قواعد تربیت در قرآن
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با برشمردن چند قاعده قرآنی لازم برای تربیت، مانند رشددهندگی و تخصص تاکید کرد: قرآن کریم، مریدبازی، خودمحوری و دعوت به خود، ادعای رشددهندگی و گفتن چیزی که خود فرد به آن عمل نکند، به شدت نفی کرده و آن را مستوجب عذاب می‌داند.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، امروز، 25 اردیبهشت‌ماه در نشست «قواعد اخلاق و تربیت» در مؤسسه مفتاح کرامت، گفت: اخلاق، مجموعه فضائل و رذائل و خلقیات پایدار در یک انسان است؛ البته عالمان اخلاق غیر از خلقیات پایدار، رفتارهای اخلاقی را هم به تعریف آن اضافه کرده‌اند که به نظرم درست است زیرا یک دروغ یا رفتار سوء، ولو تک‌رفتار جزء رذیله است.
وی افزود: تربیت هم تغییر از وضعیت نامطلوب موجود به وضع مطلوب ناموجود گفته می‌شود و در تعریف دقیق‌تر جریان منظم و مستمر که هدفش رشد اخلاقی، معرفتی، جسمانی و رفتاری و شخصیت متربی است.
آذربایجانی با بیان اینکه هدف تربیت، رشد ابعاد مختلف فرد است، لذا استمرار، مهمترین مؤلفه آن است، اضافه کرد: رشد و تربیت تک بعدی، تربیت کاریکاتوری است، وقتی ما نگاه تحولی به خود داریم و می‌خواهیم حسد و کبر را درمان کنیم، زمانی که ناظر به ما باشد، اخلاق گفته می‌شود، ولی اگر ناظر به دیگران باشد تربیت گفته می‌شود.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه والدین، اولین دسته از کسانی هستند که وظیفه تربیت را برعهده دارند، بیان کرد: دسته دوم معلمان، دسته سوم استادان و دسته چهارم هم مربیان هستند.
آذربایجانی با اشاره به هنجارهای لازم برای تربیت، اظهار کرد: اولین هنجار و قاعده اخلاق حرفه‌ای برای یک مربی آن است که دانش، مهارت و تخصص لازم را در این زمینه داشته باشد، پدر و مادر هم در حد توان باید این تخصص را داشته باشند.
وی افزود: ورود ناآگاهانه و غیر تخصصی موجب خسارت به دیگران است و چیزی را به آنان معرفی می‌کنیم که سبب گمراهی آنان می‌شود؛ همان طور که بدیهی است وقتی پزشکی دارویی تجویز کرد باید براساس مبانی علمی باشد، لذا روان و روح انسان‌ها هم باید بر مبنای تخصصی و علمی تربیت شود، اگر این استدلال را در مورد مشاغل دیگر می‌پذیریم در مورد معلم هم این ورود تخصصی لازم است؛ زیرا حداقل ضرر مربی بدون تخصص، هدر دادن وقت متربی است.
تخصص؛ اولین لازمه یک مربی از منظر قرآن
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار کرد: ادله قرآنی متعددی مانند؛ «وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ»(اسراء/36)؛ وَإِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا(نجم/28)، موید این مطلب است؛ لذا کسی که در زمینه‌ای هدایت پیدا نکرده و مسیر را نمی‌داند سزاوار نیست هدایت دیگران را بر عهده بگیرد. در روایات هم، افتاء و قضاوت بدون علم مطرح شده که اگر نظر او مصأب هم باشد، گناه حساب می‌شود.
آذربایجانی با بیان اینکه این مسئله باید هم در میان مربیان و هم مخاطبان و فراگیران باب شود اظهار کرد: اگر فراگیران یاد بگیرند که از هر کسی مطلبی نیاموزند بلکه از متخصصان فرابگیرند سبب می‌شود تا مربیان هم بدون علم و مبنا و مطالعه وارد تربیت نشوند.
وی افزود: اخلاق حرفه‌ای تربیت حکم می‌کند که تربیت باید زمینه رشد متربی را فراهم کند و او را ارتقا دهد؛ از نظر عقلی، کاملا روشن است که فراگیر با توجه به هزینه و فرصت و عمر برای ارتقا، اعتماد کرده است و اگر این صرف وقت کمکی نکند به اعتماد او خیانت شده است؛ حتی اگر دوره آموزشی و تک جلسه‌ها این ارتقا را فراهم نکند به پیش فرض فراگیران خیانت شده است.
آذربایجانی بیان کرد: قرآن در این عرصه به روشنی حرف زده و از واژه «رشد» بهره برده است؛ در سوره کهف فرموده است که «قَالَ لَهُ مُوسَى هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلَى أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا»؛ موسى به او گفت آيا تو را به شرط اينكه از بينشى كه آموخته شدهاى به من ياددهى پيروى كنم (کهف/66)، یا اصحاب کهف وقتی از ولایت دقیانوس خارج شدند می‌گویند: «رَبَّنَا آتِنَا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً وَهَيِّئْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا رَشَدًا»(کهف/10).
وی افزود: قرآن همچنین کسانی را مدعی رشد هستند ولی در عمل برخلاف آن گام بر می‌دارند، تخطئه کرده است؛ فرعون طبق آیه 29 کهف، گفت: وَمَا أَهْدِيكُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشَادِ؛ شما را جز به راه راست راهبر نيستم، ولی قرآن فرمود: امر فرعون رشدآور نیست؛ یعنی روش تربیتی و حکمرانی فرعون، رشدآور نبود. قرآن صریحاً فرموده که فرعون قومش را خوار و خفیف، تضعیف و تحقیر کرده بود تا از او اطاعت کنند.
مذموم بودن تحقیر در تربیت از نگاه قرآن
آذربایجانی تصریح کرد: بنابر این اگر والدین سبب تحقیر و استخفاف فرزندان شوند ملاک رشد در آن رعایت شده است؛ وقتی سحره به موسی ایمان آوردند، فرعون می‌گوید آیا قبل از این که من اجازه دهم ایمان می‌آورید؟ یعنی خودش را صاحب افکار دیگران هم می‌داند.
وی افزود: قاعده دیگر اخلاق حرفه‌ای آن است که مربی نباید فراگیران را به خود بخواند و مدرسه و دانشگاه و حوزه برای خودش درست کند؛ هدف تربیت، رشد شخصیت پرورش‌یابندگان است نه مطرح کردن خود و خودمحوری و تبلیغ خود و مریدبازی؛ این مسئله از نظر عقلی روشن است و قرآن هم صریحا این مسئله را رد کرده و حتی فرموده که پیامبر را نباید ارباب خود قرار دهید چه رسد به دیگران. در آیه 31 سوره توبه فرموده است که «اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ...»؛ امام صادق(ع) در ذیل آن فرمودند که این طور نبود که برای اینها، نماز بخوانند و روزه بگیرند، بلکه آنها را پرستیدند بدون آنکه آگاه باشند؛ قرآن هر نوع بشرپرستی و اطاعت بی قید و شرط را نفی فرموده است.
وی افزود: مربی آنچه را می‌گوید خودش هم باید باور داشته باشد در غیر این صورت مرتکب کذب تلویحی شده است؛ قرآن کریم در آیه دوم سوره صف فرموده است که «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ»؛ گناه بزرگی است که چیزی را که خودتان عمل نمی‌کنید به دیگران می‌گویید؛ یا فرموده که آیا به مردم تذکر می‌دهی ولی خودت را فراموش کرده‌اید. آیا امروز مسئولان ما اینطور هستند؟
انتهای پیام
