم وقتی که با حکمت همراه باشد عالم را زاییده حکمت می‌داند و این همان چیزی است که قرآن می‌گوید. بنابراین علم جدید چندان با علم قدیم به معنای حکمت ارتباطی ندارد بلکه با قدرت ارتباط یافته و جنگ بین قدرت و حکمت ایجاد شده است.
وی افزود: تکنولوژی هم منهای حکمت است و از تفسیر مکانیستی از طبیعت پدید آمده است. در نگاه حکمی هر مکانیسمی کار خداوند است اما در نگاه جدید هر چیزی به شکل جزئی مورد توجه قرار می‌گیرد و این با قدرت پیوند خورده و به دست افرادی افتاده است که حکیم نیستند و این خیلی خطرناک است.