سیدعباس صالحی:
حکمت متعالیه بن‌مایه اصلی شرح آیت‌الله جوادی‌آملی بر نهج‌البلاغه است
گروه اندیشه ــ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم رونمایی از «سلونی قبل ان تفقدونی» اظهار کرد: یافتن کلید هستی‌شناسی دشوار است و با توجه به اینکه نهج‌البلاغه کتاب هستی‌شناسی است، این موجب دشواری در ورود به میدان قرآن و نهج‌البلاغه است. آیت‌الله جوادی آملی در شرحی که بر نهج‌البلاغه نوشته، از منظر حکمت متعالیه به این مسیر نزدیک شده است.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مراسم رونمایی از کتاب «سلونی قبل ان تفقدونی، تحریر نهج‌البلاغه»، تألیف آیت‌الله جوادی‌آملی، امروز، 24 آذرماه با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان در سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد.
سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم بیان کرد: نهج‌البلاغه منشوری ماندگار نه فقط برای شیعیان و مسلمانان، بلکه برای بشریت است. نهج‌البلاغه تجلی یک جان بزرگ، یک انسان کامل و یک روح متعالی است. بزرگ‌مردی که قرآن ناطق و همدم و هم‌نفس پیامبر(ص) بوده و در توحید مستغرق است، سیاست‌مداری بزرگ، فرمانده‌ای بزرگ و ادیب و سخنوری بی‌مانند است که دارای بالاترین روح لطیف انسانی است و وقتی می‌شنود خلخالی از پای زن یهودی باز شده است، آن تعبیر بلند را مطرح می‌کند.
وی تصریح کرد: چنین روحی، در مفاهیم و معانی نهج‌البلاغه تجلی یافته است. مفاهیم و معانی آن ژرف است و گستردگی و تنوع موضوعات، فرازمانی، فرامکانی بودن و ویژگی‌هایی از این دست در نهج‌البلاغه وجود دارد. آن روح بلند با این معانی ژرف و گسترده، در کالبد الفاظی آمده است که سیدرضی آن را گرد آورد. نهج‌البلاغه دارای بیان لطیف و کلماتی سحرآمیزی است که بتوانند در اعماق جان نفوذ کنند و جان را بالا ببرند. همه اینها موجب شد که نهج‌البلاغه در تاریخ کتب انسانی، کتابی متمایز و ممتاز باشد و بعد از قرآن، کمتر کتابی مانند نهج‌البلاغه وجود دارد که در جهان اسلام، توجه دیگران را به خود جلب کرده باشد.
صالحی در ادامه افزود: امروز شاهد اتفاق خوبی هستیم که در ادامه این توجه به مفاهیم مندرج در نهج‌البلاغه، شرح جدیدی رونمایی می‌شود. نهج‌البلاغه شروح فراوانی داشته است، اما به نظر می‌رسد که شرح آیت‌الله جوادی، طعم دیگری دارد. البته هرکس به مائده نهج‌البلاغه آمده، طعمی را برگرفته و نمایه‌ای را به یادگار گذاشته است، اما شرح نهج‌البلاغه آیت‌الله جوادی، طعم خاصی دارد. شارحان نهج‌البلاغه برخی ادیب بودند و از منظر ادبیات ورود کرده‌اند یا وجه ممتازشان ادبیات بوده است. برخی فقیه بودند و برخی نیز از منظر اجتماعی و سیاسی به نهج‌البلاغه ورود کردند.
وی تصریح کرد: آیت‌الله جوادی، ویژگی‌های متعددی را دارند و ویژگی خاص مرتبط به این بحث، این است که ایشان در حوزه دانش‌های مرتبط با نهج‌البلاغه، یک متخصص جامع است. دانشمندان متخصص بسیارند، اما دانشمندان جامع متخصص که در هر رشته به قله‌ای رسیده باشند، اندک داریم. ایشان فقیه، فیلسوف، عارف، مفسر و جامع این تخصص‌ها هستند و همین مسئله موجب شده، توان مضاعفی در نزدیک شدن به نهج‌البلاغه بیابد و از آن استفاده کند.
صالحی در ادامه بیان کرد: همچنین در میان شارحان نهج‌البلاغه، کسانی هستند که در حوزه حکمت نظری ورود دارند و به حوزه حکمت عملی ورودی نداشته‌اند. اما آیت‌الله جوادی هم در حوزه حکمت نظری و هم در حوزه حکمت عملی، جایگاه خاصی دارند و نهج‌البلاغه کتابی سرشار از هر دو رویکرد است. از یک سو کتاب توحید است و از سوی دیگر کتاب سیاست و کسی که می‌خواهد به شرح نهج‌البلاغه بپردازد، توانمندی‌اش در این دو میدان طبعاً مهم است.
وی با اشاره به ویژگی‌های این اثر تصریح کرد: در روش‌شناسی که آیت‌الله جوادی در این شرح داشته‌اند، چند نکته وجود دارد؛ اول اینکه ایشان جای جای این دو جلد، به این نکته اشاره دارند که چون نهج‌البلاغه برگزیده است، کار شارح را سخت می‌کند، چون امکان استفاده از سیاق و سواق، از شارح گرفته می‌شود. ایشان اشاره می‌کند که این نقیصه هم بر فضای موجود متن و هم بر شروح قبل، وجود دارد. ایشان ذیل خطبه 19 می‌گوید که این خطبه قبل از شهادت امام ایراد شد و مقداری از آن نیز در خطبه 216 و مقداری در بخش‌های دیگر آمده و به همین دلیل، جمع‌بندی نهایی آنها آسان نیست.
صالحی بیان کرد: نکته دیگر اینکه، مناسبات قرآن کریم و نهج‌البلاغه به طور خیلی عمیق در این شرح نمایان شده است. رفت و برگشت این دو کتاب که یکی ثقل اکبر و دیگری ثقل اصغر است، در تار و پود این شرح نمایان است و با تسلطی که آیت‌الله جوادی بر تفسیر دارند، رفت و برگشت قابل توجهی بین حوزه تفسیر و شرح نهج‌البلاغه با قرآن پدید می‌آید و با دیدن اثر جدید ایشان، حس می‌کنیم که همزمان هم تفسیر قرآن را می‌بینیم و هم شرح نهج‌البلاغه را. همچنین در روش‌شناسی، ایشان تأکید می‌کند که نهج‌البلاغه خودش مفسر نهج‌البلاغه است. اگر کسی می‌خواهد نهج‌البلاغه را بفهمد، باید آن را در یک مجموعه شبکه‌ای مترابط ببیند. استفاده‌های متعددی را از این منظر می‌کنند که چطور بخش‌ها و فرازهای نهج‌البلاغه به کمک هم می‌آیند.
وزیر ارشاد در ادامه افزود: نکته دیگر در روش‌شناسی اینکه زمانی نهج‌البلاغه را می‌شود شناخت که تا حدودی به افق جان علی(ع) نزدیک شویم. بین کلام و متکلم سنخیت است. بر همین اساس، نمی‌توانیم به کلام نزدیک شویم، بدون اینکه به متکلم نزدیک شویم. لذا شروع این شرح، بخشی با نام «چهل نم از یم» است که مؤلف تصویری از علی(ع) ارائه می‌کند و در فضای این دو جلد، تصویری از امام وجود دارد که بسیار مهم است. اینکه امام علی(ع) را در این افق بشناسیم که مثلاً ایشان بدترین دشمن خود را بی‌آبرو نمی‌کرد، یک نوع شخصیت‌شناسی از امام به ما می‌دهد که ممکن است تفسیر ما از نهج‌البلاغه را نیز دستخوش تغییر کند.
وی بیان کرد: همچنین نهج‌البلاغه یک کتاب هستی‌شناسی است و طبیعتاً کلید هستی‌شناسی سخت است و گاهی انسان با یک عالِم که مباحثه می‌کند، سعی می‌کند بفهمد و گاهی می‌خواهد تفهم کند و بر آن مائده بنشیند و بفهمد. این سختی ورود در میدان قرآن و نهج‌البلاغه است. با این نگاه در هستی‌شناسی و خداشناسی، منظر ایشان منظر حکیمی است که از منظر حکمت متعالیه به این مسیر نزدیک شده است. اولین خطبه نهج‌البلاغه از خطبه‌های دشوار آن است و شارحان در آن گرفتار هستند. اما آیت‌الله جوادی به خوبی توانسته نکات مهمی را در این زمینه ارائه کند که البته بن‌مایه آن برگرفته از حکمت متعالیه است.
صالحی تصریح کرد: آخرین نکته در این بخش اینکه ایشان یک متکلم و ادامه‌دهنده راه شهید مطهری است، لذا باید با سوالات جدید نیز خود را درگیر کند و ویژگی جریان حکمت نوصدرایی این است که باید بتواند با مسئله‌های نو مواجه شود. علامه نیز در این شرح نهج‌البلاغه در موارد فراوانی به پاسخ شبهات پرداخته است.
انتهای پیام مطالب مرتبط
