ثبت و ضبط ۱۴ساله تاریخ شفاهی مشهد در آرشیو آستان قدس

محمد نظرزاده، مسئول بخش شفاهی مرکز اسناد آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، با معرفی آرشیو تاریخ شفاهی به عنوان یکی از بخش‌های مدیریت امور اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه‎ها، موزه‌‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، ابراز کرد: آرشیو تاریخ شفاهی به منظور جمع‌آوری، حفظ و نگهداری اطلاعات شفاهی مربوط به آستان قدس رضوی و مشهد به وجود آمد.

وی با بیان اینکه این آرشیو با انجام مصاحبه، کسب اطلاعات تاریخی و آماده‌سازی و ارائه آن به محققان، در چهارچوب اولویت‌های مد‌نظر سازمان کتابخانه‌ها، به عنوان یکی از مراکز تاریخ شفاهی در کشور فعالیت می‌کند، اظهار کرد: این بخش متناسب با نیازهای سازمانی و حیطه جغرافیایی با اولویت قرار دادن موضوعات تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی و شهر مشهد در 12 سال گذشته به صورت پروژه‎های تاریخ شفاهی به فعالیت پرداخته است.

نظرزاده به زمینه‌های کاری هریک از دو موضوع تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی و شهر مشهد به صورت مجزا اشاره کرد و گفت: تاریخ سیاسی، ابنیه، اداری و  فرهنگی زیر مجموعه‌‌های تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی و تاریخ سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و اداری مباحث مورد پژوهش در تاریخ شفاهی شهر مشهد به شمار می‌رود.

طرح های اخیر این بخش...

وی گذشته از موارد مذکور، به دیگر محورهایی که این بخش آرشیوی اخیراً در رابطه با آن‌ها مصاحبه‌هایی انجام داده است، عنوان کرد و افزود: تاریخ رجال و بزرگان، تاریخ شفاهی جنگ ایران و عراق و نیز طرح تاریخ شفاهی شهرستان‌های استان خراسان رضوی و مناطق و روستاهای اقماری مشهد از جمله موارد مورد بررسی و مطالعه بوده‌اند.

مسئول بخش شفاهی مرکز اسناد آستان قدس رضوی به تشریح نحوه انجام کار در تاریخ شفاهی پرداخت و عنوان کرد: پس از تعریف یک پروژه، مجری آن با انجام مطالعه پیرامون طرح، دستنامه‌ای شامل شرح پروژه، مداخل و سؤالات تهیه می‌کند و پس از تصویب طرح، مصاحبه کننده به وسیله کانون‌های بازنشستگی یا پیشکسوتان با مصاحبه شوندگان مطلع پروژه، ارتباط برقرارمی‌کند.

ماهیت تاریخی حائز اهمیت بیشتری است

وی ادامه داد: پس از مصاحبه اولیه، مصاحبه اصلی به زمان دیگری موکول شده و طی آن مصاحبه‌کننده، در جهت کسب اطلاعات جزئی‌تر در رابطه با موضوع مورد مصاحبه تلاش می‌کند و معمولاً جلسه اول مصاحبه به صورت تصویری و جلسات بعدی به صورت صوتی انجام می‌شود؛ مسلماً آن بخش از گفت‌وگو که ماهیت تاریخی دارد، برای این بخش از اهمیت بیشتری برخوردار است.

نظرزاده با اشاره به اینکه روند آماده‌سازی مصاحبه‌ها با تشکیل پرونده، پرکردن فرم‌ها، آماده‌سازی پوشه، پشت‌نویسی و بایگانی آن آغاز می‌شود، اظهار کرد: تبدیل و تکثیر نوارهای ویدئو به کاست و لوح فشرده و درج مشخصات مصاحبه بر روی نوارها و ثبت دفتر اموالی در مرحله بعدی قرار می‌گیرد.

وی اضافه کرد: این فرایند با پیاده‌سازی نوارهای کاست مصاحبه، بازشنوایی و تایپ آن‌ها ادامه می‌یابد و بعد از تایپ، مصاحبه‌ها نمایه‌سازی و بررسی می‌شود و در آخرین مرحله اطلاعات و نمایه‌ها به رایانه وارد و مورد کنترل و بازبینی قرار می‌گیرد؛ در این مرحله محققان و پژوهشگران برای رفع نیاز پژوهشی خود از مصاحبه‌ها، در کنار دیگر اسناد و پژوهش‌ها استفاده می‌کنند.

مسئول بخش شفاهی مرکز اسناد آستان قدس رضوی، عناوینی از جمله پیشکسوتان قرآن مشهد، آستان قدس رضوی، انجمن پیروان قرآن، حوزه و روحانیت، بانوان شاخص مشهد، مدارس علمیه بانوان، انقلاب اسلامی در مشهد، کانون نشر حقایق اسلامی، مسجد کرامت در انقلاب اسلامی، هیأت‌های مذهبی مشهد، واقعه گوهرشاد، مطبوعات خراسان، تئاتر و سینما در مشهد، شهید هاشمی نژاد، آزادگان، جانبازان و ایثارگران را تنها بخشی از پروژه‌های تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی برشمرد.

آماده‌سازی بیش از پنج هزار ساعت مصاحبه

وی با اعلام میزان کار صورت گرفته در مدت 14 ساله این بخش، تصریح کرد: بخش شفاهی با گسترش حوزه کاری، تعریف پروژه‌های جدید و بهره‌گیری از کارشناسان علاقه‌مند و برون‌سپاری امور توانسته از سال 1377 تا 1390 با بیش از دو هزار و 210 نفر در چهار هزار و 732 جلسه، پنج هزار و 635 ساعت مصاحبه صوتی و تصویری را در رابطه با مشهد و آستان قدس رضوی ارائه کند.

نظرزاده با ذکر این مطلب که بخش تاریخ شفاهی آستان  قدس رضوی با هدف فراهم‌آوری و بستر‌سازی زمینه‌های مطلوب اطلاع‌رسانی به محققان و مراجعان ارائه خدمات می‌دهد، عنوان کرد: آماده‌سازی مصاحبه‌ها، ثبت آن‌ها در دفاتر، تهیه کاتالوگ، نوشتن سیاهه توصیفی، پیاده‌سازی، بازشنوایی، تایپ، نمایه‌سازی، ورود اطلاعات به رایانه و قرار دادن مصاحبه‌ها بر روی اینترنت از جمله کارهای انجام شده آرشیوی برای دسترسی آسان و سریع پژوهشگران به اطلاعات مصاحبه‌ها هستند.

وی افزود: مراجعه‌کنندگان با داشتن معرفی‌نامه معتبر مرتبط با عنوان موضوع تحقیق و تأیید مدیریت امور اسناد و مطبوعات، سرپرست گروه اسناد و کارشناس مسئول بخش تاریخ شفاهی می‌توانند نسبت به مطالعه و فیش‌برداری از منابع اقدام کنند؛ همچنین متقاضیان تصویر متن پیاده شده، کپی نوار کاست یا فیلم و لوح فشرده، می‌توانند پس از کسب موافقت، طبق مقررات و با پرداخت هزینه‌ها نسبت به تهیه تصویر با هماهنگی کارشناس امور محققان اقدام کنند.