نقل سیره بدون بازطراحی با شرایط جدید الگوساز نیست

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، مدیر حوزه علمیه خواهران، امروز، 26 بهمن‌ماه، در نشست علمی «معاصرسازی سیره فاطمی(س)» در ذیل مراسم بزرگداشت حضرت زهرا(س) در حوزه علمیه خواهران با اشاره به تألیف دانشنامه فرهنگ فاطمی که حاوی 117 مقاله علمی است، گفت: این دانشنامه با حضور صاحبنظران آقا و خانم در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شد که مرزهای جدید دانش در عرصه فرهنگ فاطمی را نمایان می‌کند.

وی با طرح این مسئله که آقا و خانمی در قرون‌های گذشته فعالیت‌هایی داشته و تبدیل به اسوه و الگو شده‌اند و الان قرار است از این شخصیت که در گذشته زندگی کرده الگو بگیریم، در حالی که تفاوت‌های زیادی میان آن دوره و امروز وجود دارد، افزود: در سوره حمد پیام دقیقی در رابطه میان انسان و خدا در 4 بخش تنظیم شده است؛ در این آیات صرفاً موضوعات انتزاعی مطرح نیست، بلکه وقتی سخن از صراط است، صراط مستقیم یعنی صراط پیامبر و اهل بیت(ع) هم تعیین می‌شود.

قرآن جنبه‌های قدسی و دست‌نایافتنی را الگو قرار نداده است

بهجت‌پور با بیان اینکه استفاده از الگو و گروه‌های مرجع یکی از راه‌هایی است که قرآن از آن بهره تربیتی زیادی برده است، تصریح کرد: قرآن هیچ‌گاه شخصیت قدسی و دست نایافتنی را به عنوان اسوه مطرح نمی‌کند، بلکه جنبه‌های قابل عمل، قابل تکرار و پیروی را الگو قرار داده است؛ در مسئله اسوه قرآن بر روی اشخاص نامدار تأکید نمی‌کند، بلکه به فعل افراد توجه دارد. مثلاً قرآن مادر حضرت موسی را مطرح کرده، ولی اسم او را نیاورده یا از مادر مریم نام می‌برد و نام او را نمی‌آورد یا سخن از «وَجَاءَ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ» و مؤمن آل فرعون است بدون اینکه نام آن‌ها را بفرماید، زیرا قرآن اصراری ندارد که الگو باید شناخته شده باشد.

مدیر حوزه علمیه خواهران با ذکر اینکه کتبی در مورد حضرت زهرا به نام اسوه مطرح و نوشته شده که فقط سیره آن حضرت را بیان کرده است، اظهار کرد: در حالی که سیره‌ای که با شرایط نو بازطراحی نشود، نمی‌تواند نقش الگویی خود را نشان دهد؛ بنابراین محققان باید در هنگام طراحی این مباحث دقت لازم را به خرج بدهند.

وی افزود: در قرآن مشاهده می‌کنیم که مسائل از حادثه عصری آغاز شده و به برش‌های مرتبط با آن حادثه در گذشته نقبی زده می‌شود؛ یعنی از پدیده‌های عصری به سمت گذشته برویم؛ مثلاً در سوره قلم به عنوان دومین سوره نازله فرموده است: «فاصبر...»؛ یعنی ابتدا پیامبر(ص) را به صبر دعوت کرده و بعد یونس را مثال می‌زند و می‌فرماید که مانند او کم‌صبری نکن؛ یا در سوره مزمل اشاره فرموده که صاحبان قدرت تصور می‌کنند که می‌توانند پیامبر(ص) را نابود کنند، ولی در نهایت به مخالفان پیامبر هشدار می‌دهد که هر قدر قوی باشید از فرعون که قوی‌تر نیستید؛ او سرکشی کرد و ما او را محکم گرفتیم و هر فرد دیگری هم سرکشی کند به سرنوشت او دچار خواهد شد.

بهجت‌پور با بیان نمونه دیگری در سوره «صاد» اظهار کرد: در جریان احزاب، همگی جمع شدند و علیه پیامبر(ص) تصمیماتی گرفتند؛ قرآن به اتحاد دشمنان علیه انبیا گذشته اشاره فرموده تا دلداری و توصیه به صبر برای پیامبر باشد؛ لذا نام چند تن از انبیا را آورده و آنان را «اوّاب» معرفی فرموده است، در حالی که شرایط زندگی انبیا گذشته کاملاً متفاوت از پیامبر اسلام(ص) بوده است، ولی قرآن آن را قابل الگو می‌داند.

نسخه قرآن برای مواجهه با مشکلات

نویسنده تفسیر همگام با وحی با بیان اینکه انبیا وقتی به مشکلاتی برخورد می‌کردند بیش از قبل اهل «اوب» و گریه در محضر خدا می‌شدند، تصریح کرد: امروز می‌بینیم که برخی در برابر فشار از خدا و انقلاب و رهبری می‌برند، در حالی که قرآن فرموده در برابر فشار باید اواب باشید.

وی با بیان اینکه قرآن یک جریان پیوسته و منضبط است و باید غرض سوره را بفهمیم، اظهار کرد: «وَ اذْكُرْ»های متعدد در قرآن برای این است که خدا پیامبر(ص) را به مواردی در گذشته ارجاع می‌دهد که باید از آنان درس گرفت؛ مثلاً یعنی اگر قرار است رحمت پروردگار را به دست آورید، راه همان است که انبیا در طول تاریخ رفتند.

نویسنده تفسیر همگام با وحی با اشاره به اینکه ممکن است مثلاً شرایط ازدواج برای فردی فراهم نشود، ولی مدل اسلامی منطبق بر سیره برخی الگوهای قرآنی می‌تواند برای ما راهکار بدهد، افزود: همچنین مسئله اشتغال براساس زندگانی آن حضرت چیست؟ موضوع قابل بررسی است، زیرا ایشان فدک را مدیریت کرده و در عین حال آسیب ارتباط با نامحرم رخ نداده است.

وی افزود: می‌توان خیلی درس‌ها را از برای زندگی‌های مجردانه، عفیفانه و ... از زندگی حضرت بگیریم، بدون اینکه دقیقاً داستان امروز ما همان داستان حضرت باشد؛ زیرا برخی اجتماعی می‌شوند، ولی ارتباط مناسبت با همسرشان به هم نمی‌خورد و دچار نقص در تربیت فرزند می‌شوند. باید از سیره‌نویسی بسیط که مسئله‌ای را حل نمی‌کند تا جای ممکن اجتناب کنیم.