ارتقای احساسات مثبت با تکیه بر تکالیف معنوی
در پژوهش‌هایی که به بررسی رابطه دین و سلامت روحی و روانی پرداخته‌اند به تأثیر مثبت ارزش‌های دینی به‌ویژه دعا و نماز بر بهداشت روانی تأکید دارند. نویسندگان این پژوهش‌ها بر این باورند که تکالیف معنوی موجب ارتقای احساسات مثبت نسبت به خود می‌شود.
در شرایط بحرانی این روزها با شیوع بیماری کرونا این سؤال مطرح است که آیا آموزه‌های دینی ما می‌تواند جامعه مذهبی را در این اوضاع بحرانی توصیه و تشویق به آرامش کند که در پاسخ باید گفت از آنجا كه خداجویی و دین‌خواهی جزو لاینفک فطرت بشری است و آموزه‌های ادیان آسمانی متناسب با فطرت انسان‌ها هستند، بنابراین حتماً آموزه‌های دینی در این باره وجود دارد.
در پژوهش‌هایی که به بررسی رابطه دین و سلامت روحی و روانی پرداخته‌اند وقتی نگاه می‌کنیم، می‌بینیم بیشتر این پژوهش‌ها به تأثیر مثبت ارزش‌های دینی به‌ویژه دعا و نماز بر بهداشت روانی تأکید دارند. نویسندگان این پژوهش‌ها بر این باورند که تکالیف معنوی موجب ارتقای احساسات مثبت نسبت به خود می‌شود.
نخستین آموزه اسلام در شرایط استرس و نگرانی، توكل به خداوند است. در آیات مختلف «توکلت علی الله» به‌عنوان یک اصل در برخورد با مشکلات و مصائب توصیه شده است. در راهبردهای اسلامی به روشنی راه‌حلی برای مواجهه با استرس‌های انسان نهاده شده، همان توکل و توجه به خداوند است. «الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیهِ رَاجِعُونَ؛ همان كسانى كه چون مصیبتى به آنان برسد مىگویند ما از آن خدا هستیم و به سوى او باز مى‌گردیم.» (آیه ۱۵۶/ سوره بقره)
دومین آموزه و راهكار، صبر است. خداوند متعال برای مواجهه با استرس توصیه به صبر می‌کند. «... وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ؛... به شكیبایى توصیه كردهاند.» (آیه ۳/ سوره عصر)
سومین راهكار نماز و دعاست. حمایت‌گری و طلب حمایت یکی از شیوه‌های مقابله با استرس است. انسان به‌طور فطری خداجو است و در لحظات تنهایی و وحشت همواره به‌طور فطری به خدا پناه می‌برد. پژوهش‌ها نشان داده افرادی که به ادعیه و نماز مقید بوده‌اند در برخورد با استرس روش‌های مناسب را در پیش گرفته‌اند.
خداوند متعال می‌فرماید: «... أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛... آگاه باش كه با یاد خدا دل‌ها آرامش مىیابد» (آیه ۲۸/ سوره رعد). آرامش روح و قلب همان هدفی است که در راهبردهای مقابله با استرس به‌دنبال آن هستیم. تلاوت قرآن در آرام‌بخشی بسیار مؤثر است.
امام علی(ع) برای کاهش استرس چند نكته را توصیه می‌كنند از جمله: اصلاح و تکامل نگرش‌ها و باورها در مورد خویشتن، هستی، خدا و زندگی، تقویت اعتماد، پرورش روحیه توکل، تغییر در شرایط زندگی اندوه‌بار با فراهم کردن سرور و شادمانی، افزایش توان مقاومت و اعتماد به نفس، تقویت حسن ظن به دیگران و عملکردهای آنان، دعا و راز و نیاز با خداوند متعال، اعتماد به قَدر الهی، زنده کردن امید نسبت به آینده، پرهیز از سخن نسنجیده، حسادت و افراط و تفریط در امور.
به قلم حجت‌الاسلام سیدمجتبی حسینی‌نژاد، پژوهشگر و محقق علوم دینی و قرآنی
