علامه طباطبایی در تفسیر قرآن بین علمای شیعه، تحول ایجاد کرد

حجت‌الاسلام علی اصغر ناصحیان در گفت وگو با ایکنا از خراسان رضوی اظهار کرد: علامه طباطبایی در پژوهش و کار علمی شخصیت‌زده نبود؛ آنچه برای ایشان معیار قرار می‌گرفت دلیل و برهان بود. حوزویان شعار جالبی دارند که می گویند «نحن ابناء الدلیل؛ نمیل حیث یمیل»؛ یعنی ما پیرو دلیل هستیم و فقط چیزی را می پذیریم که دلیل تأیید کند و ادعای بدون دلیل را نمی پذیریم،  حتی اگر گوینده آن  شخصیت بزرگی باشد.

شخصیت زدگی برخی پژوهشگران نسبت به شخص علامه طباطبایی
وی گفت: بعضی از پژوهشگران و اهل علم نسبت به خود علامه شخصیت زده‌ شدند. درست است که مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر شخصیت بزرگی هستند اما این دلیل نمی‌شود که ایشان در تفسیر دچار اشتباه نشده باشد. نقدهای قوی، هرچند اندک بر برخی از آرای تفسیری ایشان نوشته شده است که باید در نظر داشته باشیم که هر شخصیت غیرمعصومی قابل نقد است اما آسیبی که در حال حاضر شاهد آن هستیم، شخصیت‌زدگی برخی پژوهشگران است.

حجت‌الاسلام ناصحیان ادامه داد: یکی از آفات پژوهش این است که شخص پژوهشگر مرعوب جو علمی و نظرات مشهور قرار گیرد. نکته آموزنده و تأثیرگذار تفسیر علامه طباطبایی این است که ما همیشه به اصل متن قرآن توجه داشته باشیم و پیام آیات را به صورت موضوعی و ترتیبی در قرآن بجوییم و سپس روایاتی را که در ذیل آیات نقل شده، در پرتو خود آیات بررسی کنیم.

وی افزود: صرف اینکه ما بخواهیم با نگاه وثاقت سندی به روایات توجه کنیم، شیوه نادرستی است؛ علامه طباطبایی در تفسیر، روایات را به صورت محتوایی ارزیابی می‌کند و فقط روایات هماهنگ با عقل و ظاهر آیات را می پذیرد.

عضو هیات علمی جامعه المصطفی مشهد ادامه داد: سند محوری و بی توجهی به محتوا در روایات تفسیری، سبب کنار گذاردن بسیاری از احادیث دارای محتوای درست و ارزشمند می‌شود زیرا ما احادیث فراوانی داریم با محتوای عالی که در تفسیر بسیار راهگشا و روشنگر است ولی دارای اشکال سندی است و در شیوه سند محوری صرف، این روایات بسیار ارزشمند را از دست می‌دهیم.

حجت‌الاسلام ناصحیان اضافه کرد: مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر بین علمای شیعه تحول ایجاد کرد. ایشان اولین شخصیت تأثیرگذار بعد از شیخ طوسی صاحب تفسیر تبیان و مرحوم طبرسی هستند؛ مرحوم طبرسی با نظام‌مند کردن تفسیر شیخ طوسی و اضافات اندک به تفسیر جدید رسید اما علامه طباطبایی در تفسیر خود از روش قرآن به قرآن به صورت گسترده بهره گرفت و در بهره گیری از روایات به شیوه نظام‎مند، روایات را در جایگاه درست خود به کار برد؛ یعنی احادیث مربوط به بطن آیات را با احادیث ناظر به ظاهر خلط نکردند و دسته بندی صحیح از هر کدام در جای مناسب آن بهره گرفتند.

وی گفت: شیوه علامه در تفسیر، قرآن به قرآن و بهره گیری درست از احادیث، تأثیر زیادی در تفسیر معاصر داشته و این تأثیر را می‌شود در شاگردان ایشان که وارد عرصه تفسیر شدند، مثل شهید مطهری و آیت‌الله جوادی آملی به خوبی مشاهده کرد. اثر تفسیر شاگردان علامه در زمان معاصر به خوبی حس می‌شود و این نتیجه تأثیر پذیرفتن شاگردان از شخصیت علامه طباطبایی است.

تیزبینی تفسیری علامه در توجه به آیات در پرتو آیات
مدیرگروه قرآن و حدیث جامعه المصطفی مشهد ادامه داد: در تفسیرهای گذشته شیعه، مفسران تا حد زیادی تحت تأثیر روایات و احادیث بودند و این عملکرد باعث شده تا احادیث جعلی در مسیر تفسیر انحراف ایجاد کند اما امتیاز برجسته مرحوم علامه بر سایر مفسران این است که با تیزبینی مفاد آیات را در پرتو خود آیات قرآن تبیین کردند و در جایی که احادیث با ظواهر آیات قرآن ناسازگار است، احادیث را کنار گذاشتند و در این امر موفق بودند.

حجت‌الاسلام ناصحیان اظهار کرد: برای مثال در سوره یوسف برای تفسیر آیات مربوط به خواب همراهان زندانی حضرت یوسف(ع)، بیشتر مفسران قدیم معتقد بودند یا حداقل احتمال می دادند که شیطان بر حضرت یوسف(ع) سلطه یافته و او را از یاد خدا غافل کرده است در حالی که علامه طباطبایی با روش تفسیر قرآن به قرآن اثبات می‌کند که یوسف(ع) از مخلصین است و شیطان سلطه بر مخلصین ندارد و این سلطه در واقع سلطه شیطان به همراه زندانی حضرت یوسف(ع) بوده است.

آزاداندیشی و عدم تعصب دلیل احترام اکثریت به صاحب المیزان
وی با بیان اینکه بسیاری از تفاسیر معاصر از تفسیر المیزان تأثیر پذیرفته اند، افزود: احترام ویژه اهل علم برای علامه طباطبایی به جهت آزاداندیشی و عدم تعصب مذهبی ایشان و نیز شیوه صحیح تفسیری  وی در بهره گیری از قرآن و روایات است. علامه وقتی قرآن را تفسیر می‌کند، آراء خود را بر اساس دلالت ظاهر آیات بیان می‌کند و آرای شخصی خود را در تفسیر دخالت نمی دهد.

وی با اشاره به اینکه روش علمی درست المیزان باعث توجه سایر مذاهب و جوامع اسلامی به این اثر تفسیری شده است، گفت: عالمی از اهالی مالزی یک دوره تفسیر المیزان تهیه کرده بود و با اشتیاق مشغول مطالعه آن بود؛ در سفری که به لبنان داشتم، با عالمی مواجه شدم که برای تفسیر المیزان احترام زیادی قائل بود. همچنین شنیده ام برخی از عالمان اهل سنت در مصر و سایر بلاد اسلامی نیز به این تفسیر اهمیت می دهند.

انتهای پیام