بهاءالدین قهرمانی‌نژاد تشریح کرد:
هفت ویژگی دانشجوی متعهد
گروه دانشگاه: حجت‌الاسلام والمسلمین قهرمانی‌نژاد، در تعریف دانشجوی متعهد، گفت: دانشجوی مسلمان متعهد باید جایگاه خود را به عنوان یک دانشجو بشناسد و بداند در سیر کمال انسانی، چه وظیفه‌ای دارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، پیشرفت یک جامعه مستلزم به کارگیری تمام ظرفیت‌ها و توانایی‌های موجود است. یکی از این ظرفیت‌های بالقوه در کشور دانشجویان هستند. این قشر در فرایند توسعه می‌تواند نقش بسیار ارزنده‌ای داشته باشد. نیروی انسانی محور و مدار توسعه است و دانشجو نمونه بارز نیروی انسانی زبده است. روز دانشجو بهانه خوبی است تا بار دیگر این موضوع مطرح شود که دانشجوی مسلمان و متعهد چه خصلت‌هایی دارد و اساسا نقش او در جامعه چگونه تبیین می‌شود؟ به همین مناسبت با حجت‌الاسلام والمسلمین بهاءالدین قهرمانی‌نژاد؛ استادیار
گروه تاریخ و تمدن انقلاب اسلامی دانشگاه تهران گفت‌وگو کردیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
دانشجو باید جایگاه خود را بشناسد
حجت‌الاسلام والمسلمین بهاءالدین قهرمانی‌نژاد؛ استادیار گروه تاریخ و تمدن انقلاب اسلامی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، هفت ویژگی برای دانشجوی مسلمان و متعهد ذکر کرد و گفت: دانشجوی متعهد دانشجویی است که اولا جایگاه خود را به عنوان یک دانشجو بشناسد. بداند که او بایستی در سیر مرحله کمال انسانی یک وظیفه‌ای انجام دهد. لازمه آن این است که با شناخت قابلیت‌های خود و با شناخت شرایطی که می‌تواند او را به این قابلیت‌ها برساند و فکر او را بارور کند، سعی نماید در آن مسیر قدم بردارد. بنابراین یک نفر به عنوان دانشجو و فردی متعهد باید توجه کند به این مطلبی که امیرالمومنین (ع) در حکمت 81 نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «قِیمَةُ کُلِّ امْرِئٍ مَا یُحْسِنُهُ: ارزش هر انسان به آن چیزی است که، آن را ارزشمند می‌پندارد». یعنی واقعا ارزش هر انسانی به اندازه نیکویی او و نیک بودن اوست. معنای این فراز را اگر بخواهیم در نقش یک دانشجو ببینیم، این می‌شود که با خود بگوید چه قابلیت‌هایی خداوند در من قرار داده، و چگونه می‌شود که خود را به آن‌جا برسانم که در مسیر کمال انسانی قرار گیرم؟
نظم در امور و داشتن برنامه
وی ادامه داد: دومین ویژگی برای دانشجویی که احساس تعهد می‌کند این است که خودش را در آن مسیر با برنامه جلو ببرد. امیرالمومنین (ع) در نامه ۴۷ نهج‌البلاغه به دو فرزندشان؛ امام حسن (ع) و امام حسین (ع) وصیت می‌کنند: « أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَی اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُمْ: شما و همه فرزندان و خاندانم و هر که این وصیتم به او میرسد را به تقوای الهی، و نظم در زندگی، سفارش می‌کنم». از این فراز معلوم می‌شود که ما اگر در امورمان نظم نداشته باشیم، نمی‌توانیم به آن اهدافمان دست پیدا کنیم. این را بارها به دانشجویان تاکید کرده‌ام که باید برای کارهای خود، برنامه ریزی داشته باشید. برنامه‌ریزی اگر در کار نباشد، وقتتان هدر می‌رود و اگر وقتتان هدر رفت، به فرمایش امیرالمومنین (ع): «إضاعَةَ الفُرصَةِ غُصّةٌ: از دست دادن فرصت، مايه اندوه است»، بنابراین خصیصه دوم نظم است.
کسب تجربه در محضر استاد و هم افزایی با سایر دانشجویان
این استاد دانشگاه در مودر ویژگی‌های سوم و چهارم دانشجوی متعهد، خاطرنشان کرد: دانشجو باید روز به روز بر تجارب علمی خود بیفزاید. یعنی هر روز باید سعی نماید، علاوه بر بحث‌های علمی بر تجربیات عملی‌اش هم اضافه کند و این لازمه‌اش این است که از محیط علمی و دانشگاهی، همه جانبه استفاده ببرد. خیلی از اساتید ما بودند که در حوزه این را تاکید می‌کردند، حالا آن‌جا کسب تجربه، بیشتر فراهم بود. نزد استاد بودن، خیلی تجربه‌ها به ما می‌دهد. جزوه استاد را بخوانید و سخنرانی‌اش را هم گوش کنید تا این‌که ارتباط مستقیم و رودرو با او داشته باشید، خیلی تفاوت دارد. چون لابه‌لای مباحث، نکاتی مطرح می‌شود که به دانشجو خیلی کمک می‌کند. ویژگی چهارم؛ هم‌افزایی است. یعنی دانشجوی متعهد باید نسبت به دانشجویان دیگر هم احساس تعهد داشته باشد و سعی کند در بحث‌های علمی دیگران را هم شرکت دهد، درواقع هم استفاده کند وهم اجازه استفاده به دیگران، بدهد.
تربیت روحی، قوای جسمی و تبعیت از رهبری
حجت‌الاسلام قهرمانی‌نژاد در بیان ویژگی‌های پنجم، ششم و هفتم یک دانشجوی مسلمان گفت: این دانشجو باید بتواند در کنار درس، علم و دانش‌افزایی، به بحث تربیت روحی و اخلاقی اهمیت دهد. در این‌باره سخنی از امیرالمونین (ع) است که می‌فرمایند: روح شما هم مثل بدنتان خسته می شود و بعد به تاکید دارند که بدایع حکمت، مطالب نو و تازه که مباحث عقلیه هستند، استراحت دهید. اگر بخواهیم دو ویژگی دیگر اضافه کنیم، این است که دانشجوی متعهد بایستی از لحاظ بدنی و جسمی خود را مستعد و آماده نگاه دارد، چرا که روح و عقل سالم در بدن سالم است. آخرین خصیصه نیز، همراهی با جریانات اجتماعی و تبعیت از رهبری در جریانات اجتماعی است و این یک تکلیف مهم برای هر دانشجو است. بنابراین یک دانشجو اگر بخواهد بصیرت افزایی داشته باشد، اگر بخواهد از همه جهات این موارد را مراعات کند و در خود داشته باشد، بایستی سعی کند همه این ویژگی‌ها را در خود تقویت کند.
اولین آموزه بصیرت؛ تفکر درباره وظایف خود به عنوان دانشجو
وی انقلابی بودن و اطاعت از رهبری را یکی از ویژگی‌های مهم دانشجو، برای داشتن جامعه‌ای با فکر سالم خواند و عنوان کرد: اساسا جریان انقلابی بودن در هر دانشجویی متکی و قائم به این است که یک دانشجو بداند من مسلمانم، پس دانشجویان بایستی با ارزش‌ها و تعهدات اسلامی جلو بروند. با خود بیاندیشد که ارزش‌های اسلامی اقتضا می‌کند که الان از ولی‌امرم اطاعت کنم. ولی‌امر، بر مبنای همان ارزش‌های دینی و بر اساس آیات قرآن کریم و روایات پیامبر و ائمه معصومین (ع)، برای ما اموری را معین کردند، و از این جهت که جامعه‌ای سالم داشته باشیم و از کید و مکر دشمنان در امان باشیم باید از رهبرمان اطاعت کنیم. بنابراین اولین آموزه بصیرت برای دانشجویی که بخواهد انقلابی باشد، این است که به این مسئله فکر کند که، من چه وظیفه ای در قبال جامعه، مردم، نسل آینده و حتی نسل خود دارم. اگر این فکر را نکند به نظر من نه تنها به آن هدف اصلی دانشجو بودن خود صورت واقعی نداده، بلکه عملا یک موجود بیچاره در این عالم است. ما باید در آن مسیری که آن دانشجویان دنبال کردند؛ چه آن سه نفر دانشجویی که در 16 آذر به شهادت رسیدند، چه دانشجویانی که در طول دوران دفاع مقدس به شهادت رسیدند، گام برداریم. این وقایع به خصوص واقعه 16 آذر، باعث شد اکنون بتوانیم زیر پرچم بصیرت و هدایت حرکت کنیم. به نظر میرسد اگر یک دانشجویی این‌گونه فکر نکرد، به تبع آن، هدف خود را گم کرده و متوجه نیست در چه موضع و جایگاهی قرار دارد.
راه های دستیابی به معنویت و اخلاق در میان دانشجویان
این استاد گروه معارف دانشگاه تهران، معنویت و اخلاق را شرط لازم برای پیشبرد اهداف علمی خواند و شرایط دستیابی به این دو را یادآور شد: اولین و اصلی‌ترین راهکار این است که دانشجویان در زمان حاضر به این مطلب فکر کنند که من به عنوان یک انسان چه وظیفه‌ای دارم؟ چرا باید خدا را عبادت و بندگی کنم؟ در روایات هم داریم، اگر انسان بخواهد در مسیر انسانیت بیفتد، اولین مرحله، «یقظ: بیداری» است، باید بیدار شود، و از غفلت بیرون بیاید.
وی ادامه داد: دومین راهکار، شرکت در اجتماعات اسلامی است. شرکت در نماز جمعه، در تحول روحی جامعه بسیار تاثیر دارد. سومین راهکار این است که افرادی که تریبون در اختیار دارند، ارتباط و مراوده دارند با دانشجویان، باید آنان را به این مسیر هدایت کنند که اگر شما لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری هم بگیری این‌ها برای تو انسانیت و شخصیت نمی‌آورد. شخصیت واقعی؛ هویت انسان است و آن به دست نمی‌آید، مگر این‌که انسان ببیند چه وظایفی در مقابل خود و انسانیت خود در این عالم دارد. در کنار این‌ها باید اشاره کنم که نماز اول وقت، انس و توجه به قرآن کریم، قطعا انسان را به مرتبه‌ای از معنویت می‌رساند. در کنار این دو، شرکت در جمع‌های مذهبی، بستر سازی موثری برای دستیابی به معنویت و اخلاق است. دانشجو وقتی در یک جمع مذهبی، حال روحی‌اش دگرگون می‌شود، از آن جمع انرژی مثبت می‌گیرد و آن جمع به دانشجو حرکت می‌دهد. این‌ها می‌تواند تاثیر داشته باشد. هم‌چنین، پایبند بودن به ارزش‌های الهی و تقوای شخصی حائز اهمیت در این امر است.
عمر انسان زود می گذرد
قهرمانی‌نژاد در پایان به زودگذر بودن عمر انسان در این دنیا اشاره کرد و گفت: این جوان دانشجو باید ببیند استادی که الان دارد به من درس می‌دهد، خود؛ دیروز یک دانشجو بود. عمر انسان زود می‌گذرد. چقدر خوب است که ما قبل از به پایان رسیدن عمرمان از فرصت‌ها خوب و درست استفاده کنیم و لازمه آن این است که ما در زمانه خود، ببینیم چه وظایفی داریم و یک مقدار تامل کنیم. من وقتی می‌بینم یک دانشجویی سیگار دستش است، افسوس می‌خورم. می‌گویم این جوان، اولین چیزهایی که باید یک انسان بداند را متوجه نیست، نمی‌داند که او به عنوان یک دانشجو باید آگاهی‌اش در چه سطحی باشد. امیدوارم مسیر دستیابی به آگاهی برای دانشجویان، قدری هموارتر شود، و لذا توصیه می‌کنم با خواندن وصیت‌نامه‌های دانشجویان، به خصوص شهدای دانشجو بیشتر به این راه‌ها پی ببریم.
مریم روزبهانی
دانشجو باید جایگاه خود را بشناسد
حجت‌الاسلام والمسلمین بهاءالدین قهرمانی‌نژاد؛ استادیار گروه تاریخ و تمدن انقلاب اسلامی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، هفت ویژگی برای دانشجوی مسلمان و متعهد ذکر کرد و گفت: دانشجوی متعهد دانشجویی است که اولا جایگاه خود را به عنوان یک دانشجو بشناسد. بداند که او بایستی در سیر مرحله کمال انسانی یک وظیفه‌ای انجام دهد. لازمه آن این است که با شناخت قابلیت‌های خود و با شناخت شرایطی که می‌تواند او را به این قابلیت‌ها برساند و فکر او را بارور کند، سعی نماید در آن مسیر قدم بردارد. بنابراین یک نفر به عنوان دانشجو و فردی متعهد باید توجه کند به این مطلبی که امیرالمومنین (ع) در حکمت 81 نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «قِیمَةُ کُلِّ امْرِئٍ مَا یُحْسِنُهُ: ارزش هر انسان به آن چیزی است که، آن را ارزشمند می‌پندارد». یعنی واقعا ارزش هر انسانی به اندازه نیکویی او و نیک بودن اوست. معنای این فراز را اگر بخواهیم در نقش یک دانشجو ببینیم، این می‌شود که با خود بگوید چه قابلیت‌هایی خداوند در من قرار داده، و چگونه می‌شود که خود را به آن‌جا برسانم که در مسیر کمال انسانی قرار گیرم؟
نظم در امور و داشتن برنامه
وی ادامه داد: دومین ویژگی برای دانشجویی که احساس تعهد می‌کند این است که خودش را در آن مسیر با برنامه جلو ببرد. امیرالمومنین (ع) در نامه ۴۷ نهج‌البلاغه به دو فرزندشان؛ امام حسن (ع) و امام حسین (ع) وصیت می‌کنند: « أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَی اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُمْ: شما و همه فرزندان و خاندانم و هر که این وصیتم به او میرسد را به تقوای الهی، و نظم در زندگی، سفارش می‌کنم». از این فراز معلوم می‌شود که ما اگر در امورمان نظم نداشته باشیم، نمی‌توانیم به آن اهدافمان دست پیدا کنیم. این را بارها به دانشجویان تاکید کرده‌ام که باید برای کارهای خود، برنامه ریزی داشته باشید. برنامه‌ریزی اگر در کار نباشد، وقتتان هدر می‌رود و اگر وقتتان هدر رفت، به فرمایش امیرالمومنین (ع): «إضاعَةَ الفُرصَةِ غُصّةٌ: از دست دادن فرصت، مايه اندوه است»، بنابراین خصیصه دوم نظم است.
کسب تجربه در محضر استاد و هم افزایی با سایر دانشجویان
این استاد دانشگاه در مودر ویژگی‌های سوم و چهارم دانشجوی متعهد، خاطرنشان کرد: دانشجو باید روز به روز بر تجارب علمی خود بیفزاید. یعنی هر روز باید سعی نماید، علاوه بر بحث‌های علمی بر تجربیات عملی‌اش هم اضافه کند و این لازمه‌اش این است که از محیط علمی و دانشگاهی، همه جانبه استفاده ببرد. خیلی از اساتید ما بودند که در حوزه این را تاکید می‌کردند، حالا آن‌جا کسب تجربه، بیشتر فراهم بود. نزد استاد بودن، خیلی تجربه‌ها به ما می‌دهد. جزوه استاد را بخوانید و سخنرانی‌اش را هم گوش کنید تا این‌که ارتباط مستقیم و رودرو با او داشته باشید، خیلی تفاوت دارد. چون لابه‌لای مباحث، نکاتی مطرح می‌شود که به دانشجو خیلی کمک می‌کند. ویژگی چهارم؛ هم‌افزایی است. یعنی دانشجوی متعهد باید نسبت به دانشجویان دیگر هم احساس تعهد داشته باشد و سعی کند در بحث‌های علمی دیگران را هم شرکت دهد، درواقع هم استفاده کند وهم اجازه استفاده به دیگران، بدهد.
تربیت روحی، قوای جسمی و تبعیت از رهبری
حجت‌الاسلام قهرمانی‌نژاد در بیان ویژگی‌های پنجم، ششم و هفتم یک دانشجوی مسلمان گفت: این دانشجو باید بتواند در کنار درس، علم و دانش‌افزایی، به بحث تربیت روحی و اخلاقی اهمیت دهد. در این‌باره سخنی از امیرالمونین (ع) است که می‌فرمایند: روح شما هم مثل بدنتان خسته می شود و بعد به تاکید دارند که بدایع حکمت، مطالب نو و تازه که مباحث عقلیه هستند، استراحت دهید. اگر بخواهیم دو ویژگی دیگر اضافه کنیم، این است که دانشجوی متعهد بایستی از لحاظ بدنی و جسمی خود را مستعد و آماده نگاه دارد، چرا که روح و عقل سالم در بدن سالم است. آخرین خصیصه نیز، همراهی با جریانات اجتماعی و تبعیت از رهبری در جریانات اجتماعی است و این یک تکلیف مهم برای هر دانشجو است. بنابراین یک دانشجو اگر بخواهد بصیرت افزایی داشته باشد، اگر بخواهد از همه جهات این موارد را مراعات کند و در خود داشته باشد، بایستی سعی کند همه این ویژگی‌ها را در خود تقویت کند.
اولین آموزه بصیرت؛ تفکر درباره وظایف خود به عنوان دانشجو
وی انقلابی بودن و اطاعت از رهبری را یکی از ویژگی‌های مهم دانشجو، برای داشتن جامعه‌ای با فکر سالم خواند و عنوان کرد: اساسا جریان انقلابی بودن در هر دانشجویی متکی و قائم به این است که یک دانشجو بداند من مسلمانم، پس دانشجویان بایستی با ارزش‌ها و تعهدات اسلامی جلو بروند. با خود بیاندیشد که ارزش‌های اسلامی اقتضا می‌کند که الان از ولی‌امرم اطاعت کنم. ولی‌امر، بر مبنای همان ارزش‌های دینی و بر اساس آیات قرآن کریم و روایات پیامبر و ائمه معصومین (ع)، برای ما اموری را معین کردند، و از این جهت که جامعه‌ای سالم داشته باشیم و از کید و مکر دشمنان در امان باشیم باید از رهبرمان اطاعت کنیم. بنابراین اولین آموزه بصیرت برای دانشجویی که بخواهد انقلابی باشد، این است که به این مسئله فکر کند که، من چه وظیفه ای در قبال جامعه، مردم، نسل آینده و حتی نسل خود دارم. اگر این فکر را نکند به نظر من نه تنها به آن هدف اصلی دانشجو بودن خود صورت واقعی نداده، بلکه عملا یک موجود بیچاره در این عالم است. ما باید در آن مسیری که آن دانشجویان دنبال کردند؛ چه آن سه نفر دانشجویی که در 16 آذر به شهادت رسیدند، چه دانشجویانی که در طول دوران دفاع مقدس به شهادت رسیدند، گام برداریم. این وقایع به خصوص واقعه 16 آذر، باعث شد اکنون بتوانیم زیر پرچم بصیرت و هدایت حرکت کنیم. به نظر میرسد اگر یک دانشجویی این‌گونه فکر نکرد، به تبع آن، هدف خود را گم کرده و متوجه نیست در چه موضع و جایگاهی قرار دارد.
راه های دستیابی به معنویت و اخلاق در میان دانشجویان
این استاد گروه معارف دانشگاه تهران، معنویت و اخلاق را شرط لازم برای پیشبرد اهداف علمی خواند و شرایط دستیابی به این دو را یادآور شد: اولین و اصلی‌ترین راهکار این است که دانشجویان در زمان حاضر به این مطلب فکر کنند که من به عنوان یک انسان چه وظیفه‌ای دارم؟ چرا باید خدا را عبادت و بندگی کنم؟ در روایات هم داریم، اگر انسان بخواهد در مسیر انسانیت بیفتد، اولین مرحله، «یقظ: بیداری» است، باید بیدار شود، و از غفلت بیرون بیاید.
وی ادامه داد: دومین راهکار، شرکت در اجتماعات اسلامی است. شرکت در نماز جمعه، در تحول روحی جامعه بسیار تاثیر دارد. سومین راهکار این است که افرادی که تریبون در اختیار دارند، ارتباط و مراوده دارند با دانشجویان، باید آنان را به این مسیر هدایت کنند که اگر شما لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری هم بگیری این‌ها برای تو انسانیت و شخصیت نمی‌آورد. شخصیت واقعی؛ هویت انسان است و آن به دست نمی‌آید، مگر این‌که انسان ببیند چه وظایفی در مقابل خود و انسانیت خود در این عالم دارد. در کنار این‌ها باید اشاره کنم که نماز اول وقت، انس و توجه به قرآن کریم، قطعا انسان را به مرتبه‌ای از معنویت می‌رساند. در کنار این دو، شرکت در جمع‌های مذهبی، بستر سازی موثری برای دستیابی به معنویت و اخلاق است. دانشجو وقتی در یک جمع مذهبی، حال روحی‌اش دگرگون می‌شود، از آن جمع انرژی مثبت می‌گیرد و آن جمع به دانشجو حرکت می‌دهد. این‌ها می‌تواند تاثیر داشته باشد. هم‌چنین، پایبند بودن به ارزش‌های الهی و تقوای شخصی حائز اهمیت در این امر است.
عمر انسان زود می گذرد
قهرمانی‌نژاد در پایان به زودگذر بودن عمر انسان در این دنیا اشاره کرد و گفت: این جوان دانشجو باید ببیند استادی که الان دارد به من درس می‌دهد، خود؛ دیروز یک دانشجو بود. عمر انسان زود می‌گذرد. چقدر خوب است که ما قبل از به پایان رسیدن عمرمان از فرصت‌ها خوب و درست استفاده کنیم و لازمه آن این است که ما در زمانه خود، ببینیم چه وظایفی داریم و یک مقدار تامل کنیم. من وقتی می‌بینم یک دانشجویی سیگار دستش است، افسوس می‌خورم. می‌گویم این جوان، اولین چیزهایی که باید یک انسان بداند را متوجه نیست، نمی‌داند که او به عنوان یک دانشجو باید آگاهی‌اش در چه سطحی باشد. امیدوارم مسیر دستیابی به آگاهی برای دانشجویان، قدری هموارتر شود، و لذا توصیه می‌کنم با خواندن وصیت‌نامه‌های دانشجویان، به خصوص شهدای دانشجو بیشتر به این راه‌ها پی ببریم.
مریم روزبهانی
