کارکردهای مهدویت در تقریب انسان‌ها و توسعه امید در اندیشه امام موسی صدر
گروه اندیشه: پیغامی با بیان اینکه امام‌موسی صدر به مهدویت به عنوان یکی از ارکان اندیشه اسلامی، نگاهی اصیل و دقیق داشت، گفت: ایشان به عنوان یک مصلح با نگاهی کلان بر کارکردهای مهدویت در تقریب انسان‌ها و توسعه امید تاکید کند.
دکتر عادل پیغامی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در خصوص ارتباط مهدویت و منظومه فکری امام موسی، گفت: امام موسی صدر یک متفکر مصلح اجتماعی شیعی است. امام موسی صدر در کنار اینکه فقیه و مجتهد است، با اندیشه عرفانی و فلسفی آشنایی عمیقی دارد، مفسر قرآن است و علاوه بر این‌ها یک مصلح است و این ویژگی به ایشان در جغرافیای مهدویت جایگاه ویژه‌ای می‌دهد.
وی ادامه داد: ما وقتی به آراء ایشان نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که ایشان به مساله مهدویت به عنوان یکی از ارکان اندیشه اسلامی، نگاهی اصیل و دقیقی دارد. متاسفانه وقتی امروزه بحث مهدویت مطرح میشود، به جای کارکردهای این اندیشه اسلامی، به حواشی این مساله پرداخته میشود، مسائلی از قبیل ویژگی‌های آخرالزمانی یا وقایع پس از ظهور از این دست هستند.
پیغامی تصریح کرد: امام موسی صدر بر خلاف وضعیت حاکم در خصوص حضرت مهدی(عج) عمل می‌کند. ایشان در سخنرانی موعود و میعاد که در سایت موسسه اندیشه‌های امام موسی صدر منتشر شده است، مساله مهدویت را داری چند بعد و کارکرد مهم می‌داند.
وی ادامه داد: ایشان کارکرد ظهور منجی را در معقولیتی می‌داند که ریشه در فلسفه آفرینش بشرو خلافت الهی او دارد. به نظرایشان ظهور حضرت مهدی(عج) تکمیل‌کننده حلقه خلافت اللهی بشر است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه به نظر امام موسی صدر، مهدویت محور اتصال همه ادیان است، گفت: ایشان فراگیری انتظار را به روح حق‌طلبی بازگردانده و همه ادیان را به سوی ماموریت انسانی‌شان فرا می‌خواند. امام موسی صدر در تقریب ادیان مثال‌زدنی بود و از بحث مهدویت هم در این زمینه استفاده کرده است.
مهدویت و تزریق امید
پیغامی افزود: از سوی دیگر ایشان به عنوان یک مصلح سعی می‌کند، امید را به بشریت تزریق کند. اساسا حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب و همراهی انسان‌ها با مصلحان منوط به این است که انسان امید و برای رسیدن به شرایطی متعالی اطمینان داشته باشد. اگر اطمینان به این امکان‌پذیری وجود نداشته باشد، تلاش برای وضع برتر مخدوش خواهد شد.
وی تصریح کرد: ایشان به عنوان یک مصلح، اندیشه مهدویت را مطرح می‌کنند تا انسان نسبت به آینده و روند کلی نظامات و مقرارات و تلاش‌های انسانی امید داشته باشد. ایشان همه تلاش‌های انسانی، مقررات، تجارب و تولیداتی مانند علم، فلسفه و ادبیات را رو به کمال می‌دانند.
اعقاد به تکامل تاریخ
این استاد دانشگاه ادامه داد: امام موسی صدر همه ابعاد تکوینی و انسانی در بعد فردی و اجتماعی را البته وابسته به نوع بشر، دارای سیری تکاملی می‌داند، از این رو با نگاهی خوشبینانه به انسان و نظامات اجتماعی، لغزش‌ها، اشتباهات و انحرافات را در این روند کلی و اصیل، نوعی جریان جزئی می‌داند و روند کلی اصیل را متکامل می‌داند.
پیغامی با بیان اینکه این نگاه فلسفی و هستی‌شناسی به ساختارها، نهادها و جوامع بشری نوعی از اندیشه پیشرفت به لحاظ امکان و روند مطرح می‌کند، گفت: کارکرد اندیشه مهدویت در نوعی تحرک و ایجاد انگیزه برای رسیدن به وضع بهتر قابل ملاحظه است و این مساله از لوازم اصلاحگری است که بشریت امروز نیازمند آن است و نیز شرط اساسی رسیدن به تمدن اسلامی و انسانی که ما دنبال می‌کنیم.
مدینه فاضله از نگاه امام موسی صدر
وی افزود: مدینه فاضله از نظر ایشان وضعیتی است که تمام فرزندان بشر برای فعال شدن همه توانایی‌ها و استعداد‌های خود مشارکت می‌کنند، چنین تعریفی از مدینه فاضله به این معناست که باید امروز هم فرزندان بشر در رفتار و سیره خود برا بالفعل شدن استعداد‌های خود تلاش کنند و زندگی سعادتمندانه جز با مشاکرت همه انسان‌های در رسیدن به خیر و صلاح عمومی میسر نخواهد بود.
پیغامی تصریح کرد: از این رو امام موسی صدر ماموریت دین را برای انسان می‌داند و همه ادیان را فرا می‌خواند تا به ماموریت خود نسبت به همه انسان پابرجا باشند.
مبارزه با انحرافات حوزه مهدویت
این استاد دانشگاه ادامه داد: ایشان مثل هر مصلحی به آسیب‌شناسی جدی این مساله می پردازد و انحرافاتی که وجود دارد و گزاره‌های بی‌معنایی که در این زمینه مطرح میشود را نقد کرده است.
پیغامی تصریح کرد: امام موسی صدر معتقد است عنصر اصلی که انسان را با زندگی و راه‌آینده پیوند می‌زند، امید است و اگر امید نباشد جمود، مرگ، توقف و تسلیم به وضع موجود روی می‌دهد و نتیجه‌اش جز حاکم شدن وضعیت ضد انسانی بر انسان‌ها نیست. بنابراین امید شرط لازم حرکت و شرط بقا و پایداری است.
وی افزود: امام موسی صدر در بستر لبنانی سخن می‌گفت که باید شیعه لبنانی را برای پروسه مقاومت در مقابل اسرائیل آماده کند.
لوازم انتظار
این استاد دانشگاه تصریح کرد: ایشان لوازم انتظار را فهرست می‌کنند، آمادگی فکری، روحی، روانی، معنوی، جسمی، تکنولوژیک و نظامی، بسیح و مشارکت همگانی، همکاری و همیاری همه انسان‌ها با منجی مواردی هستند که ایشان از آنها به لوازم انتظار یاد می‌کنند و می‌خواهند به انسان لبنانی و بشریت همه زمان و مکان‌ها پیام دهند، ما ماموریم که در دوران انتظار این آمادگی ها را فراهم بکنیم.
مبانی اندیشه امام موسی صدر در خصوص مهدویت
وی در پاسخ به اینکه آیا دیدگاه ایشان به نوعی بر فلسفه تاریخ مبتنی است و دیدگاهشان چه مبنای قرآنی دارد، گفت: نگاه ایشان پیش از اینکه فلسفه تاریخی باشد، مبتنی بر نحوه نگاه ایشان به فلسفه و غایت آفرینش است. مبانی اندیشه ایشان در خصوص مهدویت به نوعی به هستی‌شناسی و انسانی‌شناسی ایشان باز می‌گردد و این نگاه ناشی از نگاه قرآنی و اسلامی ایشان است.
پیغامی ادامه داد: وقتی مسیر آفرینش، ماموریت انسان و نوع تدبیر و تمشیت خداوند در آفرینش را به عنوان اصل و پایه قبول می‌کنند، این مسیر نباید با یاس و ناامیدی همراه باشد و باید به دنبال رسیدن به مسئولیت خود باشد.
پیغامی ادامه داد: ایشان به عنوان یک مصلح سعی می‌کند با نگاه کلانی که پشت صحنه مهدویت وجود دارند به کارکردهای مهدویت در تقریب انسان‌ها و امید تاکید کند. از این رو اگر این نگاه با هر نوع گزاره دیگری مطرح شود و نتیجه‌ای به جز تقریب و امید و زنده کردن ماموریت‌های خلفه اللهی بشر داشته باشد، عملا نه تنها ایشان مورد توجه ایشان نیست، بلکه به نوعی با آن مخالفت می‌کنند. از نظر ایشان فرقی نمی‌کند که حضرت مهدی(عج) چه فردا تشریف بیاورند و یا هزار سال بعد، مسئولیت امروز من مسلمان تغییر نمی‌کند و مسئولیت‌ها و تکالیف همان است.
وی تصریح کرد: عموم اندیشمندان و نخبگان و مردم همین نگاه را دارند، البته آسیب‌هایی وجود دارند که مردم هم واقف هستند، مخصوصا قبل از انقلاب جریانی که به حجتیه معروف بود مصداق این آسیب بود. آسیب‌ها پیش از انقلاب اسلامی بیشتر بود، اما بعد از انقلاب این نگاه مثبت به مهدویت گسترش یافته است.
پیغامی در پایان گفت: اندیشه امام موسی صدر پس از انقلاب اسلامی با اندیشه ولایت که نوعی تسری و تجلی ولایت اصلی امام عصر(عج) و در قالب اندیشه ولایت فقیه گسترش یافته و تمشیت امور انسانی را به عهده گرفته است. به نظر من، هر چه ما از زمان امام موسی صدر به امروز نزدیک‌تر بشویم، پذیرش عمومی نیز نسبت به این نگاه بیشتر میشود.
