سه مرحله تدوین راهبردهای جامعه اسلامی

به گزارش خبرنگار ایکنا، وبینار «الگوهای نوین در ارتباط پژوهش‌های علوم انسانی با نیازهای جامعه و صنعت» ظهر امروز یکشنبه 23 آذرماه، با حضور غلامحسین رحیمی، حسینعلی قبادی، محمدسعید سیف، حسین سلیمی، حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لکزایی، حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌محمد حکیمیان و حسین میرزایی برگزار شد. در ادامه متن سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌محمد حکیمیان، رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه را از نظر می‌گذرانید:

عنوان موضوعی که بنده ارائه می‌دهم «نقش پژوهش‌های علوم انسانی در مهندسی‌ نیازهای جامعه و صنعت» است. معتقدم باید نگرش خود را در زمینه جامعه با مفهومی که در علوم اجتماعی کنونی و آنچه در علوم اسلامی مرسوم است، تغییر دهیم. آنچه امروز وجود دارد با جامعه‌شناسی اسلامی متفاوت است، چراکه نگاه به جامعه به عنوان افرادی است که ارتباطاتی با هم دارند و در کنار هم زندگی می‌کنند، اما محدودیت دخالت‌های دیگران در زندگی و آزادی آنها در سطح بالایی است و هرکسی با فکر و ایده خود و برای خود زندگی می‌‌کند و به حدی با دیگران ارتباط برقرار خواهد کرد که نیازهای وی اقتضاء می‌کند.

این در حالی است که در جامعه اسلامی، مفهومی به نام امت داریم و این امت مجموعه‌ای از تفکر، ایده و روان اشخاص است که به حدی با خود اشخاص گره می‌خورد که علاوه بر اینکه آزادی و مالکیت خودتان را دارید، اما به گونه‌ای تربیت می‌شوید که اگر افراد در خانه هم باشند، خودشان را جدا نبینند. ما در مقطعی جامعه را تبدیل به امت کردیم که یکی از این موارد در جریان انقلاب اسلامی بود که از خودگذشتگی‌ها و ایثارهای بسیاری به وجود آمد.

پدیده امت یکبار دیگر در ماجرای جنگ تحمیلی به وجود آمد که ایرانیان کار بزرگی انجام دادند و بعد از آن در زلزله بم و سپس در سیل در شمال، جنوب و غرب رخ داد. ملت ما هر وقت تبدیل به امت شدند و از هم‌نوعان خود غفلت نکردند، به شکل درستی مشکلات را برطرف کرده‌اند. در واقع امت به معنای خود افراد به علاوه تفکر و ایده‌ای است که باید در حد توان خود مشکلات جامعه را برطرف کنیم. قرآن در دو جا از امت واحده سخن گفته و فرموده است که این امت، یگانه است و باید همراستا و هم جهت و پیرو پروردگار خود باشیم، لذا در راستای آرمان‌هایی که بیان کردم، قرار بگیرید. خداوند می‌فرماید اگر دیگر امت‌ها از بین رفتند، به این علت بود که خودشان را تکه تکه کردند.

براساس این ایده، لازم است ما به عنوان پژوهشگرانی که چرخه دانش پژوهشی را کامل کرده‌ایم، حداقل در مراحل سه‌گانه دانشی، بینشی و کنشی، اقدام به تدوین راهبردهای لازم برای جامعه اسلامی کنیم. بخش دانشی شامل تدوین چشم‌انداز مطلوب در جامعه دینی، تدوین سیاست‌های کلی ارتباط با جامعه و صنعت به منظور دستیابی به چشم‌انداز ترسیم شده است. بخش بینشی شامل گفتمان‌سازی و رسیدن به پارادایم و قرار دادن آن به عنوان زیربنای دانش خود است تا مطلوبیتی را در میان مردم ایجاد کنند که آن ابزارها و صنعت بتواند مردم را به تعالی برساند، چراکه بسیاری از ابزارها ممکن است مانع رسیدن انسان به کمال باشد. هر صنعتی که تفاخر‌آفرین باشد، باید با آن برخورد و در راستای نیاز از آن استفاده کرد. سومین مرحله کنشی است که به معنای تبیین کاربست نیازها از طریق تدوین اقتضائات و الزامات فرهنگی در راستای تغییر دیدگاه‌های فرهنگی مردم است. در این راستا باید الزامات اقتصادی آن را نیز بیافرینیم و تبیین کنیم که چگونه می‌توانیم به توسعه هماهنگ و تعالی جامعه دست پیدا کنیم.

از سوی دیگر باید تلاش کنیم برای رسیدن به یک جامعه یعنی امت واحده که در راستای تعالی انسان است، تلاش کنیم و تا آنجا که امکان دارد، موانع را از طریق آسیب‌شناسی فرایند فوق از میان برداریم. این هم مربوط به مرحله کنشی است، چراکه اگر دانشی را شکل دادیم و به مرحله پارادایم هم رسید، ممکن است موانعی بر سر راه آن وجود داشته باشد که نیازمند ترمیم و اصلاح است تا در این امر به نتیجه برسیم.

از مدینه کوچکی که کل آن شاید چندین هکتار بیشتر نبود و چند هزار نفر بیشتر در آن سکنی نداشتند، چنان امت واحده‌ای ساخته شد که پس از صد و پنجاه سال توانست دو امپراتوری آن زمان یعنی روم و ایران را تسخیر و در خودش حل کند و از نظر فرهنگی، فرهنگ چند هزار ساله پادشاهی و فرهنگ چندصد‌ساله رومی را از بین ببرد و مردمان ایران زمین تفاخر کنند که چنین امتی را با اسلام ایجاد کردند و بزرگانی از همین ایران به وجود بیاید که از نظر علمی در جهان تأثیرگذار باشد.