قواعد تجارت از منظر قرآن کریم
در قرآن کریم تأکید شده که قبل از ورود به عرصه تجارت به فراگیری احکام شرعی آن نیز اقدام کنید که مبادا دچار ربا در معامله شوید. از سوی دیگر بر ممنوعیت معامله کالاهای حرام، رعایت قاعده لاضرر، منع غرر و اسراف و تبذیر و مواردی همانند ممنوعیت اکل مال به باطل تأکید شده است.
به گزارش ایکنا، در آیات متعدد قرآن کریم به مسائل سیاسی و اقتصادی پرداخته شده است؛ مواردی نظیر اقتصاد و معیشت مردم و آثار اجتماعی و سیاسی توجه یا بی‌توجهی به آن از سوی حکومت‌ها، سبک زندگی اقتصادی مسئولان، رعایت نکات شرعی در معاملات، کمک به فقرا، اهمیت عدالت و شیوه مناسب حکومتداری.
همچنین اشاره به موضوعاتی همانند خمس، قرض‌الحسنه، زکات، ربا، رزق حلال، اهمیت کار و تلاش و تولید و سایر موضوعات نشان‌دهنده اهمیت این مقولات نزد خداوند متعال است. در این راستا بنا داریم در ایام ماه مبارک رمضان به بررسی آیات سیاسی و اقتصادی قرآن کریم و تفاسیر مربوط به آنها بپردازیم.
مقوله تجارت به شکل صحیح و شرعی آن در دین مبین اسلام و در آیات و روایات مورد تأکید فراوانی قرار گرفته است چراکه میتواند به توزیع عادلانه ثروت در جامعه و از سوی دیگر افزایش زکات و درآمدهای مالیاتی دولت اسلامی منجر شود و دولت هم میتواند آن را در راه توسعه اقتصادی و بهبود زندگی نیازمندان صرف کند.
بیشتر بخوانید:
لزوم رعایت قواعد شرعی تجارت
همچنین در دین مبین اسلام تأکید شده که قبل از ورود به عرصه تجارت به فراگیری احکام شرعی آن نیز اقدام کنید که مبادا دچار ربا در معامله شوید. از سوی دیگر بر ممنوعیت معامله کالاهای حرام، رعایت قاعده لاضرر، منع غرر و اسراف و تبذیر و مواردی همانند ممنوعیت اکل مال به باطل تأکید شده است.
یکی از آیات مرتبط با تجارت در قرآن کریم، آیه 29 سوره مبارکه «النساء» است که خداوند در این آیه فرموده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْكُمْ وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد اموال همديگر را به ناروا مخوريد مگر آنكه داد و ستدى با تراضى يكديگر از شما انجام گرفته باشد و خودتان را مكشيد زيرا خدا همواره با شما مهربان است».
این آیه و مسائل اقتصادی و شرعی مرتبط با آن در تفاسیر مختلفی مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. یکی از نکات مهم و مشترک در این تفاسیر رعایت نکات شرعی در معامله و عدم اکل مال به باطل و آسیب رساندن به دیگران در تجارت است.
تبعات ضرر رساندن به دیگران در تجارت
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان ذیل این آیه آورده است: منظور از «اکل» در اینجا یعنی تصرف توأم با تسلط که سلطه دیگران را از آن مال قطع سازد و آن مال را تملک نماید و «بینکم» دلالت می‌کند بر تجمع مال در بین مردم و متداول بودن آن در بین آنها و «باطل» عملی است که غرض صحیح و عقلایی در آن نباشد و شامل تمام معاملات فاسده، مثل ربا خواری و قمار و معاملات فریبی که طرف نمی‌داند چه می‌دهد و چه میستاند، می‌شود، و اینها موجب انهدام و هلاکت ارکان جامعه است و «تجارت» به معنای تصرف در سرمایه به منظور تحصیل سود میباشد و این قسم معامله که با طیب نفس از جانب فروشنده و خریدار انجام می‌شود مبادله‌ای است که فطرت با آن موافقت دارد و به آن آرام می گیرد.
«ولاتقتلوا انفسکم ان الله کان بکم رحیما» یعنی با خوردن مال به باطل، باعث کشته شدن خودتان نشوید و مؤمنان در حکم یک فرد واحد فرض شده‌اند که آسیب رسیدن به یک جزء از آنها مانند آن است که همه مسلمانان ضرر ببینند و همچنین شامل نهی از قتل نفس (انتحار) و قتل غیر نیز می‌گردد و چون خدا نسبت به شما مهربان است، لذا آنچه را که شما را از آن نهی می‌کند به جهت رحمت اوست و اینکه شما را از خودکشی و دیگرکشی نهی می‌نماید، به جهت آنست که شما در مهلکه قرار نگیرید.
نکته حائز اهمیت در تفسیر مرحوم علامه طباطبایی از این آیه این است که ضرر رساندن به دیگران در تجارت، به معنای آسیب به همه جامعه اسلامی است، چراکه جامعه اسلامی یک امت واحده است و چه بسا عدم رعایت الزامات صحیح تجارت منجر به آسیب به کل جامعه شود.
اهمیت توجه به حق مالکیت افراد
حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی نیز در تفسیر نور، ذیل این آیه به شش پیام زیر اشاره کرده است:
1- مالكيّت فردى محترم است و تصرّف در اموال ديگران، جز از راه معاملات صحيح و بر اساس رضايت، حرام است. لا تَأْكُلُوا ... إِلَّا ... تِجارَةً عَنْ تَراضٍ
2- جامعه، داراى روح واحد و سرنوشت مشترك است. اموال ديگران را همچون اموال خودتان محترم بدانيد. «أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ»
3- هر نوع تصرّفى كه بر مبناى «حقّ» نباشد، ممنوع است. لا تَأْكُلُوا ... بِالْباطِلِ
4- داد و ستدها بايد با رضايت طرفين باشد، نه با اجبار واكراه. «عَنْ تَراضٍ مِنْكُمْ»
5- جان انسان محترم است، لذا خودكشى و يا ديگركشى حرام است. «لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ»
6- احكام و مقرّرات اسلام پرتوى از رحمت خداست. «كانَ بِكُمْ رَحِيماً»
نکاتی که اشاره شد برخی از تفاسیر مرتبط با اهمیت تجارت در دین اسلام و لزوم رعایت شیوههای صحیح و شرعی آن در دین مبین اسلام بود. علاوه بر این موارد در آیات و روایات مختلفی بر اهمیت کسب دانش تجارت، نیت خیر در این کار، راستگویی و امانتداری در فعالیت تجاری، پرهیز از تبلیغات کاذب، اعلام عیوب کالا، رعایت قواعد شرعی همانند فسخ معامله، همکاری با بدهکاران و نیازمندان و .... تأکید شده است.
انتهای پیام
