غلامرضا اعوانی: گرایشات ضدعقلی جهان اسلام محصول غرب جدید است

به گزارش ایکنا، غلامرضا اعوانی، استاد فلسفه، شامگاه دوم آذر در همایش «زیست عقلانی» که به مناسبت روز جهانی فلسفه و از سوی دانشگاه خاتم برگزار شد، در سخنانی با موضوع عقل معاد و عقل معاش، گفت: در فرهنگ ما این اصطلاح زیاد به کار رفته و معصومین(ع) فرموده‌اند که «لا معاش له لا معاد له»، یا امام صادق(ع) فرموده‌اند؛ العقل ما عبد به الرحمان و اکتسب به الجنان؛ امام علی(ع) هم فرمودند که برای دنیای خودت طوری زندگی کن که گویی قرار است هزاران سال در آن زندگی کنی و برای آخرت طوری تلاش کن که گویی لحظه‌ای بیشتر زنده نیستی.

وی اضافه کرد: در همه ادیان از بودا گرفته تا کنفسیوس و اسلام و ... و در حکمت الهی، عقل فقط به معاش و دنیا محدود نمی‌شود؛ البته ما در کنار عقل معاد و معاش، یک عقل کیهانی هم داریم یعنی اینکه عالم مبتنی بر عقل است. افلاطون عالم را بر دو قسم شهادت و غیب تقسیم کرده است و ما با عقل خویش با عالم عقل مرتبط هستیم چنانچه از طریق حواس با عالم ماده مرتبط هستیم و هر بخش وجود ما به این عالم ربط دارد.

اعوانی با تاکید بر اینکه در تمامی ادیان بر عقل تاکید شده است، بیان کرد: زرتشت بر عقل خیلی تاکید دارد، در یونان، هراکلیتوس مبدا عالم را عقل و به تعبیری(لوگوس) می‌داند که شامل قانون هم هست. حال چرا با این همه تاکید بر عقل شاهد جریانات ضدعقلی در جهان هستیم.

وی تاکید کرد: شاید یکی از عوامل مهم، تاثیر مسائل سیاسی صرف است که به مسائل عقلی لطمه زده است؛ دولت عباسی مخالف فاطمیون مصر بودند؛ فاطمیون به علوم عقلی خیلی بها می‌دادند، ولی دولت عباسی همه علوم عقلی را لغو کرد و گفت حرام است و امثال غزالی، فلاسفه را در کتابی چون تهافت تکفیر کرد، غزالی خیلی تاثیر فکری بر جهان اسلام داشته و هنوز هم دارد و جهان اهل سنت تا امروز متاثر از اوست.

این استاد فلسفه اظهار کرد: مسئله دیگر در چرایی وجود جریانات ضد عقلی در جهان اسلام، فرهنگ یونانی بود؛ در ابتدای آشنایی مسلمین با فرهنگ یونانی، علوم عقلی ترجمه شد ولی اهل سنت به آن واکنش نشان دادند و علوم یونانی را حرام اعلام کردند و گرایش ضدعقلی ایجاد کردند.

بیداد ایمان و اراده بدون عقلانیت در غرب

اعوانی با بیان اینکه جریانات ضدعقلی منحصر به دنیای اسلام نیست و غرب هم با آن مواجه است، تصریح کرد: گرایشاتی در غرب هم بر ابطال عقل وجود دارد. جریانات فکری معتقد به اصالت ایمان منهای عقل و اصالت اراده منهای عقل و باور به این اندیشه که حسن و قبح عقلی تابع اراده است پس حقایقی وجود ندارد، در این راستا تلقی می‌شوند و این مسئله در غرب بیداد می‌کند.

اعوانی در ادامه بیان کرد: دنیای امروز، دنیای جزئی است و علم هم علم جزئی است و علوم از حکمت منفصل شده‌اند، در حالی که قبلا علم و حکمت در آمیخته بود. کانت و پوزتیویستها اصالت حسی هستند و این ایسم‌ها اصالت حس و ماده را ترویج می‌کنند و گرایشات ضد عقلی دارند؛ پس گرایشات ضدعقلی هم از اهل سنت و هم از غرب جدید به ما رسیده است.