شکست صنعت‌خودروسازی در ایران؛ بایدها و نبایدهای سیاست‌های حمایتی دولت

به گزارش خبرنگار ایکنا، در چهارمین مسابقه از مرحله یک‌چهارم نهایی دهمین دوره مسابقات ملی مناظره دانشجویان ایران که پیش از ظهر امروز، یکشنبه ۸ خرداد به همت سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی با موضوع «شکست صنعت خودروسازی در ایران نشان داد سیاست‌های حمایتی دولتی از صنعت اشتباه است» برگزار شد، دو تیم شهدای گمنام (موافق) از استان همدان و نبض (مخالف) از دانشگاه امیرکبیر به رقابت با یکدیگر پرداختند که متن سخنان آن‌ها به شرح ذیل است:

دور اول مناظره:

ـ علی سلیمی از تیم شهدای گمنام

گزاره، شکست صنعت خودروسازی را پیش‌فرض گرفته است و سخنان بزرگان نظام نیز دلالت بر این مسئله دارد زیرا این صنعت نتوانسته انتظارات را برآورده کند. ما مخالف مطلق حمایت دولت از صنایع نیستیم بلکه معتقدیم این حمایت نباید منجر به بنگاه‌داری دولتی شده بلکه باید حمایت‌های مالیاتی یا در حوزه صادرات باشد.

نمونه سیاست‌های حمایتی غلط دولتی عبارتند از: ایجاد فضای غیر رقابتی و انحصاری، حمایت‌های بی قید و شرط مالی و پرداخت وام‌های کلان به خودروسازان داخلی، حاکمیت مدیریت دولتی بر صنعت خودروسازی، وجود نیروهای انسانی غیرمتخصص و مازاد در سطوح مختلف و تغییر آنها با رفت و آمد دولت‌ها و در نهایت قیمت‌گذاری دستوری و عدم رضایت مردم و تولیدکننده.

ـ رضا حیدری از تیم نبض

شکست صنعت خودروسازی محرز و آشکار و بدون نیاز به اثبات است اما علت این شکست صرفاً در حمایت دولتی نیست بلکه حمایت دولتی ناصحیح از طریق دستور و توزیع نادرست منابع عامل این شکست است. حمایت دولتی از صنعت در دنیا امری متداول و رایج است اما این حمایت برای مدتی محدود و موقتی است تا آن صنعت شکل و سامان بگیرد یا در مواقع خاصی مانند شیوع کرونا انجام می‌شود.

ایران و کره جنوبی همزمان با هم خودورسازی را آغاز کردند و مقایسه این دو به فهم ما از پیشرفت خودروسازی کره و عقب‌ماندگی ایران در این عرصه کمک می‌کند. در کره ابتدا کارخانه آمریکایی فورد، حضور پیدا کرد و در کره مونتاژ می‌شد و در ادامه تویوتا و جنرال موتورز هم وارد کره شدند و در ادامه واردات خودرو نیز در کره ممنوع شد و این ممنوعیت به مدت 40 سال تا سال 1999 ادامه پیدا کرد. در گام دوم کره جنوبی قطعه‌سازی خود را بومی کرد و کارخانه‌های خارجی داخل کره مجبور شدند قطعات وارداتی را بومی‌سازی کنند یعنی در داخل کره بسازند و وقتی تویوتا حاضر به این کار نشد از کره اخراج شد. درگام سوم کره‌ای‌ها برای ساخت خودروی ملی مشوق تعیین کردند مانند کمک‌های بلاعوض و مشوق‌های مالیاتی. در این راستا کره‌ای‌ها یک مدیر آمریکایی را برای مدیریت ساخت خودروی ملی انتخاب کردند و توانستند این خودرو را بسازند و در ادامه آن را صادر کنند.

ایران هم کار خود را با مونتاژ آغاز کرد اما واردات خودرو در دوره هویدا آزاد شد به نحوی که 50 درصد خودروها وارداتی بودند.

دور دوم مناظره:

ـ محمد ترک از تیم شهدای گمنام

در گزاره مدنظر بیان نشده است که نباید حمایت دولتی از صنت بشود بلکه سیاست‌های حمایتی دولت را از صنعت خودرو اشتباه دانسته است. در 60 سال خودروسازی ما در مقایسه با سایر کشورها از جمله کره جنوبی در مسیر افول بودیم و باید به این سؤال پاسخ داد که چرا به جایگاه کره نرسیدیم؟ در کره جنوبی حمایت دولتی از صنعت محدود و با قید و شرط است اما در ایران دولت در مدیریت و قیمت‌گذاری دخالت کرده و انحصار ایجاد می‌کند.

ـ علی نجفی از تیم نبض

گزاره از جنس استقرایی است و پذیرفته صنعت خودروسازی شکست خورده و نباید حمایت دولتی از این صنعت انجام بگیرد. البته کمک‌های مالی دولت به صنعت تنها مختص ایران نیست و جنرال موتورز هم از دولت آمریکا این کمک‌ها را دریافت می‌کند، سؤال این است که آیا صنعت خودروسازی به خاطر نوع حمایت دولتی شکست خورده است. در شرایط تحریمی دولت چاره‌ای جز حمایت از صنعت ندارد. از طرفی در ایران مافیا و رانت وجود دارد نه حمایت.

دور سوم مناظره:

ـ علی سلیمی از تیم شهدای گمنام

گزاره مناظره، غلط بودن سیاست‌ها و روش‌های حمایت دولتی است نه خود حمایت‌های دولتی. به عبارتی نوع حمایت‌ها غلط است نه اصل حمایت دولت‌ها. وقتی خودروسازی یا سایر صنایع کشور ما ردیف بودجه دارند این باعث می‌شود سراغ خلاقیت و نوآوری برای پیشرفت حرکت نکنند.

ـ رضا حیدری از تیم نبض

در ادامه صحبت قبل در خصوص مسیر ایران و کره، محمدرضاشاه به سمت خرید سهام شرکت‌های خودروسازی دنیا حرکت کرد درحالی که کره در حال برداشتن گام سوم خود یعنی تولید خودروی ملی بود. کره وقتی وارد مرحله آزادسازی واردات خودرو شد مدیر آمریکایی را از کشور خارج کردند و این مدیر در زمان شاه وارد ایران شد و وقتی صنعت خودروسازی ایران را بررسی کرد مشکل اصلی را در ضعیف بودن صنعت قطعه‌سازی ایران دانست.

پس از انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی یک پاسخ افراطی به تفریط شاه داد؛ شاه در حالی که خودروسازی را کاملا وابسته به خارج کرده بود اما جمهوری اسلامی اتکای کامل به داخل را در دستور کار قرار داد و نتیجه آن بی‌کیفیتی خودروها و از دست رفتن جان مردم است.

دور چهارم و پایانی مناظره:

ـ محمد ترک از تیم شهدای گمنام

گزاره مسابقه می‌گوید سیاست‌های حمایتی دولت اشتباه بوده و سیاست‌ها همان روش‌ها و روندها است. خصوصی سازی را نباید با مافیا یکی کرد چون همین سیاست خصوصی‌سازی در سایر کشورها هم بوده اما مافیا ایجاد نکرده است و لذا در ایران هم مدیریت خودروسازی باید خصوصی شود و قیمت‌گذاری از حالت انحصاری و دولتی خارج شود. زیرا اینها باعث مافیا و رانت است.

امروز 60 درصد شرکت های دولتی زیان‌ده هستند که بخشی از آنها صنعتی هستند و این نشان می‌دهد که سیاست های حمایتی دولت اشتباه بوده است. پس حمایت دولت باید باشد اما حمایتی با قید و شرط.

ـ علی نجفی از تیم نبض

هیوندای کره برخلاف خودروسازی ایران در شرایط تحریم نبوده است، لذا در شرایط تحریمی مشکل صنایع ایران با خصوصی‌سازی حل نمی‌شود. ساختار حاکمیتی در ایران متفاوت است و عدم شفافیت در آن موج می‌زند و نمی‌توان مانند کره برنامه‌ریزی کرد. در واقع اینجا انتخاب بین بد و بدتر است. به عبارتی در شرایط تحریمی نمی‌توانیم به فکر رشد و توسعه باشیم بلکه باید در فکر حفظ وضعیت باشیم.

به فرض سیاست‌های حمایتی دولت اشتباه باشد اما در این وضعیت چه بدیلی داریم؟ در واقع دولت در شرایط تحریمی موظف به حمایت از صنایع است چون اگر حمایت خود را بردارد، این صنایع به سرعت نابود می‌شوند.

در پایان این مسابقه هیئت داوران متشکل از الهام اکبری؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، صدیقه ببران؛ عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و مجید احسن؛ عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با امتیاز 120 بر 102 تیم شهدای گمنام(موافق) را برنده اعلام کرد.