نقاط قوت و ضعف جشنواره ملی کتابت قرآن کریم از زبان برگزیدگان

جشنواره ملی کتابت قرآن کریم با محوریت سوره مبارکه کوثر و ویژه دانشجویان سراسر کشور، با برگزاری آیین اختتامیه و معرفی برگزیدگان، سوم بهمن‌ماه به کار خود پایان داد. در این جشنواره، از استان اصفهان، دو نفر حائز رتبه و یک نفر شایسته تقدیر شناخته شدند که درباره سطح کیفی جشنواره و نقاط قوت و ضعف آن، با آنها به گفت‌وگو نشستیم.

آموزش‌های تخصصی؛ نقطه قوت جشنواره ملی کتابت قرآن کریم

فرشاد حیدری، دانشجوی رشته معماری و دکوراسیون داخلی در دانشگاه علمی کاربردی مبارکه اصفهان است که در این جشنواره، رتبه سوم در بخش خط شکسته را کسب کرد. وی در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، نقطه قوت جشنواره را آموزش‌های تخصصی آن اعلام کرد و گفت: فیلم‌های آموزشی که با حضور اساتید بزرگ کشور تهیه شده بود، به داشته‌های ما اضافه کرد که اتفاق بسیار خوبی بود و جدا از بحث رقابت، از این آموزش‌ها بهره‌مند شدیم. شخصاً آن‌قدر مشتاق این آموزش‌ها بودم که کلاس‌ها را ضبط می‌کردم تا باز هم بتوانم از آنها استفاده کنم. معمولاً چنین اتفاقی در جشنواره‌های دیگر رخ نمی‌دهد.

حیدری افزود: به‌عنوان یک خوشنویس باید بدانم که چه کسانی، آثار را داوری می‌کنند، ولی اسامی داوران برای شرکت‌کنندگان مشخص نبود و مشکل دیگری که در خصوص جشنواره وجود داشت، تأخیرها و فاصله زیاد میان زمان اعلام نتایج و برگزاری مراسم اختتامیه بود که شایسته یک جشنواره کشوری نیست، ولی در مجموع، جشنواره ملی کتابت قرآن کریم در مقایسه با جشنواره‌های دیگری که شرکت کرده بودم، خاص و منحصربه‌فرد بود.

وی درباره پیشنهاد خود برای برگزاری بهتر جشنواره در آینده، گفت: اکنون در جشنواره‌های خوشنویسی باب شده که نفرات برگزیده یک جا جمع می‌شوند و حضوری‌نویسی می‌کنند، بعضاً دیده شده که افراد خوشنویس نیستند و آثاری که می‌فرستند، کار خودشان نیست و اثرشان در جشنواره، رتبه می‌آورد که باعث تضییع حق دیگران می‌شود. بنابراین، فکر می‌کنم بهتر است در همه جشنواره‌ها، بحث حضوری‌نویسی در دستورکار قرار گیرد.

این برگزیده جشنواره ملی کتابت قرآن کریم تصریح کرد: زیبایی‌های خوشنویسی، افراد را به خودش جذب می‌کند و وقتی آنها جذب این هنر می‌شوند، ناخودآگاه به محتوای خط و نوشته نیز گرایش پیدا می‌کنند. بنابراین، خوشنویسی آیات قرآن اثرات معنوی به همراه دارد.

جوایز جشنواره انگیزه‌بخش نیست

حمید عندلیب، دیگر برگزیده جشنواره ملی کتابت قرآن کریم از استان اصفهان است که در بخش خط نسخ، شایسته تقدیر شناخته شد و دانشجوی دکترای مهندسی مخابرات در دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد است. وی درباره سطح کیفی آثار، به خبرنگار ایکنا گفت: من در همه بخش‌های جشنواره شرکت کردم و آثار این جشنواره در مقایسه با جشنواره‌های دانشجویی دیگر و با توجه به اینکه افراد شرکت‌کننده ممکن است حرفه‌ای نباشند، از سطح کیفی خوبی برخوردار بود.

وی نیز به تأخیر در برگزاری آیین اختتامیه جشنواره اشاره کرد و افزود: در ماه رمضان سال جاری، کلاس‌های آموزشی شروع شد و بلافاصله بعد از اتمام آموزش‌ها، آثار خود را ارسال کردیم و نتایج نیز خیلی زود مشخص شد، ولی به‌دلیل شیوع کرونا و جابه‌جایی مسئولیت‌ها، برگزاری آیین اختتامیه به تأخیر افتاد.

عندلیب نقطه قوت جشنواره را کلاس‌های آموزشی آن ذکر کرد که در جشنواره‌های دیگر وجود نداشت و در عین حال، به جوایز جشنواره اشاره کرد و گفت: دست‌اندرکاران برای برگزاری این جشنواره، زحمت زیادی متقبل شدند که جا دارد از آنها تشکر کنیم، ولی مبلغ جوایز بسیار ناچیز است و اگر خواهان این هستیم که دانشجویان به شرکت در این جشنواره‌ها ترغیب شوند و وقت بیشتری به تهیه آثار اختصاص دهند، باید مبلغ جوایز افزایش پیدا کند. به هر حال، علاوه بر انگیزه‌های معنوی، انگیزه مادی نیز برای افراد مطرح است و می‌تواند آنها را به شرکت در جشنواره ترغیب کند، ولی در مجموع، جشنواره خوبی برگزار شد که امیدوارم تداوم داشته باشد و دیگر شاهد تأخیر در برگزاری مراحل آن نباشیم.

خط عثمان طه قابلیت رقابت با خط نسخ ایرانی را ندارد

غلامرضا صادقی، دانشجوی کارشناسی ارشد گرافیک در دانشگاه هنر اصفهان است که در جشنواره ملی کتابت قرآن کریم، حائز رتبه سوم مشترک در بخش خط نسخ شد. وی همچنین در مرکز طبع و نشر قرآن کریم نیز عضویت دارد که با هدف ارتقای کیفیت کتابت قرآن و معرفی خط نسخ ایرانی تأسیس و دفتر آن در مصلای تهران واقع شده است.

وی در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان به مظلومیت خط نسخ در جامعه اشاره کرد و گفت: مردم کمتر با این خط آشنا هستند و به‌واسطه زیبایی خاصی که دارد، خواندن آن کمی سخت بود. بنابراین، افراد به قرآن‌های عثمان طه رو آورده بودند که نسخ آن با خوشنویسی ایرانی همخوانی ندارد و با وجود هنرمندانی مثل استاد نیریزی و اشرف‌الکتاب، نسخ‌های بسیار زیبا و پیشینه پربار نسخ ایرانی، حیف بود که مردم با این خط آشنا نباشند. لذا، قرار بر این شد که نسخ ایرانی با ساده‌خوانی خط عثمان طه تلفیق شود که نتایج خوبی به دنبال داشت و اکنون همه نسخه‌های قرآن باید با این رسم‌الخط جدید چاپ شود. حتی در جشنواره ملی کتابت قرآن کریم نیز بنا بر این بود که خوشنویس‌ها با استفاده از همین رسم‌الخط، کتابت را انجام دهند.

صادقی افزود: خط نسخ ایرانی آن‌قدر از بار هنری و زیبایی‌شناختی برخوردار است که نسخ عربی و سرآمد آن، خط عثمان طه هیچ جای رقابتی با آن ندارد و تنها مزیت این خط، ساده‌خوانی آن است. نسخ ایرانی هم این توانایی را دارد که زیبایی‌اش را حفظ کند و هم ساده‌خوانی آن تقویت شود. طبق دستورالعمل‌ها، تا جایی که امکان دارد، قرآن با خط عثمان طه نباید چاپ شود و رسم‌الخط جدید باید مورد استفاده قرار گیرد. البته این کار، زمان‌بر است و باید تعداد قابل توجهی نسخه قرآن کتابت شود و در چرخه چاپ و انتشار قرار گیرد، تا بتوان خط عثمان طه را از این چرخه خارج کرد.

وی ادامه داد: قبلاً همه توجهات به خط نستعلیق و شکسته معطوف بود و خط نسخ و ثلث فقط در آزمون‌ها استفاده می‌شد. اکنون در کشور شاید 100 نفر نسخ‌نویس درجه یک نداشته باشیم و در استان اصفهان، این تعداد به چهار یا پنج نفر می‌رسد، ولی به هر حال، قدم‌هایی برای توجه بیشتر به خط نسخ برداشته شده است و ای کاش در این شرایط، کسانی مثل مرحوم استاد فضائلی را در کنار خود داشتیم، تا این گام‌ها بزرگتر برداشته می‌شد.

این برگزیده جشنواره ملی کتابت قرآن کریم بیان کرد: در جشنواره قرآن و عترت دانشجویان در سال 97، رتبه اول را کسب کردم و متأسفانه در این جشنواره، کسی که رتبه اول را به دست می‌آورد، نمی‌تواند در دوره‌های بعدی شرکت کند. در جشنواره‌های غیردانشجویی دیگر نیز موفق به کسب رتبه شده‌ام.

جشنواره به معرفی بیشتر خط نسخ ایرانی کمک کرد

وی اتفاق خوب جشنواره ملی کتابت قرآن کریم را آموزش‌های تخصصی در حین برگزاری جشنواره ذکر کرد و ادامه داد: در این آموزش‌ها، تاریخ خوشنویسی، تاریخ کتابت و مباحث عرفانی قرآن ارائه شد و اتفاق خوب دیگری که در خصوص این جشنواره می‌توان به آن اشاره کرد، این بود که خوشنویسان باید طبق رسم‌الخط دارالکتاب می‌نوشتند و همین موضوع، به شناخته شدن بیشتر این رسم‌الخط کمک کرد. از طرف دیگر، اینکه جشنواره ویژه دانشجویان برگزار شد، بسیار خوب بود، چون در جشنواره‌های دیگر آن‌قدر خوشنویسان ممتاز از سراسر کشور شرکت و رتبه کسب می‌کنند که دانشجویان هنرمند دیده نمی‌شوند. در مجموع، جشنواره اتفاق خوبی بود و امیدوارم که ادامه داشته باشد.

صادقی درباره دستاوردهای جشنواره، گفت: خوشنویسان ممتاز زیادی در کشور وجود دارند که نامور نیستند و چنین جشنواره‌هایی، فرصت خوبی برای شناخته شدن آنهاست. شخصاً همه نسخ‌نویسان استان و کشور را حداقل به اسم می‌شناسم، ولی کسانی در این جشنواره حضور داشتند که تاکنون آنها را نمی‌شناختم و با وجود اینکه در ابتدای راه قرار داشتند، آثار خوبی عرضه کرده بودند. لذا، حداقل دستاورد این جشنواره‌ها این است که باعث دیده شدن این افراد و توانایی‌های آنها می‌شود. البته زمان‌بندی جشنواره و تأخیرهایی که در آن وجود داشت، خسته‌کننده بود، به نوعی بلاتکلیف بودیم و حتی دیگر به اختتامیه جشنواره فکر نمی‌کردیم. همچنین به نظر من، در آموزش‌ها امکان استفاده از اساتید بهتر و با تراز بالاتر نیز وجود داشت.

زمان‌بندی جشنواره‌ها رعایت شود

وی تصریح کرد: امیدوارم جشنواره باز هم برگزار شود و ادامه پیدا کند و زمان‌بندی‌ها دقیقاً رعایت شود. معمولاً در تمام جشنواره‌های کشور ما، تاریخ مشخصی برای ارسال آثار تعیین می‌شود و شرکت‌کنندگان با وجود مشکلات پیش‌بینی نشده که ممکن است رخ دهد، آثار خود را ارسال می‌کنند، ولی بعد از آن اعلام می‎‌شود که مهلت ارسال آثار تمدید شده است و در مراحل مختلف نیز این تاریخ‌ها مدام عوض می‌شود. بنابراین، خواسته ما این است که جشنواره به‌صورت منظم برگزار و از اساتید تراز اول در آموزش‌ها استفاده شود.

این برگزیده جشنواره ملی کتابت قرآن کریم درباره تأثیر استفاده از هنر در تبلیغ و ترویج قرآن، گفت: بعضاً هنر کاری می‌کند که با صدها سخنرانی نمی‌توان این تأثیرگذاری را داشت. کدام مداح، سخنران و مبلغ به اندازه تابلوی عصر عاشورای استاد فرشچیان یا شعر محتشم کاشانی می‌تواند بر مخاطب تأثیر بگذارد؟ شخصاً این افتخار را داشتم که با استاد فرشچیان هم‌صحبت شوم و زمانی که از ایشان پرسیدم بعد از کشیدن تابلوی عصر عاشورا، وقتی دوباره آن را نگاه کردید، چه کاری انجام دادید؟ استاد در جواب گفت که قلم خودش حرکت می‌کرد و بعد از اتمام کار، وقتی تابلو را نگاه کردم، به سجده افتادم. شخصاً یقین دارم و این حرف را به خود استاد نیز گفته‌ام که عین این صحنه در روز عاشورا اتفاق افتاده و به ایشان الهام شده است. نقاشی‌ها و تصویرسازی‌های زیادی از محرم انجام شده، ولی کدام آنها به اندازه این تابلو تأثیرگذار است؟ بنابراین، نمی‌توان تأثیر هنر در تبلیغ آموزه‌های دینی را انکار کرد.