راهکار امام سجاد(ع) در مواجهه با رفتارهای آزاردهنده دیگران

به گزارش ایکنا، جلسه شرح صحیفه سجادیه، با محوریت دعای بیستم صحیفه با سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد حاج علی‌اکبری، رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، طبق روال هر هفته، شامگاه دوشنبه، دوم اسفندماه در مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد.

گزیده‌ای از مباحث این جلسه را می‌خوانید؛

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَبْدِلْنِی مِنْ بِغْضَةِ أَهْلِ الشَّنَآنِ الْمَحَبَّةَ، وَ مِنْ حَسَدِ أَهْلِ الْبَغْی الْمَوَدَّةَ، وَ مِنْ ظِنَّةِ أَهْلِ الصَّلَاحِ الثِّقَةَ، وَ مِنْ عَدَاوَةِ الْأَدْنَینَ الْوَلَایةَ، وَ مِنْ عُقُوقِ ذَوِی الْأَرْحَامِ الْمَبَرَّةَ، وَ مِنْ خِذْلَانِ الْأَقْرَبِینَ النُّصْرَةَ، وَ مِنْ حُبِّ الْمُدَارِینَ تَصْحِیحَ الْمِقَةِ، وَ مِنْ رَدِّ الْمُلَابِسِینَ کرَمَ الْعِشْرَةِ، وَ مِنْ مَرَارَةِ خَوْفِ الظَّالِمِینَ حَلَاوَةَ الْأَمَنَةِ»

ترجمه: خدایا، بر محمّد و آل محمّد درود فرست و [این خصلت‌هایی که می‌شمارم، به نفع من] تغییر ده: شدت کینه دشمنان را به محبّت و حسد متجاوزان را به مودّت و بدگمانی و تهمت اهل صلاح را به اطمینان و دشمنی نزدیکان را به دوستی و مخالفت خویشان را به خوش‌رفتاری و تنها و بی‌یار گذاشتن نزدیکان را به یاری و دوستی فریبکاران را به درست شدن دوستی و ردّ کردن هم‌نشینان را به رفتاری کریمانه و تلخی ترس از ستمکاران را به شیرینی امنیّت.

بحث امشب بحث بسیار مهمی در دعای مکارم است که به صورت منظومه‌ای مطرح شده است. خود دعای مکارم الاخلاق فضای منظومه‌ای دارد. در متن دعای مکارم الاخلاق هم شاهد منظومه‌هایی هستید یعنی یک چینش منظومه‌ای بسیار قابل توجه در این کهکشان دعای مکارم وجود دارد که خیلی جذاب است و از اهل معرفت دل می‌برد که چگونه امام اینها را به صورت منظومه در دل کهکشانی پر نور چیده است.

قطعه‌ای که برایتان می‌خوانم کاملا همین وضعیت را دارد. امام با یک دعا 9 مطلب را می‌خواهد یعنی 9 درخواست در یک دعا کنار هم چیده شده است. کاملا وحدت موضوعی دارد و در یک موضوع است و موضوع هم بسیار حیاتی است. برای رسیدن به حیات طیبه، زیست اجتماعی دارای سهم بسیار بالایی است یعنی زندگی اجتماعی من و دیگران و نسبت من با دیگران دارای سهم بسیار جدی است. وقتی انسان به ابعاد مسئله فکر می‌کند متوجه می‌شود بخش عظیمی از معارف اخلاقی اسلام کاملا مربوط به زیست اجتماعی و مناسبات بین من و دیگران است. موضوعی که اینجا مطرح می‌شود و ناظر به ارتباطات اجتماعی ما است مربوط به یکی از پیچیده‌ترین بخش‌ها است. آن بخش مربوط می‌شود به مواجهه‌های ناپسند و آزاردهنده از طرف دیگران. امام به این فصل می‌پردازد.

انسان از زندگی اجتماعی ناگزیر است

ما از زندگی اجتماعی ناگزیریم و راه فراری نداریم. اینطور نیست بتوانیم خودمان را از ارتباط با دیگران جدا کنیم. ممکن است یک کسی سر به بیابان بگذارد. چنین زندگی مورد تایید خدای متعال نیست و خداوند انسان را اجتماعی خلق کرده و در محیط اجتماع می‌پسندد. ابتلائات جدی برای انسان هم در محیط اجتماعی وجود دارد که زمینه صعود و اصلاح اخلاقی را فراهم می‌کند. ما از زندگی با دیگران ناگزیر هستیم. وقتی انسان از سرناچاری قرار است با دیگران زندگی کند رفتارهای دیگران بر ما تاثیر می‌گذارد، می‌تواند بر حال خوب ما موثر باشد، می‌تواند به ما انرژی بدهد، می‌تواند به ما انتظام روحی و روانی بدهد، می‌تواند برای ما پیش‌برندگی داشته باشد، می‌تواند به ما سرعت بدهد. در مقابل می‌تواند موجب به‌هم‌ریختگی و ناامیدی شود. حداقل می‌تواند وضعیت روانی ما را تحت تاثیر قرار دهد. می‌تواند بهداشت روان ما را در معرض مخاطره قرار دهد.

از سوی دیگر روابط اجتماعی روابط پیجیده‌ای است و پیچیدگی آن به پیچیدگی آدمیزاد برمی‌گردد. لایه‌های تو در تو و آفاق شخصیت هرکس آنقدر گسترده است که حتی برای خود شخص ناشناخته باقی می‌ماند. این باعث می‌شود روابط اجتماعی انسان‌ها هم بسیار پیچیده باشد. پس ما در یک محیط غیر انتخابی پیچیده و موثر قرار داریم که هم تاثیر مثبت و هم تاثیر منفی فراوان بر ما دارد. اگر افرادی رابطه خوب و مناسبی با ما دارند در این بخش انسان باید با شکرگزاری این نعمت را برای خودش نگه دارد. این بخش محل بحث ما نیست. محل بحث جایی است که با رفتارهای آزاردهنده مواجه هستیم. با این چکار کنیم؟

امام به این بخش می‌پردازد. در کلیدواژه اول به ما می‌گوید در این نوع ارتباطات آزاردهنده باید به خدای متعال پناه ببریم. از خدا چه توقعی داریم؟ توقع تبدیل وضعیت، یعنی کسی که می‌خواهد سر به تن ما نباشد رفیق صمیمی ما شود. این کار فقط از خود خدا برمی‌آید چون دل‌ها به دست او است. تبدیل وضعیت آزاردهنده به وضعیت دلخواه فقط کار خداوند متعال است که مقلب القلوب است. حضرت در ادامه فهرست 9 گانه‌ای بیان می‌کند و از خداوند تقاضا می‌کنند که چه چیزهایی را به چه چیزهایی تبدیل کند.