در گفت‌وگو با سینماگران تبیین شد؛
تحریم‌های حوزه هنری؛ چرایی و چگونگی
گروه هنر: حوزه هنری به عنوان سازمانی که نزدیک به 96 سالن سینما در اختیار دارد طی چند سال اخیر دست به تحریم برخی فیلمها زده است، پیرامون این اقدام نیز نظرات متفاوتی مطرح می‌شود و این گزارش به این مهم پرداخته است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، چند سالی است که حوزه هنری نسبت به برخی فیلم‌های سینمایی، عکس‌العمل منفی نشان داده و آن کار را از نمایش در سینماهای خود که اتفاقاً تعدادشان هم کم نیست، محروم می‌کند. این رفتار با دو دیدگاه موافق و مخالف همراه است که تعداد مخالفان آن، بیش از موافقان است. موافقان این رفتار معتقدند حوزه هنری با این رفتار خود به نوعی نهی از منکر می‌کند و همین مسئله شاید در دراز مدت سبب شود کمیت این دست تولیدات کاهش پیدا کند. در مقابل نیز مخالفان این روش باور دارند که برخورد حوزه هنری فراقانونی بوده و به نوعی هرج و مرج فرهنگی را در پی خواهد داشت، به نحوی که هر کس در آینده به خود اجازه می‌دهد که در این زمینه (نمایش فیلمها) ورود کند. با این مقدمه در این گزارش سعی شده با اظهار نظرهایی که آورده می‌شود درباره رفتار حوزه هنری یک ارزیابی منصفانه صورت گیرد. در ابتدای این گزارش نیز سخنان محمد حمزه‌زاده رییس سازمان سینمایی حوزه هنری را که 21 مردادماه در جمع مدیران رسانه پیرامون موضوع موردنظر بیان کرده می‌آوریم.
حمزه‌زاده با بیان اینکه حوزه هنری از تحریم برخی فیلم‌های سینمایی به دنبال ضربه‌زدن به فیلمها نیست، اظهار کرد: هدف حوزه‌هنری از عدم نمایش فیلم‌های سینمایی در سینماهای خود، ضربه زدن به فیلم‌های موردنظر نیست، والا خیلی راحت می‌توانست به کمک رسانه به سمت این خواسته برود. بدین طریق که فیلم‌های را قبل از نمایش در جمع منتقدان و رسانه به نمایش در می‌آورد تا در راستای حاشیه‌هایی که پیرامون فیلم به وجود می آورد، به نوعی اکران فیلم را با مشکل مواجه کند.
وی افزود: اینکه عدم نمایش فیلمها موجب تحریک حس کنجکاوی مخاطب و تبلیغ غیرمستقیم برای آنها و موجب افزایش فروش‌شان هم بشود، برایمان اهمیتی ندارد، بلکه آنچه که برایمان مهم است حضور خانواده در سینماهاست، زیرا معتقدم در فضای کنونی، بعضی از فیلمها سینمای کشورمان مناسب خانواده‌ها نیست، به همین دلیل ناچاریم با تحریم برخی فیلمها در سینماها، فضا را برای حضور خانواده در سینما مهیا کنیم.
حمزه‌زاده متذکر شد: البته باید تاکید کنم که ما (حوزه هنری) نیز از اشتباه مستثنی نیستیم، اما تلاش خود را کرده‌ایم که با بهره بردن از مشاوره یک گروه کارشناسی خبره در حوزه سینما درصد اشتباهاتمان را تا حد زیادی پایین آوریم. این اتفاق نیز به این صورت رخ می‌دهد که فیلم مورد نظرمان را در جمع کارشناسانمان به نمایش در آوریم و سپس درباره آن تصمیم می‌گیریم.
سخنان حمزه‌زاده به عنوان مسئول سینمایی حوزه هنری در این گزارش آورده شد، حال می‌خواهیم نظر چند نفر از فیلمسازان را در این زمینه جویا شویم. خسرو معصومی به عنوان اولین کارگردانی که نظرش در این رابطه آورده شده درباره رویکرد حوزه هنری پیرامون تحریم‌ها اظهار کرد: رفتاری که حوزه هنری پیرامون برخی فیلم‌های سینمایی انجام می‌دهد به هیچ وجه برای من قابل درک نیست، چون وقتی ما وزارت ارشاد را به عنوان متولی سینما می‌شناسیم، دیگر تصمیماتی اینچنینی چه معنای می‌دهد؟
وی تاکید کرد: من از رفتار حوزه هنری به عنوان روشی فراقانونی می‌توانم نام برم که در آن هیچ نشانه‌ای از احترام به قانون وجود ندارد، مگر می‌شود متولی سینما یک تصمیمی بگیرد، آنگاه یک مجموعه‌ای بنا به تشخیص خود جلوی نمایش فیلم را در سینمای مورد نظرش بگیرد؟ در چنین فضایی آیا می‌توان انتظار داشت که دیگر سازمان‌ها و نهادها هم دست به چنین اقدامی نزنند؟
این فیلمساز در پاسخ به این سوال که این قبیل رفتار ناشی از چیست؟ بیان کرد: اگر نظر مرا بخواهد تنها حساسیت‌های بی‌مورد را دلیل چنین اقدامی می‌دانم، چون تجربه بارها نشان داده فیلم‌های تحریمی حوزه هنری به نمایش در آمده‌اند و هیچ اتفاقی هم رخ نداده است، پس چنین برخوردهایی را چگونه می‌توان معنا کرد؟ مطلب دیگر اینکه این رفتار حوزه هنری به نوعی کمک می‌کند تا فیلم‌های تحریمی بهتر دیده شود.
وی ادامه داد: برای مطلب فوق هم فیلم «من مادر هستم» ساخته فریدون جیرانی را مثال می‌زنم که نهایتاً یک کار متوسط بود، اما با برخوردی که با فیلم از سوی حوزه هنری شد این کار به یک اثر پرفروش تبدیل شد که حتی در خارج از کشور هم تاثیر آن را شاهد بودیم. نکته دیگر اینکه این رفتار حوزه هنری به نوعی در محافل بین‌المللی تاثیرات نامطلوب فراوانی دارد، چون این تصور را به وجود می‌آورد که در کشور ما هر سازمانی که ابزار در اختیار دارد قادر است قانون را زیر پا بگذارد!
این فیلمساز در پاسخ به سوالی دیگر آیا رفتار غیرقانونی را باید با رفتاری مشابه پاسخ داد؟ گفت: به نکته خوبی اشاره کردید، چون در زمانی که دعواها میان حوزه هنری و وزارت ارشاد به اوج خود رسیده بود، عده‌ای به وزارت ارشاد پیشنهاد می‌دادند که مجوز نمایش فیلم را از سینماهای حوزه بگیرد؛ اتفاقی که با پادرمیانی اعضای خانه سینما رخ نداد، چون معتقدم اگر رفتار فرا قانونی را با کاری مشابه پاسخ دهیم، آسیبش سینما را نابود خواهد کرد.
معصومی در پایان سخنان خود تاکید کرد: بیاییم تکلیف خود را با خودمان مشخص کنیم، چون اگر باور داریم که در یک جامعه مترقی قانون مداری حرف اول را می‌زند، بیایم به سینما نیز اجازه دهیم تا مطابق قانون ارزیابی شود، البته این نکته را هم بیان کنم که در وزارت ارشاد هیئتی داریم که فیلمها را ارزیابی می‌کنند، برای همین هم بسیاری فیلمها مجوزه نمایش پیدا نمی‌کنند، اما این که جدا از این نظارت بخواهیم نظارتی سلیقه‌ای نیز داشته باشیم، رفتاری فراقانونی است.
مهرداد فرید دیگر سینماگری بود که در این گزارش از نظرش پیرامون رویکرد حوزه هنری سوال شد. وی درباره این رفتار حوزه چنین اظهار نظر کرد: من در مصاحبه تلویزیون هم گفته‌ام که این رویکرد حوزه هنری را به هیچ وجه نمی‌پسندم. مطلب دیگر اینکه سالن‌هایی که در اختیار حوزه هنری است برای شخص یا بخش خصوصی نیست که عده‌ای بنا به سلیقه‌اش بخواهند درباره آن تصمیم گیری کنند. سینماهای حوزه برای مردم است، پس چرا بخواهند مردم را از دیدن فیلمها در سینماهایی که متعلق به خودشان است، محروم کنند؟
وی در پاسخ به این سوال که بعضی از دست‌اندرکاران معتقدند تحریم فیلمها از سوی حوزه حوزه هنری نتیجه معکوس به همراه دارد و موجب پرفروش شدن آنها می‌شود، گفت: نه! این اتفاق در همه شرایط رخ نمی‌دهد، چون در شهرستان‌ها عموماً، تنها حوزه هنری سالن نمایش فیلم دارد، برای همین وقتی فیلمی با تحریم مواجه می‌شود در حقیقت فرصت دیده شدن از آن کار گرفته می‌شود، هرچند شاید در تهران شرایط درباره فیلم‌های تحریمی به نحوی دیگر باشد.
این فیلمساز ادامه داد: توصیه من به همه مدیران فرهنگی این است که اگر هنرمندان و مردم را به قانون‌مداری توصیه می‌کنند، خود نیز به توصیه‌هایی که می‌کنند، پایبند باشند. برای همین بگذاریم اگر برای فرهنگ این کشور وزارت ارشاد را مسئول شناخته‌ایم، تنها از او مسئولیت نظارتی را بخواهیم.
در بخش دیگری از این گزارش از فیلمسازی دیگر پیرامون این موضوع سوال کردیم که هم اکنون فیلمش (اکسیدان) بر پرده سینماهاست؛ فیلمی که اتفاقاً از سوی حوزه هنری تحریم شده است. حامد محمدی نام این کارگردان است که در پرونده‌اش نگارش فیلمنامه کاری چون «طلا و مس» و همینطور کارگردان فیلم «فرشته‌ها با هم می‌آیند» به چشم می‌خورد. وی درباره اقدام حوزه هنری در فیلم‌های موردنظر چنین اظهار نظر کرد: به هر حال نتيجه اين اتفاق براي سينماي ايران خوشايند نيست و قطعا نتايج منفي آن متوجه سينماي ايران خواهد شد. در ضمن برچسب‌هايي كه حوزه هنري در اين سالها به برخی فيلم‌ها مي‌زند هيچ توجيح منطقي و قابل قبولي ندارد و فقط نقطه تاريكي در كارنامه مديراني است كه از پشت يك ميز جابه‌جا مي‌شوند؛ چرا كه سينماگران و فيلمسازان در اين سالها نشان داده‌اند كه بي توجه به اين سياست‌هاي غلط، كارشان را مصمم‌تر و جدي تر ادامه مي‌دهند.
در بخش پایانی این گزارش نیز از نظارات فیلمسازی دیگر بهره برد‌ه‌ایم، فیلمسازی که شاید تفکراتش با سیاست‌های حوزه هنری نزدیک باشد. حبیب‌الله بهمنی کارگردان اظهار کرد: در هیچ جای قانون نیامده که عدم نمایش فیلم در سینماهای خاص، عملی خلاف قانون است، چون به نظرم سینمادار این حق را دارد تا فیلم‌هایی را که می‌خواهد به نمایش در آورد.
وی افزود: البته یک نکته را هم باید متذکر شوم که اگر حوزه هنری در پی رواج سینمای اخلاق‌گراست، در کنار توجه به اکران باید به ساخت نیز دقت نظر داشته باشد. منظور اینکه وقتی می‌خواهد از ساخت فیلمی خاص حمایت کند، حتماً به مفهوم مضمون کار هم توجه داشته باشد، چون در میان تولیدات حوزه هنری نیز کم نبودند فیلم‌هایی که به لحاظ مفهومی کارشان با آموزه های دینی و انقلابی مطابقت کافی را نداشته است.
در انتها باید تاکید کرد درباره این موضوع اظهار نظرهای دیگری نیز می‌توان آورد که عموماً در جهت مذمت رفتار حوزه هنری است، اما برای اینکه مصاحبه‌ها شکلی یک سویه به خود نگیرد تنها سه مورد آن را در این گزارش آوردیم، اما به هر حال امیدواریم هر اتفاقی که در سینمای روی می‌دهد در نهایت به نفع سینمای کشور تمام شود.
حمزه‌زاده با بیان اینکه حوزه هنری از تحریم برخی فیلم‌های سینمایی به دنبال ضربه‌زدن به فیلمها نیست، اظهار کرد: هدف حوزه‌هنری از عدم نمایش فیلم‌های سینمایی در سینماهای خود، ضربه زدن به فیلم‌های موردنظر نیست، والا خیلی راحت می‌توانست به کمک رسانه به سمت این خواسته برود. بدین طریق که فیلم‌های را قبل از نمایش در جمع منتقدان و رسانه به نمایش در می‌آورد تا در راستای حاشیه‌هایی که پیرامون فیلم به وجود می آورد، به نوعی اکران فیلم را با مشکل مواجه کند.
وی افزود: اینکه عدم نمایش فیلمها موجب تحریک حس کنجکاوی مخاطب و تبلیغ غیرمستقیم برای آنها و موجب افزایش فروش‌شان هم بشود، برایمان اهمیتی ندارد، بلکه آنچه که برایمان مهم است حضور خانواده در سینماهاست، زیرا معتقدم در فضای کنونی، بعضی از فیلمها سینمای کشورمان مناسب خانواده‌ها نیست، به همین دلیل ناچاریم با تحریم برخی فیلمها در سینماها، فضا را برای حضور خانواده در سینما مهیا کنیم.
حمزه‌زاده متذکر شد: البته باید تاکید کنم که ما (حوزه هنری) نیز از اشتباه مستثنی نیستیم، اما تلاش خود را کرده‌ایم که با بهره بردن از مشاوره یک گروه کارشناسی خبره در حوزه سینما درصد اشتباهاتمان را تا حد زیادی پایین آوریم. این اتفاق نیز به این صورت رخ می‌دهد که فیلم مورد نظرمان را در جمع کارشناسانمان به نمایش در آوریم و سپس درباره آن تصمیم می‌گیریم.
سخنان حمزه‌زاده به عنوان مسئول سینمایی حوزه هنری در این گزارش آورده شد، حال می‌خواهیم نظر چند نفر از فیلمسازان را در این زمینه جویا شویم. خسرو معصومی به عنوان اولین کارگردانی که نظرش در این رابطه آورده شده درباره رویکرد حوزه هنری پیرامون تحریم‌ها اظهار کرد: رفتاری که حوزه هنری پیرامون برخی فیلم‌های سینمایی انجام می‌دهد به هیچ وجه برای من قابل درک نیست، چون وقتی ما وزارت ارشاد را به عنوان متولی سینما می‌شناسیم، دیگر تصمیماتی اینچنینی چه معنای می‌دهد؟
وی تاکید کرد: من از رفتار حوزه هنری به عنوان روشی فراقانونی می‌توانم نام برم که در آن هیچ نشانه‌ای از احترام به قانون وجود ندارد، مگر می‌شود متولی سینما یک تصمیمی بگیرد، آنگاه یک مجموعه‌ای بنا به تشخیص خود جلوی نمایش فیلم را در سینمای مورد نظرش بگیرد؟ در چنین فضایی آیا می‌توان انتظار داشت که دیگر سازمان‌ها و نهادها هم دست به چنین اقدامی نزنند؟
این فیلمساز در پاسخ به این سوال که این قبیل رفتار ناشی از چیست؟ بیان کرد: اگر نظر مرا بخواهد تنها حساسیت‌های بی‌مورد را دلیل چنین اقدامی می‌دانم، چون تجربه بارها نشان داده فیلم‌های تحریمی حوزه هنری به نمایش در آمده‌اند و هیچ اتفاقی هم رخ نداده است، پس چنین برخوردهایی را چگونه می‌توان معنا کرد؟ مطلب دیگر اینکه این رفتار حوزه هنری به نوعی کمک می‌کند تا فیلم‌های تحریمی بهتر دیده شود.
وی ادامه داد: برای مطلب فوق هم فیلم «من مادر هستم» ساخته فریدون جیرانی را مثال می‌زنم که نهایتاً یک کار متوسط بود، اما با برخوردی که با فیلم از سوی حوزه هنری شد این کار به یک اثر پرفروش تبدیل شد که حتی در خارج از کشور هم تاثیر آن را شاهد بودیم. نکته دیگر اینکه این رفتار حوزه هنری به نوعی در محافل بین‌المللی تاثیرات نامطلوب فراوانی دارد، چون این تصور را به وجود می‌آورد که در کشور ما هر سازمانی که ابزار در اختیار دارد قادر است قانون را زیر پا بگذارد!
این فیلمساز در پاسخ به سوالی دیگر آیا رفتار غیرقانونی را باید با رفتاری مشابه پاسخ داد؟ گفت: به نکته خوبی اشاره کردید، چون در زمانی که دعواها میان حوزه هنری و وزارت ارشاد به اوج خود رسیده بود، عده‌ای به وزارت ارشاد پیشنهاد می‌دادند که مجوز نمایش فیلم را از سینماهای حوزه بگیرد؛ اتفاقی که با پادرمیانی اعضای خانه سینما رخ نداد، چون معتقدم اگر رفتار فرا قانونی را با کاری مشابه پاسخ دهیم، آسیبش سینما را نابود خواهد کرد.
معصومی در پایان سخنان خود تاکید کرد: بیاییم تکلیف خود را با خودمان مشخص کنیم، چون اگر باور داریم که در یک جامعه مترقی قانون مداری حرف اول را می‌زند، بیایم به سینما نیز اجازه دهیم تا مطابق قانون ارزیابی شود، البته این نکته را هم بیان کنم که در وزارت ارشاد هیئتی داریم که فیلمها را ارزیابی می‌کنند، برای همین هم بسیاری فیلمها مجوزه نمایش پیدا نمی‌کنند، اما این که جدا از این نظارت بخواهیم نظارتی سلیقه‌ای نیز داشته باشیم، رفتاری فراقانونی است.
مهرداد فرید دیگر سینماگری بود که در این گزارش از نظرش پیرامون رویکرد حوزه هنری سوال شد. وی درباره این رفتار حوزه چنین اظهار نظر کرد: من در مصاحبه تلویزیون هم گفته‌ام که این رویکرد حوزه هنری را به هیچ وجه نمی‌پسندم. مطلب دیگر اینکه سالن‌هایی که در اختیار حوزه هنری است برای شخص یا بخش خصوصی نیست که عده‌ای بنا به سلیقه‌اش بخواهند درباره آن تصمیم گیری کنند. سینماهای حوزه برای مردم است، پس چرا بخواهند مردم را از دیدن فیلمها در سینماهایی که متعلق به خودشان است، محروم کنند؟
وی در پاسخ به این سوال که بعضی از دست‌اندرکاران معتقدند تحریم فیلمها از سوی حوزه حوزه هنری نتیجه معکوس به همراه دارد و موجب پرفروش شدن آنها می‌شود، گفت: نه! این اتفاق در همه شرایط رخ نمی‌دهد، چون در شهرستان‌ها عموماً، تنها حوزه هنری سالن نمایش فیلم دارد، برای همین وقتی فیلمی با تحریم مواجه می‌شود در حقیقت فرصت دیده شدن از آن کار گرفته می‌شود، هرچند شاید در تهران شرایط درباره فیلم‌های تحریمی به نحوی دیگر باشد.
این فیلمساز ادامه داد: توصیه من به همه مدیران فرهنگی این است که اگر هنرمندان و مردم را به قانون‌مداری توصیه می‌کنند، خود نیز به توصیه‌هایی که می‌کنند، پایبند باشند. برای همین بگذاریم اگر برای فرهنگ این کشور وزارت ارشاد را مسئول شناخته‌ایم، تنها از او مسئولیت نظارتی را بخواهیم.
در بخش دیگری از این گزارش از فیلمسازی دیگر پیرامون این موضوع سوال کردیم که هم اکنون فیلمش (اکسیدان) بر پرده سینماهاست؛ فیلمی که اتفاقاً از سوی حوزه هنری تحریم شده است. حامد محمدی نام این کارگردان است که در پرونده‌اش نگارش فیلمنامه کاری چون «طلا و مس» و همینطور کارگردان فیلم «فرشته‌ها با هم می‌آیند» به چشم می‌خورد. وی درباره اقدام حوزه هنری در فیلم‌های موردنظر چنین اظهار نظر کرد: به هر حال نتيجه اين اتفاق براي سينماي ايران خوشايند نيست و قطعا نتايج منفي آن متوجه سينماي ايران خواهد شد. در ضمن برچسب‌هايي كه حوزه هنري در اين سالها به برخی فيلم‌ها مي‌زند هيچ توجيح منطقي و قابل قبولي ندارد و فقط نقطه تاريكي در كارنامه مديراني است كه از پشت يك ميز جابه‌جا مي‌شوند؛ چرا كه سينماگران و فيلمسازان در اين سالها نشان داده‌اند كه بي توجه به اين سياست‌هاي غلط، كارشان را مصمم‌تر و جدي تر ادامه مي‌دهند.
در بخش پایانی این گزارش نیز از نظارات فیلمسازی دیگر بهره برد‌ه‌ایم، فیلمسازی که شاید تفکراتش با سیاست‌های حوزه هنری نزدیک باشد. حبیب‌الله بهمنی کارگردان اظهار کرد: در هیچ جای قانون نیامده که عدم نمایش فیلم در سینماهای خاص، عملی خلاف قانون است، چون به نظرم سینمادار این حق را دارد تا فیلم‌هایی را که می‌خواهد به نمایش در آورد.
وی افزود: البته یک نکته را هم باید متذکر شوم که اگر حوزه هنری در پی رواج سینمای اخلاق‌گراست، در کنار توجه به اکران باید به ساخت نیز دقت نظر داشته باشد. منظور اینکه وقتی می‌خواهد از ساخت فیلمی خاص حمایت کند، حتماً به مفهوم مضمون کار هم توجه داشته باشد، چون در میان تولیدات حوزه هنری نیز کم نبودند فیلم‌هایی که به لحاظ مفهومی کارشان با آموزه های دینی و انقلابی مطابقت کافی را نداشته است.
در انتها باید تاکید کرد درباره این موضوع اظهار نظرهای دیگری نیز می‌توان آورد که عموماً در جهت مذمت رفتار حوزه هنری است، اما برای اینکه مصاحبه‌ها شکلی یک سویه به خود نگیرد تنها سه مورد آن را در این گزارش آوردیم، اما به هر حال امیدواریم هر اتفاقی که در سینمای روی می‌دهد در نهایت به نفع سینمای کشور تمام شود.
