نشانه‌های متعلم راستین از نگاه پیامبر(ص)

به گزارش ایکنا از فارس، حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا حدائق، مدیرعامل بنیاد مهدی موعود(عج) فارس بامداد امروز، 13 آبان‌ماه در سلسله سخنرانی‌های مجازی خود با عنوان «سبک زندگی مهدوی»، فرازی از دعای حضرت حجت(عج) «وَ عَلَی الْمُتَعَلِّمِینَ بِالْجُهْدِ وَ الرَّغْبَةِ» را با توجه به فرارسیدن روز دانش‌آموز یادآور شد و گفت: یکی از وظایفی که وجود مقدس امام عصر(عج) در این دعای شریف به همه ما می‌آموزد، درخواست تلاش و رغبت برای دانش‌آموزان از خداست.

وی افزود: ایشان از خدا برای متعلمان یعنی طلاب، دانشجویان، دانش‌آموزان و تمامی کسانی که در عرصه علم‌اندوزی دارند تلاش می‌کنند، اول کوشا بودن و پیگیر بودن و خستگی‌ناپذیر بودن و دوم، رغبت و میل و اشتیاق به تحصیل را از خدا می‌خواهند «وَ عَلَی الْمُتَعَلِّمِینَ بِالْجُهْدِ وَ الرَّغْبَةِ». این دو ویژگی برای هر دانش‌پژوه، دانشجو و طلبه‌ای ضرورت دارد.

حدائق گفت: امام علی(ع) در حدیثی فرمودند: «عَلى المُتَعَلِّمِ أن يُدئبَ نَفسَهُ في طَلَبِ العِلمِ ، و لا يَمَلَّ مِن تَعَلُّمِهِ ، و لا يَستَكثِرَ ما عَلِمَ؛ بر شخصی که در جست‌وجوی علم و دانش است، لازم است که نفس خودش را در تحصیل علم کوشا کند. از تعلم و تحصیل ملول نشود. اندوخته‌های علمی خودشان را زیاد به حساب نیاورند.» یعنی انسان خستگی‌ناپذیر باشد و در تحصیل علم خسته نشود. ما وقتی به زندگی بزرگان علمی رجوع می‌کنیم، می‌بینیم در عین اینکه در سختی به سر می‌بردند، اما روحیه تلاش‌گری برای تحصیل علم داشتند.

مسئول حوزه علمیه منصوریه شیراز تصریح کرد: نباید عنوان و مدرک خودمان را بزرگنمایی کنیم. عناوین و القابی چون حجت‌الاسلام، آیت‌الله، دکتر، مهندس، متخصص، پروفسور و... ما را مغرور و سرگرم نکند. این‌ها را زیاد به حساب نیاوریم. چون اگر زیاد به حساب آوریم، دیگر رشد نمی‌کنیم، غرور پیدا می‌کنیم. از آن مسیر اصلی که باید حضور پیدا و حرکت کرد، فاصله می‌گیریم.

وی با بیان اینکه دومین ویژگی این است که افراد باید تحصیل را با رغبت ادامه دهند، گفت: با بی‌میلی و بی‌توجهی و با یأس و ناامیدی، انسان به جایی نخواهد رسید. امام علی(ع) فرمودند «لا يُدرَكُ العِلمُ بِراحَةِ الجِسمِ؛ با راحتی و رفاه جسم، نمی‌شود به علم دسترسی پیدا کرد.»، بنابراین در راه کسب علم باید زحمت کشید و تلاش کرد. باید رنج تحصیل را بر خود هموار کرد تا به مدارج عالیه علمی نائل شد. پیامبر(ص) برای کسانی که حقیقتاً در مسیر تحصیل علم تلاش می‌کنند، آثار و ویژگی‌هایی را نام می‌برد. همه متعلمان فکر کنند و ببینند با گذر عمر و بالا رفتن تحصیلات و علم، به این ویژگی‌ها دسترسی پیدا کرده‌اند یا خیر.

نشانه‌های کسب علم برای خدا یا برای نفس

حدائق با بیان حدیثی از پیامبر(ص) «مَن طَلَبَ العِلمَ للّه ِِ لَم يُصِبْ مِنهُ بابا إلاّ ازدادَ...؛ کسانی که کسب علم‌شان برای خداست، هرچه بر دانش‌شان افزوده می‌شود، در درون خودشان ذلت نفسانی پیدا می‌کنند» افزود: ذلت در پیشگاه مردم، کار خوبی نیست و پسندیده نیست که انسان نزد دیگران، خودش را خوار و خفیف جلوه دهد، اما ذلت نفسانی، امر ارزشمندی است و به این معنی است که انسان روی خودش کار کند تا دچار غرور نشود.

عضو جامعه روحانیت شیراز اظهار کرد: حضرت زهرا(س) به این دعا مداومت داشتند «اللَّهُمَّ ذَلِّلْ نَفْسِی وَ عَظِّمْ شَأْنَکَ فِی نَفْسِی وَ أَلْهِمْنِی...؛ خدایا خودم را در خودم ذلیل کن و شأن خود را نزد ما بالا ببر.»؛ متعلمان راستین، این ویژگی را دارند که هرچه بر دانش آن‌ها افزوده می‌شود، یک ذلت نفسانی پیدا می‌کنند و غرور به هم نمی‌زنند.

وی گفت: در ادامه کلام پیامبر(ص) آمده است «و فِي النّاسِ تَواضُعا» از نشانه‌های متعلم‌های موفق این است که در برابر مردم، متواضع هستند. این فرد زمان دانشجویی، یک درصد و ضریبی تواضع داشت. اکنون که استاد شده است، باید تواضع او بیشتر شده باشد. تواضع طلبه هم باید سال به سال بیشتر شود.

حدائق تصریح کرد: در ادامه کلام پیامبر آمده است «ولله خوفا»؛ از نشانه‌های متعلمان موفق این است که هرچه بر علم‌شان افزوده می‌شود، از خدا بیشتر می‌ترسند. خداترسی و خدانگری آن‌ها قوی‌تر می‌شود. «و فِي الدِّينِ اجتِهادا»، نشانه علم موفق و متعلم راستین، بر سطح آگاهی‌های او هرچه افزوده می‌شود، در مسیر دین تلاش و کوشش او، افزون‌تر می‌شود. در انتهای این بخش از حدیث، پیامبر(ص) می‌فرماید «وَ ذَلِكَ اَلَّذِي يَنْتَفِعُ بِالْعِلْمِ فَلْيَتَعَلَّمْهُ؛ چنین کسانی از علم بهره برده‌اند و علم را کسب کرده‌اند و آموخته‌اند.»

مسئول حوزه علمیه خاتم‌الانبیا(ص) شیراز ادامه داد: پیامبر(ص) در ادامه آن روی سکه هم بیان می‌فرمایند «مَن طَلَبَ العِلمَ لِلدّنيا و المَنزِلَةِ عِندَ النّاسِ و الحَظوَةِ عِندَ السُّلطانِ لَم يُصِبْ مِنهُ بابا إلاّ ازدادَ في نَفسِهِ عَظَمَةً؛ اگر کسی علم را فقط برای دنیا و مقام دنیا کسب کند تا مردم او را تکریم کنند و برای اینکه نزد حاکم و سلطان و مسئولان، موقعیت و جایگاهی به هم بزند، هیچ بابی برای او گشوده نمی‌شود، مگر اینکه هرچه بیشتر می‌فهمید، خودش را بالاتر می‌بیند و متکبرتر می‌شود و غرور او بیشتر می‌شود.» حتماً افرادی را دیده‌اید که وقتی با آن‌ها صحبت می‌کنید، می‌گویند من خودم سرم می‌شود، من خودم بلدم، نیازی نیست شما یادم دهید. این همان تکبری است که در دین به شدت مغبوض است.

وی اضافه کرد: خدا در قرآن به حضرت سلیمان امر می‌کند که از مورچه‌ای نصیحت بپذیرد. این برای همه انسان‌ها درس است زیرا انسان هرچه بزرگ‌تر شود، سلیمان نمی‌شود و نصیحت‌کننده هرچه خرد شود، مورچه نمی‌شود. علم اگر برای دنیا و جایگاه و مقام و به به و چه چه کسب شد، هرچه افزایش پیدا کند، انسان خودش را بالاتر و عالی‌تر از دیگران می‌بیند. در ادامه کلام پیامبر(ص) آمده است «و عَلى النّاسِ استِطالَةً » این علم و این نوع تحصیل، جز فخرفروشی برای مردم، چیز دیگری برای این شخص به دنبال نخواهد داشت. «و بِاللّه ِ اغتِرارا ، و مِنَ الدِّينِ جَفاءً» و نسبت به خدا مغرور می‌شود و نسبت به مسائل دینی هم فاصله می‌گیرد. هرچه سواد او بیشتر می‌شود، دوری او از دین افزایش پیدا می‌کند.

حدائق یادآور شد: برخی از وضع خودشان گله‌ می‌کنند که ما سال‌های اول دانشجویی، نماز شب می‌خواندیم، اما اکنون که فارغ‌التحصیل دانشگاه شدیم، تارک‌الصلوة شده‌ایم. بخشی از این امر به این برمی‌گردد که ما با چه نگاهی به دنبال علم بوده‌ایم. پیامبر(ص) فرمودند «فذلكَ الّذي لا يَنتَفِعُ بِالعِلمِ» متعلمینی که علم را این‌گونه تحصیل می‌کنند، از این علم بهره‌ای نخواهند برد. هدف آن‌ها دنیا و جایگاه و منزلت نزد مردم و مسئولان است. سپس فرمودند «فَلْيَكُفَّ وَ ليُمسِكْ عَنِ الحُجَّةِ عَلى نَفسِهِ ، و النَّدامَةِ و الخِزيِ يَومَ القِيامَةِ؛ باید چنین شخصی که این‌گونه دارد تحصیل علم می‌کند، خودش را از این تحصیل بازدارد و علیه خودش، حجت و پشیمانی و رسوایی برای روز قیامت رقم نزند.»