تلاقی بهارِ طبیعت، قرآن و انسان در نوروز 1402

علی عبدالله‌زاده، مدیر گروه علوم قرآنی دانشگاه ادیان و مذاهب، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره نو شدن، طراوت و تازگی و طبیعت از منظر قرآن کریم پرداخت و گفت: بنده بر یک اصل کلی تأکید می‌کنم و آن اینکه حقیقت دین و حقیقت قرآن مساوی با تازگی، نو شدن و طراوت است. این مطلب در ابعاد مختلفی قابل مشاهده است. اولین بعُد آن، خودِ قرآن کریم است که در عین اینکه ظاهر آن، مشتمل بر الفاظی است که ثابت هستند اما حقیقت قرآن کریم، حقیقتی است که لحظه به لحظه در حال تازه شدن، طراوت و جلوه پیدا کردن است. در روایتی آمده که از حضرت امام صادق(ع) سؤال می‌شود که چرا قرآن هر دفعه که نشر پیدا می‌کند و خوانده می‌شود از آن تازگی ظهور پیدا می‌کند؟ ایشان می‌فرمایند به این دلیل که خداوند متعال، قرآن کریم را برای یک زمان خاص قرار نداده است و مخصوص دسته‌ای از مردم هم نیست بلکه قرآن کریم در هر زمانی نو است و تازگی دارد و برای هر قوم و دسته‌ای تا روز قیامت، تازه است.

پیام تازه آیات قرآن

وی ادامه داد: آیات قرآن کریم به گونه‌ای هستند که هر کسی آنها را بخواند ولو اینکه در ظاهر آن تکرار باشد اما پیام آن تازه است و در خودش طراوت دارد. وقتی به این آیات مراجعه می‌کنیم خداوند متعال در جایی فرموده است: «كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ؛ و او هر روز به شأن و کاری (در تکمیل و افاضه به خلق) پردازد» (الرحمن/ 29) منظور این است که خدای متعال هر روز فیض و برکت تازه‌ای را نصیب عالم می‌کند. از نظر خدای متعال، مؤمن کسی است که هر روزی که شروع می‌کند انگار برای وی روزی تازه است در حالی‌که اگر شخصی روحیه ایمان ندارد ممکن است بالاخره خسته شود.

عبدالله‌زاده بیان کرد: روح آن چیزی است که به انسان حیات می‌دهد و وقتی از روحِ ایمان صحبت می‌کنیم منظور این است که اگر روح ایمان در انسان باشد این ایمان به وی حیات و زندگی جدید و معنای زندگی می‌دهد. در این صورت هر روز برای انسان با روز دیگر فرق می‌کند و هر روز منتظر بشارت، تکلیف و اتفاقات جدید است. امیرالمؤمنین(ع) در خطبه 23 نهج‌البلاغه می‌فرماید: «فَإِنَّ الْمَرْءَ الْمُسْلِمَ مَا لَمْ يَغْشَ دَنَاءَةً تَظْهَرُ فَيَخْشَعُ لَهَا إِذَا ذُكِرَتْ وَ تُغْرَى بِهَا لِئَامُ النَّاسِ كَانَ كَالْفَالِجِ الْيَاسِرِ الَّذِي يَنْتَظِرُ أَوَّلَ فَوْزَةٍ مِنْ قِدَاحِهِ تُوجِبُ لَهُ الْمَغْنَمَ وَ يُرْفَعُ بِهَا عَنْهُ الْمَغْرَمُ» یعنی انسانی که ایمان دارد تا وقتی که خدای ناکرده روحیه ایمان و اسلام از وی گرفته نشده مانند یک مسابقه دهنده است که اولین تیر را می‌زند و آن هدف‌گیری باعث می‌شود او به سود برسد و برنده مسابقه شود.

انسان مؤمن همواره منتظر بهترین‌ها است

مدیر گروه علوم قرآنی دانشگاه ادیان و مذاهب یادآور شد: در واقع انسان مؤمن، انسانی است که اولاً منتظر است و در ثانی منتظر بهترین‌هاست و هر روز هم برای وی بهترین‌ها رقم می‌خورد در نتیجه هر روز برای انسان مؤمن، روزی جدید است و می‌تواند بهترین خبرها را برای وی داشته باشد. حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «وَ كَذَلِكَ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ الْبَرِي‏ءُ مِنَ الْخِيَانَةِ يَنْتَظِرُ مِنَ اللَّهِ إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ إِمَّا دَاعِيَ اللَّهِ فَمَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ لَهُ وَ إِمَّا رِزْقَ اللَّهِ فَإِذَا هُوَ ذُو أَهْلٍ‏؛ مرد مسلمان تنگدست كه از خيانت با خدا و خلق دورى نموده يكى از دو چيز نيكو را از جانب خدا انتظار مى ‏برد: يا دعوت كننده خدا را یعنی مرگ كه همه كس را بسوى خدا مى‏خواند پس آنچه نزد خدا مى ‏يابد از نعمت‌هاى آخرت براى او بهتر از نعمت‌هاى دنيا است، يا روزى خدا را در دنيا پس او صاحب اهل و مال گردد در حالتى كه دين و حسب او یعنی علم و ادب و بردباريش با او است» پس انسان مؤمن هر روز منتظر خبرهای خوش از جانب خدای متعال است.

وی تصریح کرد: با این اوصاف، حقیقت دین مساوی با تازگی است و کتابِ دین هم کتاب تازگی است و خدای متعال هر روز فیض جدید و برکت و رحمت و رزق و روزی جدید برای انسان می‌فرستد و هر روز، وی را تازه‌سازی می‌کند. انسان مؤمن هر روز منتظر رسیدن اخبار تازه و فیض و برکات تازه و بالا رفتن درجات مادی و معنوی است لذا حقیقت دین، حقیقت تازگی است. حال بحث درباره این است که بهترین زمان برای نو شدن است. بهترین زمان برای نو شدن، بهار است چون اوج تازگی و طراوت است پس انسان مؤمن در این ایام، بهتر از هر زمانی منتظر نو شدن و طراوت است.

جایگاه طبیعت در قرآن

وی درباره جایگاه بهار و طبیعت در قرآن کریم گفت: طبیعت جایگاه والایی در قرآن کریم دارد. خدای متعال در آیات متعددی به این موضوع اشاره کرده است و از جمله در جایی آمده است: «فَانْظُرْ إِلَىٰ آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا ۚ إِنَّ ذَٰلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَىٰ ۖ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ پس ای بشر دیده باز کن و آثار رحمت (نامنتهای) الهی را مشاهده کن که چگونه زمین را پس از مرگ (و دستبرد خزان باز به نفس باد بهار) زنده می‌گرداند! محققا همان خداست که مردگان را هم (پس از مرگ) باز زنده می‌کند و او بر همه امور عالم تواناست» (روم/ 50) در جای دیگری در قرآن کریم آمده است: «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاء فَأَحْیَا بِهِ الأرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِن کُلِّ دَآبَّهٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخِّرِ بَیْنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ لآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ؛ در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و شد شب و روز، و کشتی هائی که در دریا به سود مردم در حرکتند، و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده، و با آن زمین را پس از مرگ زنده نموده و انواع جنبندگان را در آن گسترده و همچنین در تغییر مسیر بادها و ابرهایی که در میان زمین و آسمان معلقند، نشانه‌‏هایی است از ذات پاک خدا و یگانگی او برای مردمی که عقل دارند و می‏ اندیشند» (بقره/ 164). همچنین آمده است: «فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاء صَبًّا, ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا ,فَأَنبَتْنَا فِیهَا حَبًّا, وَعِنَبًا وَقَضْبًا, وَزَیْتُونًا وَنَخْلًا, وَحَدَائِقَ غُلْبًا, وَفَاکِهَهً وَأَبًّا؛ پس انسان باید به خوراک خود بنگرد, که ما آب را به صورت بارشى فرو ریختیم, آنگاه زمین را با شکافتنى لازم شکافتیم, پس در آن دانه رویانیدیم, و انگور و سبزى, و زیتون و درخت‏ خرما, و باغ هاى انبوه, و میوه و چراگاه» (عبس/ 24 تا 31) اینها بخشی از آیاتی است که از توجه قرآن کریم به طبیعت حکایت دارد و در جاهای دیگری نیز به این موضوع اشاره شده است.

عبدالله‌زاده ادامه داد: گفتیم که قرآن همواره تازه است لذا اوج تازگی آن هم در ماه مبارک رمضان اتفاق می‌افتد. امامِ انسان‌های مؤمن و به تعبیری، ولیِ آنها حضرت حجت (ع) هستند که ایشان هم بهارِ انسان‌ها هستند لذا این حقیقت در یک زمان به ظهور می‌رسد و همانگونه که تازگی در طبیعت با فصل بهار رخ می‌دهد، حقیقت تازگی برای قرآن در ماه رمضان و حقیقت تازگی در وجود انسان‌ها هم با آمدن امام زمان محقق می‌شود. عید نوروز امسال یعنی 1402 هم این تازگی‌های چندگانه با همدیگر هماهنگی پیدا کرده‌اند یعنی بهار طبیعت و بهار قرآن را داریم و نیمه شعبان هم در نزدیکی عید نوروز اتفاق افتاده است بنابراین بهار انسان‌هاِ یعنی امام زمان، (عج) پا به عرصه وجود گذاشته‌اند.

مدیر گروه علوم قرآنی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: ان‌شاء الله این تقارن و همراهی، مبارک باشد و باعث شود که به میزان بیشتر و بهتری درباره تازه شدن و تازه بودن فکر کنیم و خودمان را به این مرکز‌های طراوت و تازگی که باعث می‌شود ایمان انسان هم تازه شده و طراوت پیدا کند نزدیک کنیم.