بالاترین درجه «عدل» از دیدگاه امام علی(ع)

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام داود فیرحی در ماه رمضان اقدام به انتشار روزانه پیام‌های اخلاقی نهج‌البلاغه با عنوان «نیم‌رخ» کرده است. در ادامه متن بیست و چهارمین نیم‌رخ با موضوع «عدالت» از نظر می‌گذرد:

در این گفتار و گفتار بعد به ویژگی عدالت و مفهوم عدالت در فرد و جامعه خواهیم پرداخت. عدالت از مهمترین اوصاف بشر است و آن را به سه معنا تعریف کردند. عدالت در فرد عبارت است از ایجاد اعتدال قوا و ایجاد توازن بین گرایشات متضاد و غرایز گوناگونی که در درون انسان است. دومین تعریف، برابر کردن نابرابرهاست که در حوزه اجتماع اهمیت پیدا می‌کند و به خصوص در جامعه مدنی. سومین تعریف عبارت است از قرار دادن هر چیز در جای مناسبش.

امام علی(ع) در تفسیر سوره نحل، آیه 90 می‌فرماید: خداوند به عدل و احسان دستور داده است ولی بالاترین عدل، انصاف است. منظور این است که در جامعه انسانی اندیشمندان از سه نوع عدل صحبت کردند: یکی عدل اصغر است که منظور همان پول است که هدف از پول، برابر کردن نابرابرهاست؛ یعنی اینکه چقدر نان سنگک باید فروخت تا یک پیراهن تهیه کرد. دومی عدل اوسط است یعنی قانون. کسی که مطابق قانون عمل می‌کند را عادل می‌گویند. اما گاهی ممکن است ظاهر قانون درست باشد ولی عادلانه نتیجه ندهد و به همین دلیل عدل اکبر عبارت است از تطبیق کردن قوانین موضوعه جامعه با انصاف؛ یعنی جامعه چگونه می‌تواند درست و منصفانه زندگی کند. علی(ع) تطبیق قانون با انصاف را عدل تعریف کرده است؛ یعنی بالاترین عدل همان انصاف است.

عدل ویژگی‌های زیادی دارد. در ادبیات امام علی(ع) عدالت امور حیات را در جاهای متفاوت تنظیم می‌کند و به گونه‌ای اهمیت دارد که مانع از تحقق ظلم یا نابرابری در جامعه می‌شود. در ادبیات امام علی(ع) ظلم باعث ویرانی اخلاق فردی و ویرانی تمدن‌ها می‌شود و عدالت چیزی است که نتیجه‌اش آبادی و آبادانی در زندگی اجتماعی و تعادل در فرد انسانی است.