ظلم و ناشکری عامل سلب نعمت است

به گزارش ایکنا، آیت‌الله محمدتقی مدرسی، مرجع تقلید و مفسر قرآن در هشتمین جلسه تفسیر سوره مبارکه رعد به تفسیر آیه 11 پرداخت. متن سخنانی وی به شرح زیر است: 

 

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ

 

«لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللهِ إِنَّ اللهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَ إِذَا أَرَادَ اللهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ»؛ «براى او فرشتگانى است كه پى در پى او را به فرمان خدا از پيش رو و از پشت سرش پاسدارى مى‌كنند. در حقيقت، خدا حال قومى را تغيير نمى‌دهد تا آنان حال خود را تغيير دهند. و چون خدا براى قومى آسيبى بخواهد، هيچ برگشتى براى آن نيست، و غير از او حمايتگرى براى آنان نخواهد بود». (رعد، ۱۱)

 

از لحظه انعقاد نطفه انسان، علم، تدبیر و قدرت خداوند بر او احاطه دارد. این مطلبی است که در آیات قبل عنوان شد. اما در طول مسیر زندگی، خداوند علاوه بر احاطه به انسان، حافظ او نیز است. انسان با خطرات مختلفی در زندگی روبه‌رو است، خطراتی درونی و بیرونی که روح و جسم او را تهدید می‌کند. بسیار پیش آمده که خطری را از نزدیک حس کرده‌ایم و به طور شگفت‌انگیزی نجات یافته‌ایم. 

 

در لحظه خطر، انسان متوجه خدا می‌شود، ولی متأسفانه خیلی زود فراموش می‌کند. انسان از کلمه نسیان به معنی فراموشی گرفته شده است، چون موجودی فراموش‌کار است و لطف خداوند را فراموش می‌کند. خطراتی که اطراف ما هستند، دو نکته را متذکر می‌شوند:

 

 

باید به خداوند اعتماد و به او توکل کنیم. ترس و وسوسه‌های فکری را کنار بگذاریم. «رَبَّنَا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنَا وَإِلَيْكَ أَنَبْنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ»؛ «اى پروردگار ما! بر تو اعتماد كرديم و به سوى تو بازگشتيم و فرجام به سوى توست». (ممتحنه، ۴)

 

بسم الله بگوییم، قدر و توحید بخوانیم. در هنگام سوار شدن به وسایل نقلیه بگوییم: «سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَٰذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ»؛ «پاک است كسى كه اين را براى ما رام كرد و[گرنه‌] ما را ياراى [رام‌ساختن‌] آنها نبود». (زخرف، ۱۳). چون هر وسیله‌ای با قدرت و اراده خداوند حرکت می‌کند.

 

وقتی انسان به خداوند توکل می‌کند و او را یاد می‌کند، غرور از او دور می‌شود. غرور انسان را نابود می‌کند. اینها توصیه‌های قرآن و اهل بیت است که مانع خطر می‌شود. در تمام ابعاد زندگی توکل کنیم و غرور را کنار بگذاریم. (لَهُ مُعَقِّبَاتٌ). (له) یعنی انسان که در لحظه انعقاد نطفه، خداوند به او محیط بود، حال که به صحنه زندگی آمد، باز نگهبان و حافظ دارد. (معقبات) یعنی کسی که از پشت سر حرکت می‌کند.

 

 

«مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللهِ». از پشت سر و از روبه‌رو او را حفظ می‌کنند. به یاد داشته باشیم در زندگی چه خطراتی از ما رفع شده است. حال سؤال پیش می‌آید که چرا برخی اوقات برای انسان اتفاق ناگوار می‌افتد؟ دلیل آن است که ما به آنچه خداوند فرموده عمل نکردیم. خداوند سبحانه و تعالی نعمتی را که به انسان می‌دهد، به هیچ وجه از او پس نمی‌گیرد، مگر انسان آن نعمت را از خود با ناشکری یا عملی ناروا از خود دور کند.

 

 

در دعای کمیل می‌خوانیم «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تُغَيِّرُ النِّعَمَ». چه گناهانی است که نعمت را از بین می‌برد؟ اول: ناشکری. دوم: اگر کسی به کار خیری عادت کرده و ناگهان آن را ترک کند، سبب می‌شود نعمت‌ها از او گرفته شود. بسیاری از نعمت‌ها به دلیل اعمال صالحی است که انجام می‌دهیم. اگر می‌خواهیم نعمت‌ها پایدار باشد، کار خیر و مستحباتی را که به آن‌ها ملزم بودیم، ترک نکنیم و کفران نعمت نکنیم و همیشه شاکر باشیم. خداوند می‌فرماید: «إِنَّ اللهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ».

 

خداوند در قرآن داستان شهرهایی را نقل کرده که نعمت‌های فراوانی داشتند و می‌فرماید «وَضَرَبَ اللهُ مَثَلًا قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِنْ كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللهِ فَأَذَاقَهَا اللهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ»؛ «و خدا شهرى را مَثَل زده است كه امن و امان بود [و] روزيش از هر سو فراوان مى‌رسيد، پس [ساكنانش‌] نعمت‌هاى خدا را ناسپاسى كردند، و خدا هم به سزاى آنچه انجام مى‌دادند، طعم گرسنگى و هراس را به [مردم‌] آن چشانيد». (نحل، ۱۱۲)

 

گناه، ناشکری و ظلم، نعمت را می‌گیرد. غالباً جزای گناهان در قیامت است، به غیر از «بغی» به معنای ظلم که خیلی زود انسان را مبتلا می‌کند و مجازات می‌شود. «وَإِذَا أَرَادَ اللهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَ مَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ». آگاه باشیم که از حکومت و سلطه خداوند نمی‌توان فرار کرد. اگر خداوند بخواهد فرد یا قومی را مجازات کند، راه فراری نیست و کسی نیست ما را از عذاب او حفظ کند. خداوند به انسان احاطه دارد و او را حفظ می‌کند، تا زمانی که از او اطاعت کند. و اگر گناه کند نعمت از او سلب می‌شود. در روایات داریم که معقبات انسان را تا زمانی که قَدَر خداوند بیاید، حفظ می‌کنند. بنابراین شکر نعمت باعث حفظ ما و دوام نعمت است.