نسبت ظهور امام زمان(عج) با پروسه و پروژه
گروه اندیشه: اعتقاد به ظهور امامی از تبار امامان معصوم(ع) پس از غیبتی تاریخی یکی از اعتقادات اساسی ماست، اما ظهور پروژه است یا پروسه؟
قرن‌هاست که امام زمان(عج) از چشم‌های ظاهر غایب شدند و مسلمانان از حضور امام محروم گشتند. انتظار فرج امام یکی از مهم‌ترین بخش‌های اعتقاد شیعیان را تشکیل می‌دهد. غیبت کبری دورانی طولانی بوده است، اما امید به ظهور از همان آغاز غیبت به قوت در دل مسلمانان وجود داشته است و برخی از مسلمانان تا پایان عمرشان روزه گرفتند تا ظهور آقا را به چشم ببینند. در این میان آنچه مطرح می‌شود، آن است که آیا ما وظایفی در این خصوص داریم و یا تنها باید منتظر باشیم و از سوی دیگر آیا ما می‌توانیم ظهور را تعجیل بخشیم؟
تفاوت پروسه و پروژه
پروژه فرایندی است قابل برنامه‌ریزی و فاعلانه که در آن فرد با برنامه‌ریزی به انجام کاری می‌پردازد. پروژه زمان معینی دارد و ابتدا و آغاز آن در زمان و لحظه ای مشخص انجام شده و در زمان و لحظه‌ای معین پایان می‌یابد.
پروژه را می‌توان به مراحل مختلفی تقسیم کرد و تحقق آن منوط به درست انجام شدن مرحله‌هاست. اگر ساختن یک ساختمان را پروژه بدانیم، این کار با گودبرداری، ساختن فونداسیون و طبقات، انجام سفت‌کاری و ... پیش می‌رود و در مرحله آخر ساختمان تحویل داده می‌شود.
یک پروژه می‌تواند سال‌های زیادی طول بکشد، اما انتهای آن نامعلوم نیست. در پروژه ممکن است چند نسل تلاش کنند، اما بالاخره نسلی از آن بهره‌مند خواهند شد.
پروژه دارای مجریان مشخص و متعینی است، کارگران، مهندسان، مدیران و ... معین‌اند. می‌توان کارگران و مجریان ناتوان را اخراج کرد و نیروهای دیگری را به خدمت گرفت.
پروسه اما فرایندی متفاوت از پروژه است. پروسه فرایندی قابل برنامه‌ریزی نیست و نمی‌توان کاملا آن را فاعلانه دانست. به عبارت دیگر نمی‌توان گفت پروسه کی به اتمام می‌رسد، هرچند بتوان آغازی برای یک پروسه در نظر گرفت اما پایان یک پروسه معلوم نیست کی تحقق یابد.
از آنجا که نمی‌توان پروسه را برنامه‌ریزی کرد نمی‌توان آن را به مراحل مختلفی تقسیم کرد تا پایان آن را منوط به طی شدن مرحله‌ها دانست. اگر پروسه قابل مرحله‌بندی باشد باید بتوان تحقق آن‌را پیشبینی کرد. پروسه هرچند قابلیت برنامه‌ریزی ندارد اما از آنجا که فرایندی برای تحقق یک عمل اجتماعی است، نمی‌توان آن را بی‌نیاز از شرایط و لوازم عینی دانست.
پروسه نیز مانند پروژه انتها دارد و الا تعین نداشته و وجود آن در پرده‌ای از ابهام قرار می‌گرفت. پروسه اما بر خلاف پروژه معلوم نیست که پایانش چه زمانی خواهد بود. از سویی دیگر عاملان پروژه دقیقا مشخص نیستند و نمی‌تان عاملان آن را تغییر دارد و یا اخراج کرد.
ظهور امام زمان(عج)، پروژه یا پروسه؟
ظهور امام زمان(عج) نیز فرایند است. فرایندی که می‌تواند مانند پروژه و یا پروسه در نظر گرفته شود. به نظر می‌رسد که نتوان گفت دقیقا این فرایند پروژه و یا پروسه است، اما به نظر می‌رسد حکمی مطلق در خصوص اینکه ظهور پروژه است و یا پروسه آسیب‌هایی داشته باشد.
فرض کنید ظهور را پروژه بدانیم، در این صورت باید بگوییم ظهور دقیقا کی و کجا اتفاق می‌افتد و کارگزاران آن دقیقا چه کسانی هستند، اگر چنین باشد ما آن را به امری زمینی تقلیل داده‌ایم که می‌توان تحققش را به تاخیر بیاندازیم و این کار را تغییر برنامه‌ریزی و هر یک از مراحل ممکن خواهد بود.
از سویی دیگر ممکن است ما ظهور را پروسه بدانیم، در این صورت ظهور چیزی است که خارج از کنترل ماست و چون ضروری است ما نمی‌توانیم در آن نقشی داشته باشیم در حالی که آداب انتظار بیان شده است و منتظران باید کارهایی را برای ظهور انجام دهند.
به نظر می‌رسد بتوان گفت ظهور هم ضروری است و هم زمان آن نامعلوم است، از سویی دیگر هم کارگزاران آن نامعلوم است و هم شیعیان و منتظران حضرت وظایفی دارند.
یادداشت از میثم قهوه‌چیان
