رویکرد شناختی ـ رفتاری، خط مقدم درمان اختلالات روانی است
اکثر درمان‌های روانشناختی مدعی هستند که کارایی و اثربخشی زیادی دارند، ولی علم روانشناسی و روانپزشکی ثابت کرده که در حال حاضر، خط مقدم درمان تمام اختلالات روانی، رویکرد شناختی ـ رفتاری است.
«درمان شناختی ـ رفتاری برای زندگی روزمره» عنوان کتابی از جیسون ام ساترفیلد، ترجمه ایمان محمدی و محسن لعلی است که بهار سال جاری، در 286 صفحه و در قالب 24 درس، از سوی انتشارات جهاددانشگاهی واحد اصفهان چاپ و منتشر شد.
لعلی، از مترجمان کتاب و عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا، درمان‌های مربوط به اختلالات روانی را به دو دسته کلی تقسیم و اظهار کرد: دسته اول، درمان‌های پزشکی است که غالباً روانپزشکان آن را تجویز می‌کنند و شامل دارودرمانی و درمان‌های دیگر می‌شود. دسته دوم، روان‌درمانی است که یکی از غالب‌ترین و مؤثرترین روش‌ها در این دسته برای اختلالات روانی، درمان شناختی ـ رفتاری نام دارد، به‌گونه‌ای که گاهی مواقع، خط مقدم درمان، نه دارودرمانی، بلکه روان‌درمانی با تأکید بر درمان شناختی ـ رفتاری است و تحقیقات پزشکان و روانپزشکان نشان می‌دهد بعضاً تأثیر این نوع درمان از درمان‌های دارویی ضدافسردگی بیشتر است.
وی افزود: در سال‌های اخیر، بیشتر کتاب‌هایی که ترجمه کرده‌ام، مبتنی بر همین رویکرد، یعنی درمان شناختی ـ رفتاری بوده است که اهمیت موضوع را نشان می‌دهد، چون نقش اصلی را در درمان اختلالات روانی ایفا می‌کند و یکی از درمان‌های غالب و مطرح روانشناختی محسوب می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان اصفهان در توضیح عنوان کتاب، گفت: در خصوص درمان اختلالات روانی، کتاب‌ها و متونی وجود دارد که بسیار تخصصی هستند و برای مخاطب عام کاربرد ندارند و بیشتر ابزار کار برای روانشناسان، مشاوران و حتی روانپزشکان محسوب می‌شوند، ولی کتاب «درمان شناختی ـ رفتاری برای زندگی روزمره» هم برای مخاطب و مراجع قابل استفاده است و هم برای مشاوران و با توجه به بازخوردی که از اساتید دانشگاه دریافت کرده‌ام، این کتاب می‌تواند به‌عنوان درسنامه‌ای مقدماتی برای دانشجویان رشته روانشناسی در مقاطع کارشناسی و ارشد نیز مفید باشد.
وی تصریح کرد: کتاب به مراجع یاد می‌دهد چه نوع افکاری دارد و از او می‌خواهد این افکار را در طول شبانه‌روز بررسی کند. در درمان شناختی ـ رفتاری، مثلثی متشکل از فکر، احساس و رفتار وجود دارد که برگرفته از مکتب فلسفی رواقی است. یکی از فیلسوفان این مکتب به نام اپیکتتوس می‌گوید این وقایع نیستند که بر ما اثر می‌گذارند، بلکه برداشت‌مان از آنهاست که بر ما اثر می‌گذارد. وقتی اتفاقی یکسان برای من و شما رخ می‌دهد، ممکن است شما برداشتی فاجعه‌آمیز از آن داشته باشید و من برداشتی خنثی، چون شناخت من به گونه دیگری است و احساسی متعادل و به تبع آن، رفتاری متعادل را شکل می‌دهد، ولی شما که آن اتفاق را فاجعه‌آمیز تصور کردید، احساس ناخوشایند و به تبع آن، رفتار نادرست پیدا می‌کنید.
لعلی ادامه داد: کتاب به مراجع آموزش می‌دهد تا افکار، نشخوارهای ذهنی و نگرانی‌های زندگی روزمره‌اش را بسنجد و ثبت کند، سپس به حل مسئله بپردازد و راه‌های مقابله با مسائل و مشکلات را بیابد. در واقع، مهارت حل مسئله را آموزش می‌دهد و از طرف دیگر، به مباحث خاص مانند سوگ و افسردگی، حملات وحشت و اضطراب، اعتیاد، مقابله با کمال‌گرایی و اهمال‌کاری، مدیریت بیماری‌های مزمن و طولانی‌مدت، مقابله با درد و بی‌خوابی و مطالب بنیادی و در عین حال، ساده دیگری می‌پردازد که هم می‌تواند به مراجعان سرنخ بدهد و هم برای مشاوران و روانشناسان کاربردی باشد.
وی بیان کرد: عموم افراد می‌توانند از کتاب «درمان شناختی ـ رفتاری برای زندگی روزمره» استفاده کنند، چون نویسنده آن را در سطح تخصصی تألیف نکرده است، ولی نمی‌توان گفت مثل بعضی از کتاب‌های روانشناسی عمومیت گسترده دارد و افراد باید حداقل از تحصیلات کارشناسی برخوردار باشند تا بتوانند از کتاب استفاده کنند.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: کتاب اصلاً نمی‌تواند جای مراجعه به روانشناس یا روان‌درمانگر را بگیرد. کتاب‌هایی با عنوان خودیاری وجود دارد که بسیار ساده نوشته شده‌اند، ولی این‌طور نیست که افراد صرفاً با مطالعه این کتاب‌ها و بدون مراجعه به روانشناس بتوانند مشکلات روانشناختی خود را حل کنند. کتاب «درمان شناختی ـ رفتاری برای زندگی روزمره» در فرایند درمان‌های روانشناختی حالت مکمل دارد و می‌تواند به روشن شدن فرایند درمان کمک کند.
وی اظهار کرد: اکثر درمان‌های روانشناختی مدعی هستند که کارایی و اثربخشی زیادی دارند، ولی علم روانشناسی و روانپزشکی ثابت کرده که در حال حاضر، خط مقدم درمان تمام اختلالات روانی، رویکرد شناختی ـ رفتاری است. کتاب نیز این نتیجه را مطرح می‌کند که اثربخشی این رویکرد در درمان اکثر اختلالات روانی، زیاد و قابل توجه است. شخصاً نیز به‌عنوان یک روانشناس که چندین سال است کار بالینی انجام می‌دهم و پژوهش‌های مربوطه را مطالعه کرده‌ام، اثربخشی این رویکرد را بسیار زیاد دیده‌ام.
وی در پایان تصریح کرد: آموزش روان‌درمانی و خصوصاً درمان شناختی رفتاری برای دانشجویان روانشناسی و حتی مشاوران و روانشناسان نادیده گرفته شده و سهل‌انگارانه با آن برخورد شده است. متأسفانه با وجود قدمت نزدیک به 100 سال این رویکرد، در کشور ما به‌دلیل نبود کتاب‌های کاربردی و آموزش‌های ناقص، شناخت درستی از درمان شناختی ـ رفتاری حاصل نشده و یکی از اهداف من در ترجمه کتاب‌های این حوزه، این است که رویکرد مذکور را به‌صورت کامل، واضح و شفاف به روان‌درمانگران، دانشجویان و در نهایت، عموم مردم آموزش دهم.
انتهای پیام
