تحکیم بنیان خانواده در گرو بازنگری در آموزش پایه

حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی العلی، نویسنده و پژوهشگر کویتی، مدیر منطقه‌ا‌‌ی ایران و خلیج فارس دانشگاه «کلمنتس» انگلیس و از اساتید حوزه علمیه قم، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با اشاره به ابلاغ سیاست‌های کلی خانواده از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی گفت: از جمله بندهای مهم و حائز اهمیت در این سیاست‌ها «به‌کارگیری یکپارچه ظرفیت‌های آموزشی، تربیتی و رسانه‌ای کشور در جهت تحکیم بنیان خانواده و روابط خانوادگی» است؛ این در حالی است که تحقق این مسئله نیازمند بازنگری جدی در شیوه‌ آموزشی موجود در پیش‌دبستانی‌ها و مدارس ابتدایی است.
وی در ادامه گفت: امروزه شاهد آن هستیم که برخی دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی از نظر درسی دارای نمرات بالا و حتی جزو دانشجویان برتر هستند، اما به خاطر این که آموزش پایه آن‌ها مشکل داشته است، در زمینه رفتار و تعاملات اجتماعی هیچ تجربه‌ای ندارند.

بازنگری و تجدیدنظر در شیوه‌های آموزشی پایه
حجت‌الاسلام والمسلمین علی العلی در ادامه این گفت‌وگو تصریح کرد: منشأ این معضل تا حدودی به آموزش پایه برمی‌گردد و در حقیقت در شیوه آموزشی پیش‌دبستانی‌ها و دبستان‌ها باید تجدیدنظر اساسی صورت بگیرد و رویکرد آموزشی در این مقاطع نباید صرفا تأکید بر یادگیری باشد، بلکه باید نوع تعامل و رفتار با دیگران، اصول و ارزش‌های اجتماعی و سایر مسائل نیز به کودکان آموزش داده شود.
این نویسنده و پژوهشگر کویتی در ادامه گفت: آموزش‌هایی که به کودکان ارائه می‌شود باید به صورت کاربردی و عملیاتی باشد تا در این صورت این آموزش‌ها در کودکان نهادینه شود، مثلا وقتی به کودک گفته می‌شود که نظافت از ایمان است و حدیث موجود در این زمینه را به او یادآوری کنیم، شاید تأثیرگذاری چندانی نداشته باشد، اما اگر علاوه بر یادآوری احادیث و آموزه‌های دینی در زمینه نظافت، به دانش‌آموز یک کیسه پلاستیک بدهیم و از او بخواهیم این کیسه را از خانه تا به مدرسه همراه خود داشته باشد و آشغال‌های خود را در داخل آن قرار دهد، در این صورت ما رعایت کردن نظافت را به صورت عملی نیز به او آموزش داده‌ایم.
وی گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی در بند دیگری از سیاست‌های کلی نظام خانواده خواستار حمایت از عزت و کرامت همسری، نقش مادری و خانه‌داری زنان و نقش پدری و اقتصادی مردان و مسئولیت تربیتی و معنوی زنان و مردان و توانمندسازی خانواده در مسئولیت‌پذیری و غیره شدند، می‌دانيم که پیامبر گرامی اسلام(ص)، حضرت فاطمه(س) را با لقب «ام ابیها(مادر پدرش)» خطاب می‌کرد، چرا که بالاترین مرتبه که یک دختر به آن می‌رسد، مادر شدن است، از همین رو است که حضرت زهرا(س) با بالاترین مقام برای یک بانو از سوی پدر بزرگوارشان خطاب می‌شد.
علی العلی در ادامه با تأکید بر این که زن محوریت خانواده و جامعه را تشکیل می‌دهد، گفت: متأسفانه امروزه در برخی جوامع اسلامی نقش زن و جایگاه اساسی او در جامعه درک‌ نمی‌شود و وقتی فردی ازدواج می‌کند، فکر می‌کند تا زمانی که طلاق دست اوست می‌تواند آن‌گونه که می‌خواهد زن را کنترل و با او رفتار کند، این در حالی است که خداوند متعال در آیه 229 سوره بقره می‌فرماید: «الطَّلَاقُ مَرَّتَانِ فَإِمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَانٍ وَلَا يَحِلُّ لَكُمْ أَنْ تَأْخُذُوا مِمَّا آتَيْتُمُوهُنَّ شَيْئًا إِلَّا أَنْ يَخَافَا أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا فِيمَا افْتَدَتْ بِهِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَعْتَدُوهَا وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ» (طلاق [رجعى] دو بار است پس از آن يا [بايد زن را] بخوبى نگاه داشتن يا به‌شايستگى آزاد كردن و براى شما روا نيست كه از آنچه به آنان داده‏‌ايد چيزى بازستانيد مگر آنكه [طرفين] در به پا داشتن حدود خدا بيمناك باشند پس اگر بيم داريد كه آن دو حدود خدا را برپاى نمى‌دارند در آنچه كه [زن براى آزاد كردن خود] فديه دهد گناهى بر ايشان نيست. اين‌ است ‏حدود احكام الهى پس از آن تجاوز مكنيد و كسانى كه از حدود احكام الهى تجاوز كنند آنان همان ستمكارانند).
وی همچنین به بخش دیگری از سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در زمینه خانواده که بر ایجاد نهضت فراگیر برای ترویج ازدواج موفق و آسان برای دختران و پسران تأکید دارد، اشاره کرد و گفت: به نظر من برای این که ازدواج موفق در جوامع اسلامی نهادینه شود باید ارکان و نهادهای مختلف جامعه شرکت کنند، زیرا ازدواج موفق و تشکیل خانواده پایدار، تقویت پایه و اساس جامعه را به دنبال خواهد داشت.
این استاد حوزه علمیه قم در ادامه اظهار کرد: همچنین باید با جوانان متأهل در مؤسسات آموزشی و دانشگاهی همکاری صورت گیرد، چرا که برخی از دانشگاه‌ها و مؤسسات‌ آموزشی هستند که از ورود متأهلان ممانعت می‌کنند، همچنین ملاحظه می‌کنیم اکثر متأهلین در مقطع تحصیلات تکمیلی هستند، اما اغلب جوانان که در مقطع کارشناسی هستند، ازدواج نکرده‌اند؛ بنابراین نوعی خلل در فهم ماهیت و اهمیت ازدواج وجود دارد، همچنین بانک‌ها، ادارات، مؤسسات آموزشی و ... باید تسهیلاتی به جوانان دهند و برای این کار فرهنگ‌سازی صورت گیرد.
علی العلی به یکی دیگر از سیاست‌های کلی خانواده از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی در زمینه محور قرار گرفتن خانواده در قوانین و مقررات، برنامه‌ها، سیاست‌های اجرایی و تمام نظام‌های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی اشاره کرد و گفت: قوانین مربوط به حضانت و کفالت فرزند، مدارس فرزندان و غیره از جمله مسائلی هستند که حکومت باید در تدوین قوانین مربوط به آن اهتمام جدی داشته باشد.

ضرورت توجه جدی به اصل «امر به معروف»
حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی العلی تأکید کرد: بخش اعظم قوانین در جوامع اسلامی فقط به مجازات اختصاص دارد، این در حالی است که قانون فقط برای مجازات نیست بلکه باید از وقوع در اشتباه و جرم نیز پیشگیری کند و در واقع در کشورهای اسلامی بیشتر بر اصل «نهی از منکر» تأکید شده، در حالی که اصل «امر به معروف» نیز باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد.
وی بيان کرد: ما همیشه به سمت «نهی از منکر» می‌رویم، اما از «امر به معروف» دوری می‌کنیم و این نوعی کج‌فهمی و بداندیشی در فهم قوانین اسلامی است، این در حالی است که قانون فقط برای مجازات نیست، بلکه هدف آن سازماندهی جامعه و پیشگیری از وقوع جرم و اشتباه است.

راستگویی و امانتداری؛ دو اصل مهم در تشکیل خانواده‌ اسلامی
این استاد حوزه علمیه در ادامه گفت: پیامبر اکرم(ص) از زمان نوجوانی به «صادق» و «امین» معروف بودند و اگر این دو اصل اساسی و با الگو از سیره نبوی مبنای تشکیل خانواده در جوامع اسلامی باشد، خانواده به نهادی تکامل‌یافته تبدیل خواهد شد که تربیت نسلی با ایمان و معتقد را تضمین خواهد کرد و این دو شاخصه مهم نسل به نسل منتقل خواهد شد، بنابراین دختر و پسری که بر اساس این ارزش‌های اسلامی و اخلاقی تربیت می‌شوند، خانواده‌ای که آن‌ها در آینده تشکیل می‌دهند، قطعا موفق خواهد بود.

مسجد؛ منبع اساسی ترویج ارزش‌های والای اسلام
علی العلی همچنین با اشاره به بند سوم سیاست‌های کلی نظام خانواده با عنوان «برجسته کردن کارکردهای ارتباط خانواده و مسجد برای حفظ و ارتقای هویت اسلامی و ملی و صیانت از خانواده و جامعه» گفت: از زمان ظهور دین مبین اسلام و ساخت مسجد، این مکان دینی ـ عبادی نقشی اساسی در جامعه اسلامی داشته و اگر به ماهیت بنای مساجد در تمدن اسلامی مراجعه کنیم، ملاحظه می‌شود که مسجد همواره مرکزی برای پرداختن به مسائل مهم اجتماعی و سیاسی جامعه بوده و در همه شهرها وجود داشته است.
وی تأکید کرد: بنابراین نقش و جایگاه مسجد در جامعه، نقشی اساسی و محوری است و این مکان دینی ـ‌ عبادی منبع اصلی ترویج ارزش‌های والای اسلامی است. در همین راستا مسجد می‌تواند در تشکیل خانواده‌ای تکامل‌یافته و تربیت نسل‌های آینده بسیار تأثیرگذار باشد و اگر مشارکت در نماز جماعت، مناسبت‌های مختلف دینی و عبادی و ختم‌های قرآن در ماه رمضان نهادینه شود، سهم زیادی در تحکیم پایه‌های خانواده خواهد داشت.
این روحانی و پژوهشگر کویتی در پایان تصریح کرد: مسجد را می‌توان حامی اصلی و حقیقی نهاد خانواده در جامعه اسلامی دانست و برای تشکیل یک خانواده تکامل‌یافته و منسجم باید به سه مقوله مسجد، مدرسه و محیط خانه توجه جدی داشته باشیم.