تلاش برای رفع تکلیف وظیفه حداقلی انسان است

به گزارش ایکنا، آیت‌الله محمود رجبی، رئیس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، عضو شورای عالی حوزه و رئیس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، 24 اردیبهشت ماه در سخنانی که با موضوع «تقوای اجتماعی» ایراد و در فضای مجازی منتشر کرده است با اشاره به آیه شریفه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ»، گفت: خطاب آیه به ما است که خدا و معاد و وحی را پذیرفته‌ایم، دستور خداوند در آیه این است که تقوا پیشه کنید؛ مرحوم علامه طباطبایی هم فرموده است تقوا این است که انسان به خاطر خطری که متوجه سعادت ابدی او هست از خداوند بترسد. ترس از خطر است و چون خطر مانند همه امور در دست خداست انسان باید از خداوند هم بترسد.

وی افزود: یک بعد از تقوا، تقوا در زندگی شخصی و فردی است و اینکه انسان بداند چقدر از کارهایی که انجام می‌دهد مبتنی بر رضایت خداوند است و بعد دیگر هم اجتماعی است؛ هر کسی بعد اجتماعی دارد و کاری انجام می‌دهد که به نحوی به دیگران مرتبط است؛ کسانی که در محیط‌های علمی کار می‌کنند هم یا محقق و پژوهشگر هستند یا دانش‌پژوه و طلبه و دانشجو و یا استاد و مدیر و کارمند و همه اینها ناظر به جنبه جمعی زندگی انسان است و انسان باید ببیند چه کارهایی را می‌توانست انجام دهد و انجام نداده است یا آیا این کارها را با دقت و ظرافت بیشتر و صرفه‌جویی بیشتر و ... می‌توانست انجام دهد. همه اینها جزء ولتنظر است. انسان باید با حداکثر ظرفیت تلاش کند

آیت‌الله رجبی بیان کرد: وقتی انسان اعمال خود را می‌سنجد باید نگاه کند که ظرفیت او چقدر بوده است یعنی گاهی ممکن است انسان ظرفیت حداقلی برای خود و توانایی خودش در نظر بگیرد ولی گاهی هم از حداکثر ظرفیت خود بهره می‌برد؛ علامه مصباح وقتی وظیفه خودشان را در امری تشخیص می‌دادند تمام توانایی و ظرفیت خودشان را برای تحقق آن به کار می‌بستند و از دشواری‌های مسیر خسته نمی‌شدند.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه تصریح کرد: حداقل وظیفه انسان، همان اسقاط تکلیف است و حتی اگر انسان بتواند بیش از اسقاط تکلیف، کاری را انجام دهد که جامعه به آن نیازمند است واجب است انجام دهد و بحث حقوق و دریافت دستمزد و ... نیست؛ طرف حساب ما خداوند است؛ آیا در قیامت توجیهی در این زمینه داریم وقتی خدا از ما سؤال کند که تو به اندازه حقوقی که گرفتی زحمت کشیدی ولی می‌توانستی بیش از آن هم انجام دهی و ندادی.

رئیس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، اظهار کرد: علامه مصباح می‌فرمودند اگر ما همه دستورات خود را به دقت و کامل انجام دهیم تازه وظیفه خود را به عنوان یک مسلمان انجام داده‌ایم و البته باز این پرسش وجود دارد که همین کار را چقدر برای رضایت خدا و خالصانه انجام داده‌ایم؟ چقدر آن به خاطر منافع ما بوده است و چقدر به خاطر منافعی است که به دین و مردم می‌رسد. به هر حال آیه فرموده است خودتان در خودتان تفکر کنید ببینید کجا قرار دارید و دوباره هم فرموده است بترسید.

وی افزود: علامه فرموده است اگر در اینجا تاکید هم باشد جا دارد و به تعبیر علامه مصباح، در قیامت به ما خواهند گفت چرا این کار را کردید و چرا فلان کار که وظیفه شما بود انجام ندادید؛ این خودارزیابی و خودمراقبتی که علما همواره بر آن تاکید دارند به خاطر همین است تا در قیامت گرفتار پشیمانی نشویم زیرا جبران آن ناممکن است.

آیت‌الله رجبی بیان کرد: ما هر چه یاد گرفته‌ایم و می‌دانیم و احیانا توفیق پیدا کنیم به آن عمل کنیم به برکت زحمات امثال امام و علامه طباطبایی و علامه مصباح است.

هدایت در مسیر و مقصد به برکت قرآن

آیت‌الله رجبی در بخش دیگری از سخنانش به نقش هدایتگری قرآن کریم اشاره کرد و گفت: وقتی قرآن کریم فرموده است قرآن، هدایت است؛ یک نوع هدایت این است که راه را به انسان نشان دهد تا او به سعادت دنیا و آخرت برسد بنابراین یکی از برکات وجودی قرآن نشان‌دادن راه و مقصد است ولی انسان به همان مقدار که دانستن و یادگرفتن راه برای او مهم است خطر مهمی در پیش روی او وجود دارد که این خطر هم خیلی مهم است و آن این است که خیلی از افرادی که مقصد را می‌فهمند و به آن معتقد هستند و مدتی در مسیر آن قدم برمی‌دارند بر اثر عواملی از هدف دور و یا دچار انحراف می‌شوند.

وی افزود: مرحوم علامه طباطبایی در ذیل آیه آخر سوره مبارکه فتح «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا» فرموده است در این آیه بعد از آنکه امت اسلامی و وصف او را در تورات و انجیل بیان کرد فرموده است وعدالله الذین آمنوا، از بین مؤمنانی که با پیامبر(ص) بودند و ایمان آورده عمل صالح انجام داده‌اند وعده اجر عظیم داده است؛ (چون ابتدای این آیه با این تعبیر است که و الذین معه اشداء)؛ علامه در مورد چرایی منکم گفته است چون ممکن است در بین راه مسیر را گم کرده و تا پایان راه در مسیر باقی نمانده‌اند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تصریح کرد: ما در طول انقلاب اسلامی هم کسانی را داشتیم که مدت‌ها در خدمت انقلاب و نظام اسلامی بودند و مال و جان بذل کردند ولی در وسط مسیر جدا شدند بنابراین تضمینی وجود ندارد که اگر مقصد و راه را فهمیدیم و مدتی هم عمل کرده و در مسیر بودیم نمی‌توان گفت تضمین سعادت برای ما شده است ولی یکی از خواص انس با قرآن این است که قرآن، مذکر و یادآوری‌کننده است و به همین دلیل خدا یکی از اسامی قرآن را ذکر بیان فرموده است.

آیت‌الله رجبی بیان کرد: لذا خداوند در سور ه شریفه حشر و بعد از آیه مورد بحث فرمود: وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ﴿۱۹حشر﴾ جزء کسانی نباشید که خدا را فراموش کرده‌اند و از یاد و ذکر خدا که قرآن یکی از مصادیق بارز آن است غفلت دارند و همین سبب می‌شود تا خداوند هم آنها را فراموش کند.