سهم اندک ایران در دنیای دیجیتال در حوزه متون اسلامی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، «سهم ما از کتابخانه دیجیتال اندک است» عنوان یادداشتی از رسول جعفریان ، نویسنده و محقق تاریخ اسلام است که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.

سهم ما در دنیای کتاب دیجیتالی بسیار اندک و در قیاس با منابع عظیمی که در اختیار داریم، تقریبا هیچ است. در این باره باید فکری کرد و چاره‌ای اندیشید. رشد تفکر اسلامی ایرانی در دنیای جدید منوط به سرمایه‌گذاری حساب شده در این بخش است.

این روزها لپ‌تاپ هر جوانی را ملاحظه کنید صدها بلکه هزاران مقاله و کتاب دیجیتالی را به انگلیسی و احیاناً فارسی روی آن مشاهده می‌کنید. این نشان می‌دهد که بسیاری از جوانان ما علاقه‌مند هستند کتاب را تا آنجا که ممکن است کنار گذاشته و از متن‌های قابل جستجو و یا حتی فایل‌های پی‌دی‌اف استفاده کنند. بسیاری از آنها حتی علاقه‌ای به آمدن به نمایشگاه کتاب را ندارند و ترجیح می‌دهند آنچه را می‌خواهند از طریق کامپیوتر و اینترنت به دست آورند.

اکنون باید پرسید: جوانان ما چه متن‌هایی در اختیار دارند و ما چه وظیفه‌ای در قبال این وضعیت داریم. افراد بزرگتر ما که دستی به جستجوهای کامپیوتری دارند می‌توانند کلمه دانلود را با کتابی خاص یا کلمات و ترکیبات مورد نظر بزنند و ملاحظه کنند که چه متونی برای دانلود در اختیار قرار می‌گیرد. 

در حوزه ادبیات به معنای وسیع آن و به ویژه در حوزه علوم انسانی و حتی قصه و شعر و رمان و غیره بخش مهمی از دانلودها کتاب‌های ممنوعه چاپ خارج از کشور است. آثاری از قدیم و جدید که با ادبیات رایج در نظام جمهوری اسلامی سازگاری چندانی ندارد. در ازای آن چه اندازه کتاب و مقاله در داخل برای دانلود در اختیار گذاشته می‌شود که مطلوب و جذاب بوده و برای جوان ما قابل استفاده باشد؟

وقتی با این حجم از کتاب ومقاله روبرو می‌شویم که به لحاظ محتوا و مضمون مشکلاتی دارد اولین پرسشی که به ذهن ما می‌رسد این است که ما در این حوزه فکری چه مقدار متن خوب آماده دانلود کرده‌ایم تا جوان ما از آن استفاده کند؟ آنها بسیاری از متون انحرافی و ضد دینی را که در خارج از کشور تولید و چاپ می‌شود به راحتی در اختیار دارند، اما آثار مثبت و خوب کمتر در اختیار آنها قرار می‌گیرد.

البته یک مورد را باید استثنا کرد و آن سایت‌های مداحی و روضه‌خوانی است که در جای خود مناسب و مشتریان خاص خود را دارد، اما در اختیار گذاشتن متون اصیل از آثار قدیم و جدید در سایت‌های مختلف و قرار دادن امکان دانلود وظیفه چه کسی است.

شگفتی وقتی است که انسان مشاهده می‌کند ده‌ها میلیون تومان صرف جشنواره‌های به اصطلاح جوان ایرانی می‌شود، اما در این حوزه‌ها کار جدی صورت نمی‌گیرد. اگر فقط به جای هزینه کردن پوسترها و تبلیغات این جشنواره جوان ایرانی که در خیابان‌های تهران شاهد آن هستیم، کار روی در اختیار گذاشتن متن‌های خوب دیجیتالی برای جوانانی می‌شد که از صبح تا شب دست کم چند ساعت را پای اینترنت و رایانه می‌گذارنند، به نظرم نتیجه بهتری داشت.

اما مسئله فقط این نیست. مشکل ما این است که ما در حوزه ادبیات ایرانی و اسلامی و فارسی هزاران متن مهم کهن داریم که نسخه‌های دیجتالی آنها را در اختیار محققان و پژوهشگران قرار نداده‌ایم. فرهنگستان زبان فارسی ما یا ارگان‌های مشابه معمولا به شکل کهنه‌ای اداره شده و تلاش درخوری در این بخش ندارند. ممکن است ما خبر نداشته باشیم اما اگر سری به سایت‌های برجسته جهانی در زمینه دانلود کتاب بزنیم خواهیم دید که سهم ما در زبان فارسی تا چه اندازه اندک است. فرضاً تصور کنید اگر کسی بخواهد چند کتاب در حوزه تاریخ ادبیات فارسی داشته باشد در کجا می‌تواند سراغ بگیرد؟ اگر یک دانشجوی ایرانی در خارج از کشور بخواهد از طریق سایت‌های مهم مرجع دنبال آثار فارسی بگردد، آیا این قبیل آثار را خواهد یافت. این در حالی است که آثار لاتین به جای خود، دنیای عرب سهم قابل توجهی در این حوزه داشته و بسیاری از متون خود را در سایت‌های مزبور برای دانلود گذاشته است.

شگفت‌تر از همه هنوز یک برنامه جامع از شعر فارسی وجود ندارد که بدون اشکال بتوان مجموعه دواوین فارسی را در آنها یافت. البته نویسنده از برنامه درج آگاه است، اما افرادی که از آن استفاده می‌کنند می‌دانند مشکلات‌آن چه اندازه است و انتظار دارند نهادهایی مانند فرهنگستان در این زمینه یک اقدام ملی شایسته انجام دهند (اگر چنین طرحی دارند خبررسانی کنند تا ما خوشحال شویم.)

توجه داریم که حجم قابل توجهی از آثار حوزه ادبیات دینی و فارسی در چند سال گذشته توسط برخی از ناشران سخت‌کوش چاپ شده است. اما آیا در کنار کمک‌های میلیاردی که برای «کتاب»‌ می‌شود برای «نسخه‌های دیجیتالی»‌ هم می‌شود؟‌ مگر گسترش ادبیات و تمدن ایرانی و اسلامی امروزه جز از این راه ممکن است؟‌ یا دست کم مگر این یک راه مهم برای آن نیست؟

به طور کلی باید گفت سهم ما در دنیای دیجیتال در حوزه متون اسلامی و ایرانی و فارسی اندک است. باید برای این کار برنامه‌ریزی کرد و متن‌هایی را در اختیار جوانان و محققان قرار داد، بعد انتظار داشت تا آنها در دانشگاه و جامعه راه بهتری را برای زیستن انتخاب کنند.