عملکرد علوم انسانی در تولید دانش در جامعه ما افتخارآمیز است
رئیس دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: عملکرد علوم انسانی در تولید دانش در جامعه ما افتخارآمیز بوده است و اگر کل جامعه را مد نظر قرار دهیم، اثرات شگرف علوم اجتماعی و انسانی را در جامعه خواهیم دید.
به گزارش خبرنگار ایکنا، وبینار «الگوهای نوین در ارتباط پژوهش‌های علوم انسانی با نیازهای جامعه و صنعت» ظهر امروز یکشنبه 23 آذرماه، با حضور غلامحسین رحیمی، حسینعلی قبادی، محمدسعید سیف، حسین سلیمی، حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لکزایی، حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌محمد حکیمیان و حسین میرزایی برگزار شد. متن سخنان حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه می‌آید:
قبل از اینکه وارد اصل بحث شوم لازم است به اینکه نکته‌ای که در جلسات مختلفی نیز اشاره شده، توجه کنیم که به نظرم عملکرد علوم انسانی در تولید دانش در جامعه ما افتخارآمیز بوده است. اگر کل جامعه را مد نظر قرار دهیم، اثرات شگرف علوم اجتماعی و انسانی را در جامعه خواهیم دید. بر اساس آمار isc، علوم انسانی سهم بسیار بالاتری از سایر علوم در تولیدات علمی دارد و پس از آن علوم پزشکی قرار دارد.
موضوع بحث بنده «الگوی نوین ارتباط علوم انسانی با جامعه و صنعت» است. ابتدا به بحث ارتباط با صنعت و سپس به ارتباط با جامعه می‌پردازم و سعی‌ام بر این است که به صورت عملیاتی سخن گفته و نمونه‌هایی از اقدامات عملیاتی که انجام داده‌ایم را بیان کنم. وقتی از صنعت سخن می‌گوییم، سؤالی که پیش می‌آید، این است که صنعت به چه معنا است؟ برخی صنعت را به معنای استفاده از فناوری برای دستکاری در طبیعت و در اختیار گرفتن آن می‌دانند. این همان نگاهی است که به تخریب طبیعت و تبدیل کردن کره زمین به جایی غیرقابل زیستن معتقد است.
نگاه دیگر به صنعت که از سوی علوم انسانی بنیانگذاری شده است، صنعت را به منزله استفاده از توان انسانی برای بهره‌برداری از طبیعت در راستای بهبود وضعیت زندگی انسان تعبیر کرده است. معتقدم با کمک علوم انسانی، باید به تحول در مفهوم صنعت بنگریم. حتی اگر با مسامحه، صنعت را به معنای کارخانه و تولید محصولات فیزیکی بگیریم، تجربیات ما نشان می‌دهد علوم انسانی و اجتماعی تأثیر زیادی بر این حوزه‌ها داشته‌اند و می‌توانند به میزان بیشتری داشته باشند؛ مثلاً اینکه جامعه به چه کالاهایی نیاز دارد و در چه حوزه‌هایی باید تولید بیشتری صورت گیرد؟
اینکه در هر حوزه‌ای چه برنامه‌ریزی‌هایی لازم است و آیا تحلیلی از بازار داخلی و بین‌المللی داشته‌ایم که توانسته‌ایم دست به تولید در برخی از حوزه‌ها بزنیم؟ اینکه چگونه از علوم انسانی برای استفاده صحیح از علوم مالی بهره‌برداری کنیم و امثالهم، وجوه تأثیرگذاری علوم انسانی بر صنعت هستند. با بررسی‌‌ها به این نتیجه می‌رسیم که صنعت ما در جایی به دیوار خورده و دچار مشکل شده است که خلأ ارتباط با علوم انسانی وجود داشته است. برخی از مسئولان نیز به جای توجه به اهمیت علوم انسانی، دستاوردهای این حوزه را حقیر شمرده‌اند و در نتیجه شاهد تبعات چنین دیدگاهی در جامعه هستیم. اما اگر صنعت را به معنای موسع‌تر و به معنای نظامی برای ساختن پدیده‌هایی جهت بهبود زیست اجتماعی تلقی کنیم، آنگاه اساس تحول بر عهده علوم اجتماعی است. در اینجا با نظام زیست اقتصادی، الگوی زندگی فیزیکی مسکن و ... مواجه هستیم.
سؤالی که وجود دارد، این است که آیا علوم انسانی می‌توانند زیست‌بوم فناوری تشکیل دهند؟ آیا کار ما فقط کلی‌گویی است؟ معتقدم اگر این اصول را در نظر گرفته و فضا را برای مشارکت جامع در تحقیقات فراهم کرده و هم‌آفرینی را سامانه دهیم، آنگاه شکل‌دهی به زیست بوم فناوری و کارآفرینی را شاهد خواهیم بود. در دانشگاه علامه طباطبایی توانستیم این کار را انجام دهیم. وقتی خواستیم مرکز رشد واحدهای فناور را در دانشگاه علامه ایجاد کنیم، همه و حتی مسئولان وزارت علوم با اینکار مخالفت کردند، اما ما پافشاری کردیم تا این مرکز راه‌اندازی شد. الان شتاب‌دهنده‌هایی وجود دارند که به میزان زیادی از وجود خود در این مرکز رشد رضایت دارند. شرکت‌های دانش‌بنیان متعددی در آنجا شکل گرفته و یک اکوسیستم کارآفرینی و نوآوری در این دانشگاه ایجاد شده و در حال تلاش برای تکامل این زیست‌بوم هستیم.
هدف ما این است که هم نوآوری در مرزهای دانش داشته باشیم، منابع نوآوری را فعال کنیم، زیرساخت‌های آن را ایجاد و برنامه تربیت نیروی انسانی خلاق و نوآور داشته باشیم. این باعث شده است اکنون حدود چهار هزار فضای اختصاصی با 350 نیرو انسانی، شش شتاب دهنده تخصصی و 49 مرکز نوآور در این زیست‌بوم حضور داشته باشند و تنها در دو سال اخیر میلیاردها تومان درآمد‌زایی کرده‌اند.
به سادگی یک شرکت دانش‌بنیان در حوزه علوم انسانی می‌تواند شکل بگیرد. امروزه انیمیشن دیرین‌دیرین یکی از بزرگترین شرکت‌های دانش بنیان در کشور است که خودش به عنوان یک شتاب‌دهنده عمل می‌کند و ارزش پلتفرم آن بالغ بر 450 میلیارد تومان است. تأکید دارم که ما از کار اصلی خودمان در زمینه معرفت‌آفرینی و نظریه‌پردازی غافل نشده‌ایم و اکنون بیشترین کرسی‌های نظریه‌پردازی و بیشترین سهم در تولید معرفت و کتاب را دارد. تا اینجا نشان دادیم علوم انسانی می‌تواند در کارآفرینی مؤثر باشد.
اما موضوع دیگر تأثیر علوم انسانی بر جامعه است که با توجه به دیجیتالی شدن تمام کنش‌های اجتماعی، از اهمیت زیادی برخوردار است. بعضاً تصور از دانش این است که دانش باید قابل لمس و نوآوری فقط در فنی و مهندسی است، اما معتقدیم باید این نگاه اصلاح شود. تأثیرگذاری علوم انسانی بر جامعه در درجه اول، معرفت‌آفرینی، دوم حل مشکلات دستگاه‌های اجرایی، سوم طراحی الگوهای کلان کنش و در نهایت مشارکت در سیاستگذاری است.
ما به نوعی با جبر رده‌بندی‌زدگی و مقاله‌زدگی که در جامعه به وجود آمده، گام در این عرصه نهاده‌ایم و روند دانشگاه علامه طباطبایی نشان می‌دهد که می‌تواند تعداد مقالات در عرصه بین‌المللی را افزایش داد، اما برای رسیدن به دانشگاه نسل سوم اقداماتی انجام داده‌ایم که به آنها اشاره می‌کنم؛ مثلاً در عرصه سیاستگذاری، 13 دانشگاه خوشه‌های مشورتی برای دولت و مجلس شکل دادند که دو خوشه آن بر عهده دانشگاه علامه است. در شرایط فعلی، یافته‌هایی که در این دو خوشه داشتیم و خوشه اقتصاد کلان دانشگاه تهران باعث شد که دولت و رئیس مجلس برای آن جلسه بگذارند و مجموعه نظام بانکی نیز پیشنهادات ما را ببینند؛ هرچند ممکن است پیشنهادات ما اجرایی نشده باشد، اما پیشنهادات ما در طول تاریخ پژوهشی کشور کم‌نظیر بوده است.
احتیاج به تحولی جدی برای گذر از فضای کنونی علوم انسانی هستیم. حدود هزار و ششصد و پنجاه میلیارد تومان بودجه برای بخش پژوهشی وجود دارد که اگر از سوی دولت به دانشگاه‌های دولتی و مراکز پژوهشی تزریق شود، اتفاقات ارزنده‌ای در زمینه پژوهش در علوم انسانی رخ خواهد داد. ان‌شاء‌الله بتوانیم دستاوردهای افتخارآمیز علوم انسانی را به مقالات بین‌المللی متصل کنیم و در پرتو کم بودن مقالات بین‌المللی، دستاوردهای علوم انسانی نادیده گرفته نشود.
انتهای پیام
